https://www.eghtesadonline.com/fa/news/play/embed/2092148/8367710?width=...

جنگنده میگ-۲۹ (MiG-29) که در ناتو با نام “فالکروم” (Fulcrum) شناخته می‌شود، یکی از برجسته‌ترین نمادهای قدرت هوایی اتحاد جماهیر شوروی سابق و فدراسیون روسیه کنونی است. این جنگنده دو موتوره در دهه ۱۹۷۰ و به عنوان پاسخی مستقیم به جنگنده‌های نسل چهارم غربی، به‌ویژه F-15 Eagle و F-16 Fighting Falcon، طراحی شد. میگ-۲۹ به سرعت به دلیل مانورپذیری استثنایی در سرعت‌های پایین و طراحی آیرودینامیکی پیشرفته‌اش، شهرت جهانی پیدا کرد.

از زمان ورود به خدمت در سال ۱۹۸۳، میگ-۲۹ در بیش از ۳۰ کشور عملیاتی شده است و دفتر طراحی میکویان-گورویچ همواره تلاش کرده تا این پلتفرم را با نیازهای جنگ مدرن تطبیق دهد. در این بازنویسی، به بررسی جامع مشخصات، قابلیت‌ها و وضعیت عملیاتی نسخه‌های پیشرفته میگ-۲۹ تا سال ۲۰۲۵ می‌پردازیم.

تاریخچه و سیر تکامل

دفتر طراحی میگ کار بر روی این پروژه را در دهه ۱۹۷۰ با هدف ساخت یک جنگنده برتری هوایی سبک‌تر و مانورپذیرتر نسبت به جنگنده سنگین سوخو-۲۷ آغاز کرد. اولین پرواز آن در اکتبر ۱۹۷۷ انجام شد و تولید انبوه از سال ۱۹۸۲ آغاز گردید. نسخه‌های اولیه، مانند میگ-۲۹ مدل ۹.۱۲ (Fulcrum-A)، با وجود عملکرد فوق‌العاده در نبردهای نزدیک (Dogfight)، از محدودیت‌هایی چون برد عملیاتی کم و سامانه‌های الکترونیکی (Avionics) ساده رنج می‌بردند.

با فروپاشی شوروی، نیاز به جنگنده‌ای چندمنظوره با برد بیشتر احساس شد. این امر منجر به توسعه نسخه‌های پیشرفته‌ای نظیر میگ-۲۹SMT، میگ-۲۹M/M2 و مدل ناوپایه میگ-۲۹K/KUB شد. این ارتقاءها میگ-۲۹ را از یک رهگیر نقطه‌ای به یک جنگنده چندمنظوره با قابلیت حمل تسلیحات دقیق تبدیل کردند.

مشخصات فنی نسخه‌های مدرن (MiG-29M/M2 و MiG-29K)

نسخه‌های مدرن میگ-۲۹ تحول قابل ملاحظه‌ای در مشخصات فنی داشته‌اند. مدل‌های M/M2 (مدل‌های زمینی) و K (مدل‌های ناوپایه)، که به عنوان پیشرفته‌ترین نمونه‌ها قبل از میگ-۳۵ شناخته می‌شوند، بهبودهای زیر را شاهد بوده‌اند

سامانه‌های حسگر و رادار

• رادار: در مدل‌های SMT و M/M2، از رادار Zhuk-ME (PESA) استفاده می‌شود که قادر است اهداف هوایی را از فاصله ۱۲۰ کیلومتری کشف، ۱۰ هدف را همزمان ردیابی، و به ۴ هدف درگیر شود. نسخه‌های صادراتی اخیر (مانند میگ-۲۹UPG هند) به رادار Zhuk-A (AESA) مجهز شده‌اند که برد آن به ۱۳۰ تا ۱۶۰ کیلومتر افزایش یافته و مقاومت بیشتری در برابر اقدامات متقابل الکترونیکی دارد.
• OLS-UE: یک سیستم جستجو و ردیابی مادون قرمز (IRST) برای تشخیص اهداف در حالت پسیو (بدون انتشار امواج راداری) با برد تا ۶۰ کیلومتر.

کابین خلبان و جنگ الکترونیک

• کابین خلبان: کابین‌های قدیمی آنالوگ با کابین‌های “شیشه‌ای” دیجیتال مجهز به نمایشگرهای چندمنظوره (MFD)، نمایشگر سربالا (HUD) پیشرفته، و سیستم کنترل دسته گاز و جوی استیک (HOTAS) جایگزین شده‌اند.
• جنگ الکترونیک (EW): مدل‌های مدرن دارای سیستم‌های دفاعی شامل اخلال‌گرهای راداری، چف و فلر برای منحرف کردن موشک‌ها هستند. همچنین با غلاف‌های هدف‌گیری دقیق (مانند Kaira-24) برای حملات زمینی سازگار شده‌اند.

قابلیت‌های رزمی چندمنظوره

• نبرد هوایی: میگ-۲۹ همچنان در نبردهای نزدیک به دلیل نرخ صعود بالا و مانورپذیری بی‌نظیر (تحمل نیروی G تا +۹) یک رقیب سرسخت است. در نبردهای فراتر از دید (BVR) مجهز به موشک‌های R-77 (فعال راداری با برد ۸۰ تا ۱۱۰ کیلومتر) و R-73 (مادون قرمز با قابلیت دید بالا) است.
• حمله به اهداف زمینی و دریایی: توانایی حمل طیف گسترده‌ای از مهمات دقیق، شامل بمب‌های هدایت‌شونده KAB-500، موشک‌های هوا به سطح Kh-29 و موشک‌های ضد رادار و ضد کشتی Kh-31 و Kh-35 را دارد.

 وضعیت عملیاتی جهانی تا ۲۰۲۵

تا سال ۲۰۲۵، میگ-۲۹ با وجود توسعه جنگنده‌های نسل ۵، همچنان یک اسب‌کاری مهم برای نیروی هوافضای روسیه (VKS) و مشتریان صادراتی آن محسوب می‌شود.

• روسیه: روسیه عمدتاً از نسخه‌های ارتقاءیافته MiG-29SMT و مدل‌های ناوپایه MiG-29K استفاده می‌کند.
• کاربرد در جنگ‌ها: در درگیری‌های اخیر مانند جنگ اوکراین، میگ-۲۹‌های اوکراینی نقش مهمی در دفاع هوایی ایفا کردند و توانستند تسلیحات غربی مانند موشک‌های ضد رادار AGM-88 HARM را با موفقیت شلیک کنند، که نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری این پلتفرم برای ادغام فناوری‌های جدید است.
• صادرات: کشورهایی نظیر هند (با بیش از ۶۰ فروند MiG-29UPG و MiG-29K)، الجزایر، صربستان و مصر از کاربران کلیدی این جنگنده هستند و به دلیل هزینه‌های نسبتاً پایین عملیاتی، ارتقاءهای مستمری بر روی ناوگان خود اعمال می‌کنند.