به گزارش ایرنا، ناصر تقوایی نویسنده، کارگردان و عکاس امروز (سهشنبه ۲۳ مهرماه) در ۸۴ سالگی درگذشت، مرضیه وفامهر همسر این کارگردان شناخته شده با انتشار پیامی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی خبر درگذشت تقوایی را اعلام کرد و نوشت: «ناصر تقوایی هنرمندی که دشواری آزاده زیستن را برگزید به رهایی رسید. پروازش را به خاطر بسپاریم. او عاشق گیاهان بود، به یادش درخت بکاریم. او عاشق نور بود، شمع خویش را بیافروزیم. او عاشق جامه سپید بود، به یادش سپید بپوشیم. او عاشق ادبیات بود، به یادش بخوانیم. او عاشق سینما بود، به یادش تماشا کنیم. یاد او را با نواختن و شنیدن موسیقی، و تماشای هنرها گرامی بداریم نه غیر از این. راهش پر رهرو»
به مناسبت درگذشت این هنرمند فقید مروری بر آثار و تفکر او خواهیم داشت؛ تقوایی فیلمسازی مولف بود که آثاری همچون «دایی جان ناپلئون»، «ناخداخورشید»، «کاغذ بی خط»، «صادق کرده»، از مهمترین آثار کارنامه سینمایی او هستند.
زمانی که موج نوی سینمای ایران در اواخر دهه ۴۰ با فیلمهایی همچون «کندو» و «گاو» در حال شکلگیری بود، فیلمهای ناصر تقوایی نقش مهمی در گذار سینمای ایران از به اصطلاح فیلم فارسی داشت. فیلمهایی از جمله «آرامش در حضور دیگران»، «صادق کُرده» که پیش از انقلاب ساخته شدند و ناصر تقوایی نویسنده و فیلمسازی که کارش را با فیلمهای دیگری مانند «ناخدا خورشید» و «کاغذ بیخط» بعد از انقلاب ادامه داد.
فیلم «صادق کُرده»
مردم جنوب؛ موضوع فیلمهای کوتاه تقوایی
موفقترین فیلمهای کوتاه مستند تقوایی درباره جنوب و مردم جنوب است. او در آبادان به دنیا آمد و فیلمهایش نشانههای پررنگی از فضایی که در آن زیسته کرده، دارد. تقوایی از جامعه خود دور نبود و از آنجا که از کودکی به دلیل شغل پدرش که کارمند اداره کمرگ بوده و در نواحی مختلف مرزی زندگی میکرد، با آنچه که درد و حرف مردم بوده، آشنایی خوبی داشت.
او را یکی از با استعدادترین فیلمسازان موج نوی سینمای ایران میدانند. آشنایی او در جوانی با ابراهیم گلستان و فروغ فرخزاد در شکلگیری شخصیت هنری تقوایی بیتاثیر نبوده است.
تقوایی کار فیلمسازی را با دستیاری در فیلم ابراهیم گلستان آغاز میکند و بعدتر مستندی درباره فروغ فرخزاد میسازد. فیلمهای تقوایی را عصیان علیه وضع موجود میدانند. عصیانی که برخی معتقدند اگر تقوایی در کارهایش اندکی آن را کمتر نشان میداد، اکنون فیلمهای بیشتری ساخته بود اما تقوایی کارگردانی است که حاضر نشد هیچ کدام از کارهایش تیغ سانسور را به خود ببیند حتی به قیمت آن که فیلمی نسازد.
فرهنگ و ادبیات و ایران دوستی در آثار تقوایی بسیار برجسته است. از مهمترین آثار این کارگردان فیلم کمدی«ای ایران» محصول سال ۱۳۶۸ است که در آن بازیگران همچون اکبر عبدی، حمید جبلی، غلامحسین نقشینه، محمد ورشوچی و حسین سرشار ایفای نقش کرده اند.
فیلم «ای ایران»
«اربعین» یکی از بهترین مستندهای مذهبی
ناصر تقوایی کارش را با مستندهایی برای تلویزیون ملی ایران شروع میکند. مستندهایی که از آنها به عنوان بهترین مستندهای ایرانی یاد میشود. او در مستند مذهبی«اربعین» نگاهی متفاوت به برگزاری این مراسم در جنوب ایران دارد و منتقدان این مستند را یکی از بهترین مستندهای مذهبی تاریخ سینمای ایران میدانند.
«مشهد اردهال»، «نخل»، «بادجن»، «نانخورهای بیسواد»، «فروغ فرخزاد»، «تاکسیمتر» و «آرایشگاه آفتاب» از دیگر مستندهای ناصر تقوایی هستند.
تقوایی فیلم کوتاه تحسینشده «رهایی» را در سال۱۳۵۰ ساخت. این فیلم در ۱۶ جشنواره مهم جهانی از جمله شیر طلای ونیز، بهترین فیلم سانفرانسیسکو و جیفونی جایزه گرفت. سریال «داییجان ناپلئون» از مهمترین ساختههای تقوایی پیش از انقلاب است. این مجموعه تلویزیونی بر اساس رمانی به همین نام، نوشته طنزپرداز معاصر ایرج پزشکزاد توسط ناصر تقوایی تولید شد.
سریال «داییجان ناپلئون»
کارگردانی منتقد
تقوایی که آثارش را نقد بر وضعیت موجود میدانند، نخستین فیلم بلندش «آرامش در حضور دیگران» نام دارد. فیلمی تمثیلی که فساد زندگی شهری و روابط منحط جامعه روشنفکری را بیان میکند و سرهنگی که نظامیگری را رها کرده و در دوران بازنشستگیاش به خانه دخترانش پناه میآورد را نمادی از شخصیت رضا شاه و کنایهای به نظامیگری او میدانند.
تقوایی پس از «آرامش در حضور دیگران» فیلم «صادق کُرده» را میسازد. صادق کرده به دنبال انتقام است و برخی شخصیت او را به «قیصر»، مسعود کیمیایی نزدیک میدانند اما در فیلم تقوایی صادق کرده به دلیل کشتارهایی که انجام میدهد، ستایش نمیشود.
«ناخدا خورشید» فیلمی اقتباسی
تقوایی عاشق ادبیات بود و فیلمهایی را ساخت که ارادتش را به ادبیات و داستانها نشان داد. «ناخدا خورشید» که یکی از ۱۰ فیلم برتر تاریخ سینمای ایران است، از داستان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی گرفته شده است. فیلمی که تقوایی را برای ساخت آن با مشکلات زیادی روبهرو میکنند و در میانه کار مجبور به تغییراتی میشود.
فیلم «ناخدا خورشید»
از سویی دیگر علاقه تقوایی به ادبیات و آشناییاش با غلامحسین ساعدی باعث تولید فیلم «زار» می شود که دربارهی مراسم آئینی به همین نام در جنوب است.
«کاغذ بیخط» اثری ماندگار
کاغذ بی خط از آخرین آثار ناصر تقوایی بود. رویا رویایی زن نقش اصلی در فیلم «کاغذ بیخط» است که نقش آن را هدیه تهرانی بازی میکند، زنی خانهدار و مادر دو کودک است که همسر رو به نویسندگی میآورد. همسرش که خسرو شکیبایی بازیگر آن است، رویا را متخصص چاخان می داند و میگوید بچههایش از دست دروغها و تخیلات او گیج و گنگ و خُل شده اند.
فیلم «کاغذ بیخط»
تقوایی در «کاغذ بیخط» نگاه همیشه منتقدش را داشت؛ این فیلم، ساخته سال ۱۳۸۰ با تعداد بازیگر بسیار کمی که داشت، نامزد سیمرغ بلورین بهترین فیلم، کارگردانی، نقش اول مرد و زن شد.