به گزارش اقتصادآنلاین، در نخستین ساعات ۱۷ مهر، دو روز پس از دومین سالگرد عملیات ۷ اکتبر، حماس و اسرائیل پس از مذاکرات غیرمستقیم در شرم‌الشیخ مصر، بر سر آتش‌بس موقت به توافق رسیدند. توافقی در چارچوب طرح ۲۰ ماده‌ای رییس‌جمهور آمریکا که حالا فقط مرحله اول آن، یعنی آتش‌بس و تبادل اسرا انجام خواهد شد.
البته توافق آتش‌بس قرار است زمینه‌ساز آغاز ارسال گسترده کمک‌های انسانی به نوار غزه نیز باشد.
اعلام خبر توافق، موجی از شادی را در غزه برانگیخت که تصاویر آن به سرعت در فضای مجازی دست به دست شد.
رییس‌جمهور آمریکا ضمن تایید خبر آتش اعلام کرد که ممکن است یک‌شنبه به خاورمیانه سفر کند.
از ۷ اکتبر تا آتش بس
با توافق حماس و اسرائیل، گام نخست برای پایان دو سال جنگ ویرانگر آغاز می‌شود. باوجود آنکه حتی پس از توافق و بیانیه‌های حماس و اسرائیل، گزارش‌ها حاکی از آن است که همچنان حملات ارتش اسرائیل در نوار غزه ادامه دارد.
در دو سال گذشته، بنا به آمار‌های سازمان‌های بین‌المللی، بیش از ۷۰ هزار فلسطینی که بیشتر آنها زن و کودک بوده‌اند کشته شده‌اند. بیش از ۸۰ درصد ساختمان‌ها و زیرساخت‌های نوار غزه نیز تخریب شده است.
در این مدت، اسرائیل نیز به دلیل هجوم همه‌جانبه به غزه و محاصره این شهر تحت فشار بی‌سابقه بین‌المللی قرار گرفت.
به طوری که کشور‌های متحد اسرائیل همچون فرانسه، آلمان و بریتانیا، از راه حل دو کشوری برای پایان درگیری‌ها و به رسمیت شناختن دولت فلسطین خبر دادند.
همزمان در اسرائیل، فشار خانواده‌های اسرا و انتقاد از تلفات و بحران اقتصادی و سیاسی، دولت نتانیاهو را در موقعیت سختی قرار داده بود. گفته می‌شود اکنون حداقل ۲۰ اسیر اسرائیلی در نوار غزه هستند.
با این همه، نتانیاهو و احزاب افراطی عضو کابینه او، از توافق آتش‌بس نیز چندان راضی به نظر نمی‌رسند. جریان‌های افراطی در اسرائیل خواستار اشغال کامل نوار غزه و حتی الحاق کرانه باختری به رژیم اسرائیل هستند.
به همین دلیل، پیش از طرح رییس‌جمهور آمریکا و فشار او به نتانیاهو برای پذیرش آن، تلاش‌های دیپلماتیک برای پایان‌دادن به جنگ بار‌ها شکست خورده بود.
محورهای توافق آتش‌بس
در مرحله نخست این توافق، دو طرف بر توقف کامل درگیری‌ها در محدوده زمانی و مکانی مشخص توافق کرده‌اند. ارتش اسرائیل بخشی از نیرو‌های خود را از نوار غزه تا جایی که توافق شده عقب می‌کشد و در مقابل، حماس همه اسرای زنده اسرائیلی را آزاد می‌کند.
در طرف مقابل اسرائیل نیز با آزادی صد‌ها زندانی فلسطینی از زندان‌های اسرائیل همراه خواهد بود.
مشخص نیست که در میان زندانی‌های آزادشده چه نام‌هایی خواهد بود. هرچند که منابع آگاه خبر دادند که حماس خواستار آزادی مروان برغوثی، رهبر جنبش فتح که بیش از ۲۲ سال در زندان‌های اسرائیل اسیر است شده.
نتانیاهو، اما به جریان افراطی در اسرائیل گفته که چهره‌های اثرگذار از جمله برغوثی آزاد نخواهند شد.
ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه
در توافق آتش‌بس، ورود گسترده کمک‌های بشردوستانه از گذرگاه‌های جنوبی غزه پیش‌بینی شده است. قرار است نیرو‌های بین‌المللی یا منطقه‌ای بر اجرای مفاد آتش‌بس نظارت کنند.
در دو سال گذشته، اسرائیل با محاصره غزه باعث قحطی و گرسنگی و تشنگی گسترده فلسطینی‌ها شد.
هرچند جزئیات دقیق از جمله ترکیب این نیرو‌ها و محدوده اختیاراتشان هنوز منتشر نشده است. اما منابع آگاه می‌گویند نقش مصر و قطر در این مرحله حیاتی خواهد بود.
نارضایتی جریان‌های افراطی اسرائیل از توافق
برای اسرائیل، مهم‌ترین دستاوردِ فوری توافق، بازگرداندن گروگان‌ها و کاستن از فشار داخلی است. دولت نتانیاهو در ماه‌های اخیر زیر فشار افکار عمومی و اعتراض خانواده‌های گروگان‌ها قرار داشت و اکنون آتش‌بس فرصتی برای ترمیم مشروعیت سیاسی او فراهم می‌آورد.
خانواده‌های اسرا و مخالفان جنگ در اسرائیل از توافق خشنود خواهند بود.
اما از نگاه جریان‌های افراطی و مذهبی در اسرائیل، این توافق ممکن است به حماس امکان بازسازی بدهد و تهدیدی بلندمدت برای امنیت اسرائیل باقی بگذارد.
هرچند که خلع سلاح حماس و پایان کار نظامی و سیاسی این گروه در غزه یکی از ماده‌های طرح ترامپ است.
نقش حماس در آینده غزه
در سوی دیگر، حماس نیز این توافق را نوعی پیروزی نمادین تلقی می‌کند. متوقف شدن بمباران‌ها، ورود کمک‌های انسانی و آزادی صد‌ها زندانی، ممکن است به معنای تثبیت جایگاه حماس به‌عنوان بازیگر سیاسی در معادلات آینده غزه باشد.
حماس نیز در بیانیه قبلی خود، هرچند کلیت طرح ترامپ را پذیرفته بود، اما درباره خلع سلاح خود سخنی به میان نیاورده بود.
این گروه در بیانیه خود ضمن اعلام آتش بس و شرایط بر فداکاری‌های ملت فلسطین در غزه، قدس و کرانه باختری تأکید و اعلام کرد که «این فداکاری‌ها بی‌نتیجه نخواهد ماند و این جنبش به پیمان خود برای آزادی و استقلال ملت فلسطین ادامه خواهد داد».
چه خواهد شد؟
پرسش اصلی اکنون این است که آیا این آتش‌بس سرآغازِ فرآیندی برای پایان دائمی جنگ خواهد بود یا صرفاً وقفه‌ای تاکتیکی در میانه نبرد؟
تحلیلگران سه چشم‌انداز را ترسیم می‌کنند. نخست، اجرای کامل و موفق توافق که می‌تواند راه را برای بازسازی و بازگشت دیپلماسی باز کند. دوم، اجرای ناقص که به آتش‌بسی شکننده و موقت بینجامد و سناریوی سوم، شکست سریع توافق آتش‌بس در نتیجه اختلاف‌های داخلی یا حملات متقابل است.
در هر سه سناریو، نقش کشور‌های میانجی و ضامنِ توافق، به ویژه آمریکا تعیین‌کننده خواهد بود. تجربه شکست‌های پیشین نشان داده است که بدون حضور ناظرانِ بین‌المللی و سازوکار‌های تضمین‌کننده نظارتی، هیچ آتش‌بسی در غزه پایدار نمی‌ماند.
از همین رو، انتظار می‌رود نشست‌های آینده در قاهره و دوحه بر محور تعیین چارچوب‌های اجرایی و ضمانت‌های حقوقی متمرکز شود. موضوعی که حماس نیز خواستار آن شده بود.