کم آبی شدید، بحرانی است که طی سال‌های گذشته بنا به دلایل گوناگون و به ویژه سدسازی‌های غیراصولی و برداشت‌های بیرویه از منابع زیرزمینی آب بر کشورمان سایه افکنده و به خشکی دریاچه‌ها، تالاب‌ها و سدها منجر شده است و تازمانی که روش‌ها و اصول اولیه در مدیریت منابع آب اصلاح نشود، شاهد شرایط دردناک‌تر هم خواهیم بود.
به گزارش اطلاعات، وقتی سخن از بحران آب به میان می‌آید، نگاه‌ها بیشتر به سمت وقوع پدیده خشکسالی و یا تغییر اقلیم سوق داده می‌شود، در حالی که به گفته کارشناسان درصد کمی از علت بروز و ظهور شرایطی بغرنج فعلی، خشکسالی و است و عامل اصلی را باید در سوء مدیریت‌ها یافت.
طی چند دهه اخیر مسئولان همواره از خود کفایی در تولید گندم حتی به قیمت نابودی منابع زیرزمینی آب به عنوان یک افتخار یاد کرده‌اند و ازسویی دیگر با اعطای مجوز بیرویه حفر چاه‌ها زمینه‌های نابودی منابع یاد شده را فراهم کرده‌اند، که نمونه بارز آثار و پیامدهای چنین اقدام نابخردانه‌ای را می‌توان اکنون در خشک شدن دریاچه ارومیه دید.
بر اساس مطالعات انجام شده، کشاورزی سنتی و هدررفت آب از طریق حفر چاه‌های متعدد پیرامون دریاچه ارومیه، از مهمترین دلایل شرایط اسفناک فعلی نگین آذریایجان است، نگینی که دیگر درخششی ندارد و از آن فقط یک شوره زار باقی مانده است.
اما نکته قابل تامل، نسخه پیچی‌های غیر علمی برخی مسئولان برای نجات دریاچه‌ها و تالاب‌های خشک کشور است، از نگاه کارشناسان بیشتر شبیه یک لطیف است تا راهکار منطقی و خردمندانه.
این که بارورسازی ابرها می‌تواند به بارش مقطعی باران کمک کند، یک موضوع منطقی است (البته در صورت تحقق)، اما نکته قابل تامل این که آیا دریاچه ارومیه به عنوان نگین آذربایجان را که اکنون به «کویر نمک» بدل شده و همچنین زاینده رود را که از سال‌ها قبل خشکیده است و فقط تصویری از یک اتوبان خاکی را تداعی می‌کند، می‌توان با بارورسازی ابرها پُرآب کرد و به شرایط پیش از مدیریت‌های نابخردانه بازگرداند!؟
اظهارات رئیس سازمان هواشناسی کشور
به گفته رئیس سازمان هواشناسی کشور، بارورسازی ابرها برای رفع خشکسالی یا احیای دریاچه ارومیه و زاینده‌رود تقریباً منتفی است.
به گزارش خبرنگار ما در اصفهان، سحر تاجبخش مسلمان درباره امکان اجرای طرح بارورسازی ابرها در ۲ حوضه آبریز دریاچه ارومیه و زاینده‌رود که به تازگی در دستور کار وزارت نیرو قرار گرفته است، اظهار داشت: بارورسازی ابرها یک موضوع فنی و تخصصی است که در دنیا به طورعلمی انجام می‌شود، اما در کشور ما به دلیل مسائل جدی مانند خشکسالی‌های ممتد، کمبود منابع زیرزمینی آب و یا خشک شدن دریاچه ارومیه، ظرفیت بارورسازی ابرها برای تولید حجم قابل توجهی از آب تقریباً منتفی است.
وی افزود: البته شکی نیست که می‌توان از طریق بارورسازی ابرها مقداری آب باران تولید کرد، اما این کار در مقیاس‌های کوچک و برای اهداف محدودتر با مقادیر بسیار کمتر امکان‌پذیر است. به‌طور متوسط در دنیا اگر عملیات بارورسازی ابرها به‌خوبی انجام شود، حدود ۱۰درصد افزایش بارش‌ها ممکن خواهد بود.
تاجبخش تأکید کرد: سازمانی زیر نظر وزارت نیرو مسئول اجرای طرح بارورسازی ابرها است، اما سازمان هواشناسی تاکنون هیچ مستنداتی دریافت نکرده است که بتواند تأثیر این اقدامات را با پیش‌بینی‌های بارش خود مقایسه و رصد کند.
وی در باره امکان اثربخشی بارورسازی ابرها در ایران در مقایسه با تجربه کشورهای منطقه مانند امارات و عربستان، گفت: گزارش‌های مربوط به کشورهایی مثل امارات درباره بارورسازی ابرها در سازمان هواشناسی جهانی موجود و مستند است و همه می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند.
رئیس سازمان هواشناسی کشور افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد در مناطقی که بارورسازی انجام شده، نتایج آن با ایستگاه‌های شاهد (کنترل) متفاوت بوده است و هواشناسی امارات تا حدی این موضوع را تأیید می‌کند و آن‌ها همچنان این کار را دنبال می‌کنند و خواهند کرد.
تاجبخش ادامه داد: باید توجه داشت که شرایط بارش در امارات با ایران متفاوت است، زیرا وسعت امارات، میزان آب مورد نیاز آن‌ها و اهداف ما از بارورسازی ابرها با یکدیگر فرق دارند.
وی تاکید کرد: اگر هدف ما رفع خشکسالی، پر کردن منابع آب زیرزمینی یا احیای دریاچه ارومیه باشد، بارورسازی ابرها به‌تنهایی نمی‌تواند این مشکلات را حل کند و به هدف‌گذاری ما بستگی دارد و باید مشخص کنیم که بارورسازی را برای چه منظوری انجام می‌دهیم.
رئیس سازمان هواشناسی کشور در پاسخ به اینکه آیا سدسازی‌های ترکیه باعث کاهش ابرهای باران‌زا به سمت ایران شده است، با رد این ادعا اظهار داشت: این موضوع بیشتر به نظر من شبه‌علم است تا علم. واقعیت این است که عرض جغرافیایی ترکیه بالاتر از ایران است و بخش وسیعی از ایران در کمربند خشک و نیمه‌خشک دنیا قرار دارد و کویرهای گسترده‌ای آن را پوشانده است.
تاجبخش ادامه داد: میانگین بارش سالانه ترکیه حدود ۶۰۰میلیمتر یا بیشتر است، در حالی که میانگین بارش ایران حدود ۲۰۰میلیمتر است، از سوی دیگر توپوگرافی ترکیه هم با ایران متفاوت است و آن کشور به‌طور کلی منطقه‌ای پربارش‌تر از ایران دارد.
وی خاطرنشان کرد: البته ترکیه هم امسال با خشکسالی مواجه بود و در سازمان هواشناسی کشور موضوعاتی مثل ابر دزدی را تأیید نمی‌کنیم و داده‌های علمی برای پشتیبانی از این ادعاها وجود ندارد.
نیاز به ۲۶رادار هواشناسی در سراسر کشور
رئیس سازمان هواشناسی همچنین تاکید کرد: ما در سراسر کشور حداقل به ۲۶رادار هواشناسی نیاز داریم، اما اکنون فقط حدود ۱۰رادار داریم.
تاجبخش افزود: تأمین رادارها به ترتیب اولویت انجام خواهد شد و اصفهان هم در نوبت خود به این سیستم مجهز می‌شود اما چون این استان بارش‌های سیل‌آسا ندارد، در اولویت اول یا دوم تجهیز به رادار نیست و مناطق دیگری که بارش‌های شدیدتری دارند و هنوز به رادار مجهز نشده‌اند، در اولویت قرار دارند.
معاون وزیر راه و شهرسازی همچنین گفت: بخش زیادی از مشکلات منابع آبی کشور در حوزه‌های گوناگون کشاورزی و صنعت ناشی از مسائل مدیریتی است.
وی ادامه داد: امروز آب به‌عنوان یک تنش جدی برای منطقه خاورمیانه، کشور ایران و به ویژه فلات مرکزی از جمله استان اصفهان محسوب می‌شود که آثار و پیامدهای ناگواری را به‌دنبال داشته وبخشی از مشکلات جاری بهدلیل تغییرات اقلیم جهانی و بخش مهمتر بهدلیل مدیریت منابع آب در کشورمان رُخ داده است.