به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم- «عناصر کمیاب» اخیراً به جدیدترین جبهه در تنش‌های تجاری میان ایالات متحده آمریکا و چین تبدیل شده است. چین به تازگی محدودیت‌های گسترده‌ای بر صادرات این عناصر به دیگر کشورها ویژه آمریکا وضع کرده که باعث عصبانیت دونالد ترامپ شده است.
یکی از دلایل عصبانیت ترامپ این است که محدودیت‌های گسترده چین بر صادرات عناصر کمیاب، صنعت دفاعی آمریکا را تهدید می‌کند و به اهرم قدرتمندی به شی جین‌پینگ در مذاکرات تجاری پیشرو با او می‌دهد.
عناصر کمیاب گروهی از 17 عنصر فلزی در جدول تناوبی هستند که شامل اسکاندیم، ایتریوم و 15 عنصر لانتانید (از لانتانوم تا لوتسیم) می‌شوند. این عناصر به دلیل خواص شیمیایی و فیزیکی منحصربه‌فردشان، مانند توانایی ایجاد آهن‌رباهای قوی یا هدایت نور، در صنایع پیشرفته حیاتی‌اند.
این مواد کاربردهای بسیار گسترده‌ای در صنایع کلیدی به ویژه بخش دفاعی دارند، به طوری که گفته می‌شود هر وسیله‌ای که خاموش و روشن می‌شود احتمالاْ با عناصر کمیاب کار می‌کند. آمریکا تا دهه 1980 در تولید این مواد پیشرو بود اما در سال‌های بعدتر با تعطیلی معادن خود این بازار را به چین واگذار کرد و اکنون برای تأمین 80 درصد از نیاز خود به این کشور وابسته است.
محدودیت‌های جدید چین
وزارت بازرگانی چین در 9 اکتبر اعلام کرد که صادرات مواد معدنی کمیاب برای استفاده در ارتش‌های خارجی ممنوع است. گراسلین باسکاران، کارشناس مواد معدنی حیاتی در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، این اولین محدودیت‌هایی است که چین به‌طور خاص علیه بخش دفاعی اعمال کرده است.
باسکاران به شبکه سی‌ان‌بی‌سی گفت: «این به این معناست که مجوزها برای ارتش‌های خارجی و شرکت‌هایی که محصولات با کاربرد نظامی تولید می‌کنند، صادر نخواهد شد. این اقدام در زمانی که تنش‌های جهانی در حال افزایش است، پایه صنعتی دفاعی را تضعیف می‌کند. این یک تاکتیک مذاکراتی بسیار قدرتمند است، زیرا امنیت ملی را به خطر می‌اندازد.»
آهن‌رباهای ساخته‌شده از عناصر کمیاب، اجزای حیاتی در سیستم‌های تسلیحاتی آمریکا مانند جنگنده اف-35، زیردریایی‌های کلاس ویرجینیا و کلمبیا، پهپادهای پریدیتور (Predator)، موشک‌های تاماهاوک، رادارها و سری بمب‌های هوشمند هدایت مستقیم هستند. طبق اعلام وزارت دفاع آمریکا. چین بر زنجیره تأمین جهانی عناصر کمیاب تسلط دارد.
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی این کشور 60 درصد استخراج و بیش از 90 درصد فرآوری جهانی را کنترل می‌کند. طبق گزارش سازمان زمین‌شناسی آمریکا واشنگتن حدود 80 درصد از نیاز خود به این مواد را از چین وارد می‌کند.
جرمی سیگل، استاد بازنشسته مالی دانشگاه پنسیلوانیا، به سی‌ان‌بی‌سی گفت: «این رسوایی است که ما ذخیره استراتژیک عناصر کمیاب نداریم و اجازه دادیم چین 90 درصد فرآوری این مواد را در انحصار خود بگیرد. ما کجا بودیم؟»
چین همچنین کنترل‌های گسترده‌ای اعمال کرده که شرکت‌های خارجی را ملزم می‌کند در صورتی که حتی 0.1 درصد ارزش محصولاتشان از عناصر کمیاب فرآوری‌شده در چین تشکیل شده باشد، مجوز صادرات دریافت کنند.
شرکت‌ها همچنین برای محصولاتی که به فناوری‌های چینی در زمینه استخراج، ذوب، جداسازی، تولید آهن‌ربا و بازیافت وابسته‌اند، نیاز به مجوز خواهند داشت. توبین مارکوس، تحلیلگر موسسه تحقیقاتی وولف، در یادداشتی در 10 اکتبر گفت: «اگر این قوانین به‌طور سختگیرانه و بدون محدودیت زمانی اجرا شوند، نه تنها برای آمریکا، بلکه در سطح جهانی تأثیرات عظیمی خواهند داشت.»
این مواد همچنین برای صنایع نیمه‌هادی و خودروسازی حیاتی هستند. به گفته آلیشیا گارسیا هررو، اقتصاددان بانک سرمایه‌گذاری فرانسوی ناتیکسیس، این محدودیت‌ها بر تمام بخش‌های اقتصاد آمریکا تأثیر می‌گذارند، اما صنایع دفاعی، نیمه‌هادی و خودروهای برقی بیشترین آسیب را خواهند دید.
او در یادداشتی اعلام کرد که پیمانکاران دفاعی، شرکت‌های اپل، انویدیا، اینتل، تسلا، فورد و جنرال موتورز به شدت در معرض خطر هستند. دولت ترامپ در حال تلاش برای ایجاد زنجیره تأمین داخلی است.
وزارت دفاع در ماه ژوئیه توافقی بی‌سابقه با بزرگ‌ترین شرکت استخراج عناصر کمیاب در آمریکا یعنی «ام‌پی متریالز» امضا کرد که شامل سرمایه‌گذاری سهام، تعیین کف قیمت و قرارداد خرید تضمینی بود. مارکوس گفت: «این قطعاً تلاش‌های آمریکا برای توسعه منابع داخلی عناصر کمیاب را تسریع خواهد کرد.»
سهام شرکت‌های مرتبط با عناصر کمیاب در آمریکا افزایش یافته، زیرا سرمایه‌گذاران انتظار دارند دولت ترامپ قراردادهای بیشتری با دیگر شرکت‌های معدنی امضا کند.
چرا چین کنترل خود را تشدید کرده؟
چین منافع امنیت ملی را دلیل اعمال این محدودیت‌های جدید اعلام کرده است. سخنگوی وزارت بازرگانی چین به خبرنگاران گفت: «اقلام مرتبط با خاکی کمیاب دارای خواص دوگانه‌ای برای کاربردهای غیرنظامی و نظامی هستند. اجرای کنترل‌های صادراتی بر روی آنها یک رویه بین‌المللی است.»
این سخنگو اضافه کرد که «برخی» سازمان‌ها و افراد خارجی مستقیماً یا پس از پردازش، مواد خاکی کمیاب کنترل‌شده با منشأ چینی را به «سازمان‌ها و افراد ذیربط، مستقیماً یا به طور غیرمستقیم، برای کاربردهای نظامی و دیگر کاربردهای حساس» منتقل کرده‌اند.
«این امر موجب خسارات قابل توجهی شده یا تهدیدات بالقوه‌ای را متوجه امنیت و منافع ملی چین کرده، بر صلح و ثبات بین‌المللی تأثیر منفی گذاشته و تلاش‌های جهانی برای عدم اشاعه (سلاح) را مختل ساخته است.»
این محدودیت‌ها می‌تواند جنگ تجاری بین چین و آمریکا را پس از ماه‌ها آرامش نسبی دوباره شعله‌ور کند. ترامپ در پاسخ، تعرفه‌های صددرصدی بر کالاهای چینی از اول نوامبر وضع کرده است. این تعرفه‌های سنگین به تعرفه 44 درصدی موجود بر چین اضافه می‌شود و عملاً تجارت بین دو اقتصاد بزرگ جهان را قطع می‌کند.
مارکوس به مشتریان خود گفت: «تشدید مجدد تنش‌ها می‌تواند ما را به وضعیت شبه‌تحریم بهاری بازگرداند.»
بازار سهام آمریکا روز جمعه حدود 2 تریلیون دلار از ارزش خود را از دست داد. هرچند شاخص اس‌اندپی 500 روز دوشنبه بیش از نیمی از زیان‌های روز جمعه را جبران کرد. این امر پس از آن اتفاق افتاد که ترامپ با گفتن «همه‌چیز با چین خوب خواهد شد» به نظر موجب کاهش تنش‌ها شد. اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری، روز دوشنبه به شبکه فاکس بیزینس گفت که انتظار می‌رود ترامپ و شی در حاشیه اجلاس همکاری اقتصادی آسیا-اقیانوسیه در سئول، کره جنوبی، در اواخر این ماه دیدار کنند.
بانک گلدمن ساکس روز یکشنبه به مشتریان خود اعلام کرد که محتمل‌ترین سناریو این است که هر دو طرف از سیاست‌های تهاجمی خود عقب‌نشینی کنند و مذاکرات به تمدید بیشتر—و شاید نامحدود—مهلت تعرفه‌ای که در ماه مه به دست آمده بود، منجر شود.
اما استراتژی پکن نامشخص است و مهلت تعرفه‌ها تنها چند هفته دیگر است، که خطر نرسیدن به توافق به‌موقع را افزایش می‌دهد.
انتهای پیام/