در روزهای اخیر، قیمت گوشت قرمز در بازار تهران و شهرهای بزرگ کشور به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که در برخی فروشگاه‌ها، قیمت گوشت گوسفندی به کیلویی ۱.۵ میلیون تومان رسیده؛ رقمی که تا چند ماه پیش حتی تصورش هم برای مصرف‌کنندگان سخت بود.

در حالی‌که دامداران می‌گویند گوشت را با نصف این قیمت به فروش می‌رسانند، مصرف‌کنندگان شاهد جهش‌های روزانه در بازار هستند. این اختلاف شدید میان قیمت دام زنده و قیمت گوشت در فروشگاه‌ها، نشان از افزایش نقش واسطه‌ها و ضعف نظارت در سیستم توزیع دارد.

اختلاف فاحش در قیمت گوشت از مزرعه تا سفره

فعالان بازار گوشت معتقدند که شکاف قیمتی میان تولیدکننده و مصرف‌کننده به بیش از ۷۰۰ هزار تومان در هر کیلوگرم گوشت رسیده است.

به گفته دامداران، آنها دام زنده را با قیمت حدود ۳۲۰ تا ۳۳۰ هزار تومان می‌فروشند، در حالی که مصرف‌کننده نهایی گوشت را در برخی فروشگاه‌ها تا ۱.۵ میلیون تومان خریداری می‌کند.

این اختلاف قیمتی عظیم، نه‌تنها نشانگر نبود تعادل در بازار است، بلکه فشار سنگینی را بر مردم، مخصوصاً دهک‌های پایین جامعه، وارد می‌کند.

 تأثیر خشکسالی بر قیمت گوشت و دامپروری

یکی از اصلی‌ترین دلایل افزایش بی‌سابقه قیمت گوشت، خشکسالی‌های گسترده در سال‌های اخیر است.

افشین صدر دادرس، مدیرعامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های دام سبک، در گفت‌وگویی با روزنامه ایران گفت:«خشکسالی و کمبود بارش باعث کاهش منابع علوفه و خوراک دام شده و دامداران مجبورند خوراک مورد نیاز را با قیمت بالا از بازار آزاد تهیه کنند.»

به گفته او، از زمستان و بهار ۱۴۰۳ هشدارهای متعددی درباره احتمال بحران در بازار دام داده شد، اما نه وزارت جهاد کشاورزی و نه سایر نهادهای مرتبط، اقدام پیشگیرانه‌ای انجام ندادند.

نتیجه آن شد که هزینه خوراک دام چند برابر شد، بخشی از دام‌ها به‌اجبار کشتار شدند، و حالا بازار با کمبود عرضه دام زنده روبه‌روست؛ مسئله‌ای که قیمت گوشت را سر به فلک برده است.

چرا قیمت گوشت از کنترل خارج شده است؟

دلایل متعددی برای جهش قیمت گوشت در بازار ایران وجود دارد که از مشکلات تأمین نهاده تا ضعف نظارت بر زنجیره توزیع را شامل می‌شود.

بر اساس گزارش‌های رسمی، چند عامل اصلی افزایش قیمت گوشت عبارت‌اند از:

1. افزایش هزینه خوراک دام (ذرت، جو، کنجاله سویا)

2. کاهش واردات نهاده‌های دامی به دلیل مشکلات ارزی

3. ضعف سامانه «بازارگاه» در تخصیص عادلانه خوراک دام

4. کشتار گسترده دام مولد به‌دلیل کمبود خوراک

5. افزایش هزینه حمل‌ونقل و انرژی

6. وجود واسطه‌های متعدد در مسیر عرضه گوشت به بازار

تمامی این عوامل دست‌به‌دست هم داده‌اند تا قیمت گوشت قرمز در مهر ۱۴۰۴ نسبت به سال گذشته بیش از دو برابر شود.

سامانه بازارگاه و نقش آن در گرانی گوشت

بسیاری از دامداران، مشکلات مربوط به سامانه بازارگاه را عامل مستقیم افزایش قیمت گوشت می‌دانند.
بازارگاه سامانه‌ای است که قرار بود نهاده‌های دامی (جو، ذرت و سویا) را با قیمت دولتی در اختیار دامداران قرار دهد.

اما در عمل، تأخیر در تأمین نهاده‌ها، کمبود سهمیه و مشکلات تخصیص ارز، باعث شد دامداران بخش عمده‌ای از نیاز خود را از بازار آزاد و با نرخ چندبرابر تهیه کنند.

به گفته افشین صدر دادرس:«در برخی دوره‌ها ثبت سفارش واردات نهاده متوقف شد و دامداران ناچار شدند خوراک دام را با قیمت آزاد بخرند. همین امر هزینه تولید گوشت را به‌شدت بالا برد.»

سهم دامدار از قیمت گوشت چقدر است؟

طبق بررسی‌ها، سهم دامدار از قیمت گوشت در بازار کمتر از ۵۰ درصد است.
به‌عبارت‌دیگر، دامدار دام زنده را کیلویی ۳۳۰ هزار تومان می‌فروشد، اما گوشت نهایی به دست مصرف‌کننده حداقل ۸۰۰ هزار تومان و گاهی ۱.۵ میلیون تومان می‌رسد.

این شکاف قیمتی نشان‌دهنده‌ی ساختار ناکارآمد بازار است که سود اصلی به جیب واسطه‌ها و دلالان می‌رود، نه تولیدکنندگان یا مصرف‌کنندگان.

 نقد دامداران بر سیاست‌های دولتی

مجتبی عالی، نماینده اتحادیه دامداران، در گفت‌وگویی اعلام کرد:«دامدار فقط تولیدکننده است و کنترلی بر بازار ندارد. در حالی‌که دولت تنها ۲۵ درصد نهاده‌ها را تأمین می‌کند، ۷۵ درصد باقی‌مانده باید از بازار آزاد خریداری شود.»

او معتقد است که دولت باید بخشی از مدیریت بازار را به دامداران بسپارد تا از مزرعه تا سفره، زنجیره عرضه کوتاه‌تر شود و واسطه‌گری کاهش یابد.

آیا قیمت گوشت کاهش می‌یابد؟

کارشناسان اقتصادی معتقدند کاهش قیمت گوشت در کوتاه‌مدت بعید است.
زیرا هنوز بحران خوراک دام حل نشده و واردات نهاده‌ها با محدودیت ارزی مواجه است.

با این حال، اگر دولت بتواند در ماه‌های آینده تخصیص ارز برای واردات نهاده را تسهیل کند، احتمال کاهش نسبی قیمت گوشت در زمستان ۱۴۰۴ وجود دارد.
اما در شرایط فعلی، روند افزایشی همچنان ادامه دارد.

جدول قیمت گوشت در بازار تهران (مهرماه ۱۴۰۴)

توجه: قیمت‌ها براساس بررسی میدانی از بازار تهران در ۲۰ مهر ۱۴۰۴ استخراج شده‌اند و ممکن است در استان‌های دیگر متفاوت باشند.

نقش واسطه‌ها در گرانی قیمت گوشت

واسطه‌ها و دلالان بخش قابل توجهی از زنجیره تأمین گوشت را در اختیار دارند.
از زمان خرید دام زنده تا مرحله کشتار، انتقال به کشتارگاه، توزیع به قصابی‌ها و فروشگاه‌ها، چندین مرحله افزایش قیمت رخ می‌دهد.

این فرآیند چندلایه باعث شده مصرف‌کننده نهایی تا دو برابر بیشتر از قیمت واقعی پرداخت کند.
کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که دولت با راه‌اندازی سامانه شفاف توزیع گوشت، این زنجیره را کوتاه‌تر کند.

نظر فروشندگان درباره قیمت گوشت

افضل ملکی، رئیس اتحادیه صنف گوشت تهران، درباره قیمت‌های کنونی گفت:«نمی‌توان گفت گوشت گوسفند باید ۱.۵ میلیون تومان باشد، اما باید در نظر داشت که دام پس از کشتار، ۵۰ درصد از وزن خود را از دست می‌دهد و هزینه‌های جانبی مثل حمل و نگهداری نیز افزوده می‌شود.»

او افزود:«با احتساب سود فروشنده و کاهش وزن، قیمت منطقی گوشت گوسفندی در بازار بین ۸۰۰ تا ۸۵۰ هزار تومان است.»

مصرف‌کنندگان قربانی نوسانات قیمت گوشت

افزایش قیمت گوشت تأثیر مستقیمی بر سفره خانوار ایرانی گذاشته است.
طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی، مصرف سرانه گوشت قرمز از ۱۲ کیلوگرم در سال به کمتر از ۸ کیلوگرم کاهش یافته است.

بسیاری از خانوارها حالا برای تأمین پروتئین مورد نیاز خود به سمت جایگزین‌هایی مانند مرغ، تخم‌مرغ یا حبوبات رفته‌اند.
ادامه این روند می‌تواند تبعاتی بر سلامت تغذیه جامعه داشته باشد.

آیا واردات گوشت راه‌حل گرانی است؟

برخی کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که برای کنترل قیمت گوشت، دولت اقدام به واردات گوشت منجمد از کشورهای همسایه کند.
اما تجربه سال‌های گذشته نشان داده که واردات اگرچه ممکن است موقتاً قیمت‌ها را کاهش دهد، اما در بلندمدت باعث آسیب به تولید داخلی و دامپروری کشور می‌شود.

بهترین راهکار، حمایت هدفمند از دامداران، تأمین نهاده ارزان و کاهش واسطه‌گری در بازار داخلی است.

راهکارهای پیشنهادی برای کنترل قیمت گوشت

کارشناسان اقتصادی و اتحادیه‌های دامداری، چند پیشنهاد مشخص برای کنترل قیمت گوشت ارائه داده‌اند:

1. تسهیل واردات نهاده‌های دامی با ارز ترجیحی

2. تقویت سامانه بازارگاه و حذف واسطه‌های نهاده‌ای

3. افزایش شفافیت در زنجیره توزیع گوشت

4. اعطای وام کم‌بهره به دامداران کوچک

5. نظارت مستقیم بر فروشگاه‌های بزرگ و خرده‌فروشان

جمع‌بندی: قیمت گوشت در مسیر صعودی

در نهایت باید گفت که افزایش بی‌رویه قیمت گوشت نتیجه مجموعه‌ای از عوامل داخلی و بیرونی است:
خشکسالی، کمبود نهاده، ضعف مدیریت و حضور پررنگ واسطه‌ها.

تا زمانی که اصلاحات اساسی در زنجیره تأمین و توزیع گوشت انجام نشود، انتظار کاهش قابل توجه قیمت وجود ندارد.
دامداران همچنان از زیان تولید می‌گویند و مردم از گرانی بی‌سابقه در سفره‌های خود.