خلاصه سریع:
بزرگ‌ترین علت آلودگی هوای ایران وسایل نقلیه فرسوده و ترافیک سنگین هستند. بعد از آن، صنایع آلاینده و نیروگاه‌ها، سپس سوخت‌های بی‌کیفیت، شرایط جغرافیایی و اقلیمی، و در نهایت عوامل طبیعی مثل گرد و غبار بیشترین نقش را دارند.
عوامل اصلی آلودگی هوای ایران به ترتیب تأثیر
1. وسایل نقلیه فرسوده و ترافیک شهری
- سهم اصلی آلودگی در کلان‌شهرها به‌ویژه تهران.
- خودروهای قدیمی، موتورسیکلت‌های کاربراتوری و اتوبوس‌های دیزلی آلاینده‌های زیادی مثل ذرات معلق (PM2.5 و PM10) و مونوکسید کربن تولید می‌کنند.
- طبق گزارش‌ها، بیش از ۷۰٪ آلودگی هوای تهران ناشی از تردد وسایل نقلیه است.
2. صنایع سنگین و نیروگاه‌ها
- پالایشگاه‌ها، کارخانه‌های سیمان، فولاد و پتروشیمی‌ها آلاینده‌های خطرناک مثل دی‌اکسید گوگرد (SO₂) و اکسیدهای نیتروژن (NOx) منتشر می‌کنند.
- نیروگاه‌های حرارتی که با مازوت یا گازوئیل کار می‌کنند، در فصل سرد به شدت آلودگی را تشدید می‌کنند.
3. کیفیت پایین سوخت‌های فسیلی
- استفاده از بنزین و گازوئیل با گوگرد بالا.
- نبود استانداردهای سختگیرانه برای سوخت باعث می‌شود حتی خودروهای جدید هم آلاینده زیادی تولید کنند.
4. شرایط جغرافیایی و اقلیمی
- شهرهایی مثل تهران در محاصره کوه‌ها هستند؛ این باعث می‌شود پدیده وارونگی دما در زمستان رخ دهد و آلاینده‌ها در لایه‌های پایین جو گیر بیفتند.
- نبود باد کافی و رطوبت پایین هم به ماندگاری آلودگی کمک می‌کند.
5. گرد و غبار و عوامل طبیعی ️
- در استان‌های غربی و جنوبی (خوزستان، ایلام، سیستان و بلوچستان) طوفان‌های گرد و غبار ناشی از بیابان‌زایی و خشک شدن تالاب‌ها (مثل هورالعظیم و دریاچه ارومیه) سهم بزرگی دارند.
- این پدیده علاوه بر آلودگی، مشکلات تنفسی و بیماری‌های ریوی ایجاد می‌کند.
6. مدیریت شهری و سیاست‌های ناکارآمد ️
- نبود حمل‌ونقل عمومی کارآمد و ارزان.
- ضعف در اجرای قوانین معاینه فنی.
- تمرکز صنایع آلاینده در نزدیکی شهرها.
- سیاست‌های مقطعی مثل تعطیلی مدارس به جای اصلاح ساختاری.
---
جمع‌بندی
- بیشترین سهم: وسایل نقلیه فرسوده و ترافیک.
- دومین عامل مهم: صنایع و نیروگاه‌ها.
- سوم: کیفیت پایین سوخت.
- چهارم: شرایط اقلیمی و وارونگی دما.
- پنجم: گرد و غبار طبیعی.
- ششم: ضعف مدیریت و سیاست‌گذاری.