خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: روز جهانی غذا که هر ساله در 24مهر گرامی داشته میشود، فرصتی است برای اندیشیدن به یکی از بنیادیترین نیازهای بشری و بازخوانی تعهدات اخلاقی و دینی در قبال همنوعان. این مقاله با رویکردی قرآنی و روایی به بررسی مفهوم غذا، امنیت غذایی و مسئولیتهای اجتماعی میپردازد و سپس با تمرکز بر فاجعه انسانی در غزه، به تحلیل ابعاد اخلاقی، حقوقی و دینی قحطی تحمیلی در این منطقه میپردازد. در این راستا، با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین(ع)، نشان داده میشود که چگونه گرسنگی کشیدن عمدی یک جمعیت، نه تنها جنایتی ضدبشری، بلکه نقض صریح تعالیم الهی است.
غذا، نعمتی الهی یا کالایی استراتژیک؟
غذا در نگاه قرآن کریم، تنها یک ماده حیاتی برای بقا نیست؛ بلکه «آیه» و نشانهای از قدرت، رحمت و حکمت الهی است. خداوند در آیات متعددی بر نقش غذا به عنوان نعمتی که باید شکرگزار آن بود و به درستی توزیع شود، تأکید میکند. اما در جهان امروز، غذا به ابزاری برای قدرت و سلطه تبدیل شده است. قحطی در غزه، نماد اعلای این تحریف است؛ جایی که غذا به عنوان سلاح برای تنبیه و تسلیم یک ملت به کار میرود. این مقاله در پی آن است که این تناقض رادر تعالیم اسلامی وارسی کند.
غذا در آیینه قرآن و سنت
۱.۱. غذا به مثابه آیه و نعمت الهی
قرآن کریم با تکرار فراوان بر منشأ الهی رزق و روزی تأکید میورزد:
· «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِینُ»(1) ؛ بیتردید، خداوند است که روزیدهنده [همه] است، صاحب قوت و اقتدار است.
· «فَلْیَنظُرِ الْإِنسَانُ إِلَی طَعَامِهِ . أَنَّا صَبَبْنَا الْمَاءَ صَبًّا . ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا . فَأَنبَتْنَا فِیهَا حَبًّا . وَعِنَبًا وَقَضْبًا . وَزَیْتُونًا وَنَخْلًا . وَحَدَائِقَ غُلْبًا . وَفَاکِهَةً وَأَبًّا . مَّتَاعًا لَّکُمْ وَلِأَنْعَامِکُمْ»(2)؛ پس باید انسان به خوراک خود بنگرد [و بیندیشد] که چگونه ما آب را بارانیم، سپس زمین را [برای رویش نباتات] شکافتیم، و در آن دانه رویاندیم، و انگور و سبزی، و زیتون و نخل، و باغهای انبوه، و میوه و چراگاه، تا وسیله بهرهمندی شما و چهارپایانتان باشد.
این آیات نشان میدهد که غذا، جلوهی رحمت عام الهی است و محروم کردن عمدی انسانها از آن، مخالفت با اراده و رحمت خداوند است.
۱.۲. مسئولیت اجتماعی در قبال گرسنگان: تأکیدات قرآن
قرآن کریم نه تنها بر شکرگزاری برای نعمت غذا، بلکه بر مسئولیت تقسیم آن تأکید میکند:
· «وَآتَی الْمَالَ عَلَی حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَالسَّائِلِینَ وَفِی الرِّقَابِ...»(3)؛ و مال [خود] را با همه علاقهای که به آن دارد، به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راهماندگان و گدایان و در [راه آزادی] بردگان میبخشد.
· «وَإِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُو الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینُ فَارْزُقُوهُم مِّنْهُ...»(4) ؛ و هرگاه خویشاوندان و یتیمان و بینوایان در [هنگام] تقسیم [ارث] حاضر شوند، چیزی از آن به ایشان بدهید.
۱.۳. سنت نبوی و اهل بیت(ع): اطعام غذا، بالاترین عبادت
در روایات، اطعام غذا و سیر کردن گرسنگان از برترین اعمال دانسته شده است:
· پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «أفضل الأعبـاد بعد الایمـان بالله إدخال السرور علی المؤمن: أشبـع جوعته، أو تنفی عنه کربته، أو تقضی دینه»(5)؛ برترین عبادت پس از ایمان به خدا، شاد کردن مؤمن است: سیر کردن گرسنگیاش، یا برطرف کردن گرفتاریاش، یا پرداخت بدهیاش.
· امام علی(ع) در وصیت به امام حسن(ع) میفرمایند: «الله الله فی الأیتام... الله الله فی جیوبهم أن یغلبوا و فی أفواههم أن یجوعوا»(6)؛ خدا را خدا را در مورد یتیمان... خدا را خدا را در مورد دلهایشان که مبادا شکسته شود و در مورد دهانهایشان که مبادا گرسنه بمانند.
این تعالیم، گرسنگی را نه یک پدیده طبیعی، بلکه یک شکست اخلاقی و دینی برای جامعه میدانند.
غزه؛ صحنهی آزمونی الهی برای وجدان بشری
۲.۱. واقعیت قحطی تحمیلی: اعداد و ارقام یک فاجعه
بر اساس گزارشهای سازمانهای بینالمللی (مانند UNRWA، UNICEF و WFP):
· بیش از ۹۰٪ جمعیت غزه با سطح شدیدی از ناامنی غذایی مواجه هستند.
· کودکان به سوءتغذیه حاد مبتلا شده و مرگ و میر ناشی از گرسنگی در حال افزایش است.
· محاصره کامل، دسترسی به غذا، آب آشامیدنی سالم، دارو و سوخت را عملاً غیرممکن کرده است. این وضعیت،مصداق عینی «استخدام الطعام کسلاح» (استفاده از غذا به عنوان سلاح) است.
۲.۲. طفلان غزه: نماد معصومیت قربانی شده
کودکان غزه، که قربانیان بیگناه این محاصره غیرانسانی هستند، یادآور «طفلان مسلم» در واقعه کربلا هستند. گرسنگی کشیدن عمدی کودکان، جنایتی است که در هیچ دین و مکتب اخلاقی قابل توجیه نیست. قرآن کریم هشدار میدهد: «إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَی ظُلْمًا إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیرًا»(7) ؛ کسانی که اموال یتیمان را به ستم میخورند، در واقع آتشی در شکم خود میخورند و به زودی در آتش سوزان درآیند. آیا محروم کردن کودکان از غذا، مصداق روشن «أکل مال الیتیم» به شکل گستردهتر نیست؟
وظایف امت اسلامی و جامعه جهانی از منظر دینی
۳.۱. فریضه نفیر و نهی از منکر
در شرایطی که بخشی از امت اسلامی در معرض نابودی قرار دارد، تکلیف شرعی «نفیر» (بهپاخاستن برای یاری) و «امر به معروف و نهی از منکر» به میان میآید. خداوند میفرماید: «وَإِنِ اسْتَنصَرُوکُمْ فِی الدِّینِ فَعَلَیْکُمُ النَّصْرُ» (انفال: ۷۲)؛ و اگر در [کار] دین از شما یاری خواستند، پس بر شما است که یاریشان کنید. سکوت در برابر نسلکشی در غزه، خیانت به این تکلیف الهی است.
۳.۲. وحدت امت و مسئولیت مشترک
قرآن کریم امت اسلامی را به وحدت و همبستگی فرامیخواند: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ»(8) . برادری ایمانی، مسئولیتی متقابل ایجاد میکند. وقتی عضوی از این پیکره رنج میکشد، دیگر اعضا باید به فریادش برسند. کمکهای غذایی، مالی، سیاسی و بینالمللی به مردم غزه، نه یک عمل خیرخواهانه داوطلبانه، بلکه ادای یک دین است.
از روز جهانی غذا تا روز دادخواهی از گرسنگان
روز جهانی غذا باید بهانهای باشد برای بازخوانی تعهدات فراموششده. قحطی در غزه، زخم عمیقی بر پیکره بشریت است. این فاجعه، آزمونی برای دینداری، انسانیت و وجدان هر فرد و دولتی است. از منظر قرآن و سنت، گرسنگی کشیدن عمدی مردم، جنایتی است که مستوجب خشم الهی است. امروز وظیفه همه ما،به ویژه جهان اسلام، است که: ۱.با هر وسیله ممکن (رسانهای، سیاسی، حقوقی) فشار بر عاملان این محاصره را افزایش دهیم. ۲.کمکهای غذایی و پزشکی را به هر شکل ممکن به مردم غزه برسانیم. ۳.از پلتفرم بینالمللی برای محکومیت این جنایت استفاده کنیم. ۴.این مسئله را به عنوان اولویت اول جهان اسلام مطرح سازیم.
به یاد داشته باشیم که پیامبر(ص) فرمود: «مَنْ سَمِعَ رَجُلًا یُنَادِی یَا لَلْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یُجِبْهُ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ»؛ هر که فریاد کمکخواهی مسلمانی را بشنود و پاسخش ندهد، مسلمان نیست.
فریاد «یا للمسلمین» مردم غزه به گوش جهان رسیده است. پاسخ ما چیست؟
پینوشت:
1-ذاریات-58
2-عبس-24 تا32
3-بقره-177
4-نسا-8
5-کافی-ج2
6- نامه47 نهج البلاغه
7-نسا-10
8-حجرات-10