به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ استقبال پرشور از مولوی امیرخان متقی، وزیر خارجه افغانستان، در دانشگاه اسلامی دیوبند در جریان سفر رسمی او به هند، بار دیگر توجه‌ها را به پیوندهای عمیق میان جنبش طالبان و اندیشه دیوبندی جلب کرد؛ جریانی فکری که در دوران استعمار بریتانیا در بزرگ‌ترین مدارس دینی هند شکل گرفت و تأثیر قابل توجهی بر پایه‌گذاری ایدئولوژی دینی طالبان داشت.
براساس گزارش شبکه الجزیره، دارالعلوم دیوبند که در شهر دیوبند هند واقع است، بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مدرسه دینی در شبه‌قاره هند به شمار می‌رود. از این مرکز، جنبش اسلامی دیوبندی برخاست و هزاران مدرسه دینی مشابه در هند، پاکستان، افغانستان و دیگر کشورها از دل آن شکل گرفتند.
اهمیت این جریان در حفظ علوم دینی و زبان عربی در برابر استعمار بریتانیا بود؛ استعمارگری که تلاش می‌کرد فرهنگ و اندیشه غربی را جایگزین هویت اسلامی کند.
تأسیس و عوامل شکل‌گیری
در واکنش به سیاست‌های استعمار بریتانیا در هند، از جمله به حاشیه راندن فرهنگ اسلامی و تحمیل زبان انگلیسی، گروهی از علما به رهبری مولانا محمد قاسم نانوتوی در سال ۱۸۶۶ این مدرسه را تأسیس کردند تا علوم اسلامی و زبان عربی را حفظ کنند.
در ابتدا، این مدرسه تنها یک کلاس کوچک کنار مسجد روستا بود، اما در مدت ۱۰ سال شهرتش سراسر هند را فرا گرفت و هزاران مدرسه دینی مشابه در هند و کشورهای همسایه تأسیس شد.
این مدارس به آموزش علوم دینی و زبان عربی اختصاص دارند. به سبب جایگاه مهم این مرکز، آن را الازهر هند می‌نامند. میلیون‌ها دانش‌آموز در سراسر آسیا در این مدارس تحصیل می‌کنند و گفته می‌شود اگر این نهادها نبودند، علوم شرعی در منطقه از میان می‌رفت.
برنامه آموزشی و نظام تدریس
نظام آموزشی این مدارس از مقطع کودکستان آغاز می‌شود، سپس پنج سال ابتدایی و چهار سال دبیرستان دارد. در این مرحله، دانش‌آموزان (طلاب) دروس تفسیر، ترجمه قرآن، زبان عربی، تاریخ و جغرافیا را می‌آموزند.
پس از آن، چهار سال دوره دانشگاهی در پیش است که در آن عقیده، تفسیر و ادبیات عربی و اصول حدیث تدریس می‌شود. فارغ‌التحصیلان این مرحله «ملا» یا «مولوی» نامیده می‌شوند.
مرحله بعد، تحصیلات تکمیلی یا تخصص است؛ جایی که طلبه در یکی از رشته‌ها مانند فقه و افتاء، حدیث، زبان عربی یا تفسیر تخصص می‌گیرد. فارغ‌التحصیلان این مرحله «عالم» یا «مولانا» خوانده می‌شوند.
تحصیل در این مدارس کاملاً رایگان است؛ خوابگاه، خوراک، کتاب و لوازم تحصیلی نیز بدون هزینه در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. این مدارس بودجه دولتی ندارند و صرفاً بر پایه کمک‌های مردمی اداره می‌شوند و به همین دلیل استقلال کامل از دولت‌ها دارند.
دارالعلوم حقانیه
بزرگ‌ترین مدرسه دینی در پاکستان است که پس از استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷ توسط علمایی که از دیوبند فارغ‌التحصیل شده بودند، در منطقه اکوره ختک ایالت خیبر پختونخوا تأسیس شد.
در دوران اشغال افغانستان توسط شوروی، هزاران افغان به دلیل نزدیکی جغرافیایی (فاصله حدود ۶۰ مایل با مرز افغانستان) به این مدرسه پیوستند. بسیاری از آن‌ها پناهجویانی بودند که از فقر رنج می‌بردند و مدارس دینی رایگان برایشان پناهگاه و فرصت تحصیل فراهم می‌کرد.
با این روند، اندیشه دیوبندی به‌تدریج به رکن اصلی فکری دینی در افغانستان تبدیل شد و در طول چهار دهه تأثیر عمیقی بر جامعه و سیاست این کشور گذاشت.
شبکه حقانی
در دوران اشغال افغانستان توسط شوروی، گروه‌های جهادی اسلامی متعددی شکل گرفتند و بسیاری از اعضای آن‌ها از فارغ‌التحصیلان مدارس دینی، به‌ویژه حقانیه، بودند.
شیخ جلال‌الدین حقانی، فارغ‌التحصیل مدرسه حقانیه، شبکه‌ای نظامی برای مقاومت علیه اشغال شوروی ایجاد کرد که بعدها به یکی از تأثیرگذارترین گروه‌های مسلح در افغانستان تبدیل شد و با مجاهدین عرب و القاعده روابط نزدیکی داشت.
پس از عقب‌نشینی شوروی، شبکه حقانی با طالبان که عمدتاً از طلاب مدارس دینی افغانستان و پاکستان تشکیل شده بود، متحد شد. جلال‌الدین حقانی در دولت اول طالبان به عنوان وزیر قبایل و مرزها منصوب شد.
در سال ۱۹۹۴، جنبش طالبان در قندهار به رهبری ملا محمد عمر، که او نیز طلبه مدرسه‌ای دینی بود، ظهور کرد. چون اعضای این گروه از طلاب مدارس دینی بودند، نام آن را «طالبان» (جمع واژه طالب به زبان پشتو) گذاشتند.
بخش قابل توجهی از رهبری طالبان فارغ‌التحصیل حقانیه‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به سراج‌الدین حقانی (وزیر کشور کنونی)، انس حقانی (چهره برجسته جوان در طالبان)، امیرخان متقی (وزیر خارجه) و شیخ عبدالحکیم حقانی (رئیس دیوان عالی و مؤلف کتاب «الإمارة الإسلامیة ونظامها») اشاره کرد.
متقی در دیوبند
در جریان سفر رسمی هفته گذشته وزیر خارجه افغانستان به هند، مولوی امیرخان متقی از دانشگاه اسلامی دیوبند بازدید کرد و مورد استقبال پرشوری قرار گرفت. صدها طلبه برای شنیدن سخنرانی او گرد آمدند.
متقی در سخنرانی خود بر اهمیت تقویت روابط علمی میان دو طرف تأکید کرد و گفت عالمان دین افغانستان با این نهاد علمی، روابط تاریخی، فکری و معنوی عمیقی دارند.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸