به گزارش اقتصادنیوز، دنیای اقتصاد در گزارشی نوشت: فریدریش نیچه زمانی در کتاب «فراسوی نیک و بد» نوشت که آزادی در انتخاب، عملا مساوی است با پذیرش عواقب آن. این جمله فیلسوف نامدار آلمانی چه‌بسا یکی از توصیف‌های درخور برای وضعیت کنونی پرونده هسته‌ای ایران به نظر می‌رسد. پس از بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و چکاندن ماشه از سوی کشورهای اروپایی و آمریکا، چنین به نظر می‌رسد که موقعیت این پرونده بار دیگر به نقطه رکود رسیده است.
با این همه، اظهارنظرهای گاه و بی‌گاه مقامات آمریکایی مجددا تنش‌ها را بالا برده و بدل به تیتر اول رسانه‌ها می‌شود، اظهاراتی که بدون در نظر گرفتن حق طبیعی ایران برای توسعه برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز خود، بر استمرار ادعاها و نادیده گرفتن کارشکنی‌های واشنگتن تاکید دارد.
پافشاری بی‌نتیجه غرب
نمونه آشکار این وضعیت نیچه‌ای را میتوان در اظهارات اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، درباره برنامه اتمی ایران مشاهده کرد. دوشنبه ۱۴مهر، رئیس‌جمهور آمریکا، مدعی شد در صورت ازسرگیری برنامه هسته‌ای ایران، با آن برخورد خواهد کرد. به گزارش نیوزویک، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، طی سخنرانی خود در مراسم سالروز تاسیس نیروی دریایی ایالات متحده در ویرجینیا، درباره حمله تجاوزکارانه به تاسیسات هسته‌ای ایران صحبت کرد. وی ادعا کرد که آمریکا با استفاده از بمب‌افکن‌های بی-۲ و شلیک ۳۰ موشک تاماهاک از یک زیردریایی، تمام اهداف مورد نظر در تاسیسات هسته‌ای ایران را با دقت منهدم کرده است.
ترامپ بار دیگر مدعی شد که اگر این حمله انجام نمی‌شد، ایران ظرف یک ماه به سلاح هسته‌ای دست می‌یافت. این در حالی است که مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عنوان کرده که هیچ مدرکی دال بر حرکت ایران به سمت تسلیحات هسته‌ای وجود ندارد. رئیس‌جمهور آمریکا، بدون اشاره به کارشکنی‌های کشورش در قبال مذاکرات بر سر پرونده هسته‌ای ایران، هشدار داد که اگر تهران تلاش برای بازسازی برنامه هسته‌ای خود را از سر گیرد، آمریکا بدون تاخیر واکنش نشان خواهد داد. ترامپ گفت که این اقدام باید سال‌ها پیش انجام می‌شد و مدعی شد: امیدوارم ایران برنامه هسته‌ای خود را دوباره از سر نگیرد، چون اگر این کار را بکند، ما مجبور خواهیم بود دوباره با آن برخورد کنیم.
یادآوری عراقچی به ترامپ
در واکنش به این ادعاها، سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، طی پیامی در شبکه اجتماعی ایکس با تاکید بر اراده ملی و اهمیت مذاکره، پافشاری آمریکا بر محاسبات اشتباه را بی‌نتیجه دانست و بر لزوم دستیابی به راه‌حل مذاکره‌شده تاکید کرد. عراقچی در این پیام عنوان کرد: وقتی برای پنجمین دور مذاکرات با آقای ویتکاف در ۲خرداد عازم شدم، نوشتم: سلاح هسته‌ای صفر یعنی توافق داریم؛ غنی‌سازی صفر یعنی توافقی در کار نیست.
عراقچی افزود: اگر رئیس‌جمهور آمریکا نگاهی به صورت‌جلسه این مذاکرات که از سوی واسطه مذاکرات ثبت و ضبط شده است، بیندازد، خواهد دید که چقدر به جشن گرفتن یک توافق هسته‌ای جدید و تاریخی نزدیک بودیم. رئیس‌جمهور آمریکا باید به یاد داشته باشد که هیچ‌گاه اطلاعاتی مبنی بر پنهان‌کردن سلاح‌های کشتار جمعی توسط عراق وجود نداشت. تنها خرابی‌های غیرقابل‌تصور، هزاران آمریکایی کشته‌شده و هفت تریلیون دلار از پول مالیات‌دهندگان آمریکایی هدر رفت.
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در ادامه عنوان کرد: به همین ترتیب، هیچ اطلاعاتی وجود ندارد که نشان دهد اگر اسرائیل آمریکا را برای حمله به مردم ایران فریب نمی‌داد، ایران ظرف یک ماه به توسعه سلاح هسته‌ای نزدیک می‌شد. با شکست این عملیات، اسرائیل اکنون تلاش می‌کند یک تهدید خیالی از قدرت دفاعی ایران ترسیم کند. ماهیت نیچه‌ای اظهارات مقامات آمریکایی اینجاست که خود را نشان می‌دهد؛ کاخ سفید از یک سو با کارشکنی توافق هسته‌ای جدید با ایران را دچار اخلال کرد و از سوی دیگر انتظار دارد که عواقب این رویکرد در قبال یکی از کلیدی‌ترین پرونده‌های روابط بین‌الملل گریبانگیرش نشود.
تاثیر پروانه‌ای تحریم‌های غرب بر منطقه
رویکرد مخرب آمریکا و شرکای اروپایی‌اش بی‌تردید عواقب اقتصادی گسترده‌ای در پی داشته و خواهد داشت. در همین رابطه، مجله دیپلمات، چاپ واشنگتن، طی گزارشی نوشت که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل تاثیر خود را بی‌تردید در اقتصاد جهانی نشان خواهد داد.
این مجله در گزارش خود نوشت: پس از بازگشت تحریم‌ها، شکاف ژئوپلیتیک بلافاصله پدیدار شد. درحالی‌که آمریکا و اتحادیه اروپا اصرار دارند که صرفا بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل عمل کرده‌اند، روسیه و چین مشروعیت بازگشت تحریم‌ها را به رسمیت نشناختند و غرب را متهم به تضعیف قانون بین‌الملل کردند. شکی نیست که آسیای مرکزی و منطقه خزر، که بین این بلوک‌های رقیب گیر افتاده‌اند، مجبورند با پیامدهای این وضعیت کنار بیایند.
دیپلمات افزود: برای کشورهای آسیای مرکزی، تحریم‌های ایران به هیچ وجه یک مساله دیپلماتیک دوردست نیستند؛ بلکه مستقیما به برنامه‌های منطقه‌ای برای تجارت و ترانزیت ضربه می‌زنند. در سال‌های اخیر، قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان به‌شدت در کریدور شمال - جنوب سرمایه‌گذاری کرده بودند و برای دسترسی به هند و کشورهای خلیج فارس روی بنادر ایرانی بندرعباس و چابهار حساب می‌کردند. اکنون با بازگشت تحریم‌ها میتوان انتظار داشت که این کشورها دیگر نتوانند مثل گذشته عمل کرده و در نتیجه روند تجارت منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای اخلال‌هایی را تجربه خواهند کرد.
بنا به گزارش این مجله، بخش مالی در آسیای مرکزی نیز تحت فشار قرار می‌گیرد: با تحریم مجدد بانک مرکزی ایران و چندین بانک ایرانی، پرداخت‌های دلاری و یورویی مسدود شده‌اند. سوئیچ به ارزهای ملی یا تهاتر همچنان یک گزینه است، اما معاملات را پیچیده کرده و هزینه آنها را افزایش می‌دهد. واردات قیر، مصالح ساختمانی و مواد شیمیایی کشاورزی ایران به دلیل موانع لجستیکی و دسترسی محدود به اعتبار، گران‌تر خواهد شد و صادرات غلات و فلزات آسیای مرکزی به ایران نیز از موانع بانکی و ترس از جریمه‌ها آسیب خواهد دید.
آرایش جدید نظام بین‌الملل
به‌رغم این تحلیل‌ها، کارشناسان تاکید دارند که رویکرد فرامرزی ایران در حوزه دیپلماسی و اتحادهای گسترده‌اش با کشورهای منطقه از جمله چین و روسیه می‌تواند از بار این کارشکنی‌های غربی بکاهد. در همین رابطه اسکای نیوز، سه‌شنبه هفتم اکتبر طی گزارشی عنوان کرد که پکن توانسته به‌نحوی به تجارت خود با ایران ادامه دهد که تحریم‌های آمریکا را از هرگونه تاثیر مستقیم محروم کند.
حکم امهز، کارشناس امور منطقه‌ای و بین‌المللی، در گفت‌وگو با اسکای نیوز تایید کرد که مراودات جاری بین چین و ایران را نمی‌توان از مخالفت پکن و مسکو با تحریم‌های آمریکا جدا دانست. وی خاطرنشان کرد: چین، همانند روسیه، تحریم‌های جدید بین‌المللی و تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت نمی‌شناسد. روابط اقتصادی بین ایران و چین، یک سیستم یکپارچه از تفاهمات دوجانبه است که توسط توافق‌نامه‌های بلندمدت و معاهدات استراتژیک با شرایط واضح هدایت می‌شود.
این کارشناس خاطرنشان ساخت که پکن و مسکو دیگر در اردوگاه غرب نیستند، بلکه در عوض به حامیان مستقیم تهران تبدیل شده‌اند که نشان‌دهنده آرایش گسترده‌تر در نظام بین‌الملل است. وی افزود که درگیری آمریکا و ایران به بخشی از نبرد بزرگ‌تری بین واشنگتن و هر دو کشور روسیه و چین بدل شده است. وی خاطرنشان کرد: هرچه فشار بیشتری بر ایران اعمال شود، روسیه و چین بیشتر در کنار این کشور می‌ایستند.
اسکای نیوز در ادامه گزارش داد که به لطف این اتحادها، ایران با بهره‌گیری از تجربه طولانی خود در مدیریت بحران‌های اقتصادی و ایجاد کانال‌های جایگزین برای تجارت، به استاد دور زدن تحریم‌های آمریکایی و غیرآمریکایی تبدیل شده است. این شبکه تلویزیونی در پایان عنوان کرد که سه‌گانه ایران-روسیه-چین توازن قدرت بین شرق و غرب را بازتعریف می‌کند و معادله دشواری را پیش روی نظام بین‌الملل قرار می‌دهد: اقتصادی بدون دلار و ائتلاف‌هایی بدون اجازه واشنگتن.
قرائن و شواهد موجود حاکی از آن است که رویکرد کارشکنانه و متناقض آمریکا در قبال پرونده اتمی ایران، بیش از هرچیز کاتالیزور شکل‌گیری و پیشرفت اتحادهایی است که می‌تواند هژمونی غربی را به چالش کشیده و چندجانبه‌گرایی را شکل ببخشد و تقویت کند. بر این قرار، آمریکا دست‌آخر به‌رغم ادعای میدان دادن به مذاکره، با رویکردهای مخرب خود همه‌چیز را از میدان دیپلماسی خارج کرده و به سمت‌و‌سوی بحران‌زا می‌کشاند.
∎