در روزهایی که فشارهای اقتصادی بر زندگی مردم سایه افکنده، بازار کالاهای دست‌دوم به گزینه‌ای محبوب و پرطرفدار تبدیل شده است. این روند که زمانی شاید تنها راهکاری موقتی بود، اکنون به یک جریان پایدار و گسترده تبدیل شده، به ویژه در میان تازه‌عروس و دامادهایی که با محدودیت مالی مواجه‌اند.
به گزارش شرق، کاهش قدرت خرید، افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها، تورم و ناپایداری ارز، خانواده‌های جوان را به جست‌وجو برای گزینه‌های اقتصادی‌تر سوق داده است. گزارش حاضر با بررسی بازار کالاهای دست‌دوم، پلتفرم‌های آنلاین و سمساری‌ها، تصویر دقیق‌تری از این فضا ارائه می‌دهد و نقش جبر اقتصادی در افزایش اقبال به این بازار را نشان می‌دهد.
تحلیل داده‌های سایت «دیوار» از سال 1400 تا امروز، نشان می‌دهد که تعداد آگهی‌های ماشین لباسشویی «در حد نو» از 31 هزار و 981 مورد به 45 هزار و 378 مورد رسیده و آگهی‌های ماشین لباسشویی «کارکرده» از 27 هزار و 499 به 47 هزار و 836 مورد افزایش یافته است.
همچنین تعداد آگهی‌های ماشین لباسشویی «نیازمند تعمیر» از 3 هزار و 578 به 10 هزار و 522 مورد رسیده است. در بخش موبایل نیز، آگهی‌های «در حد نو» از 315 هزار و 57 به 382 هزار و 917 مورد افزایش یافته، در حالی که موبایل‌های «کارکرده» و «نیازمند تعمیر» روند متفاوتی داشته‌اند. با این حال، این آمار تنها نمایانگر افزایش ثبت آگهی نیست و الزاما به معنای افزایش خرید کالاهای دست‌دوم نیست، زیرا متغیرهای دیگری مانند قوانین پلتفرم و تمایل مردم به خرید کالای جدید نیز در این آمار تأثیرگذارند.
نمونه‌هایی از زندگی واقعی نیز این روند را نشان می‌دهد. نوشین که یخچال 15 ساله خود را برای خرید کالای نو فروخته بود، مشتری‌ای یافت که یخچال را برای جهیزیه دخترش می‌خواست. او با توافق قیمت مناسب و حتی کمک در ارسال کالا، تجربه‌ای انسانی و اجتماعی را رقم زد که نشان‌دهنده نیاز واقعی مردم به خرید کالاهای دست‌دوم است.
سمساری‌ها نیز تأیید می‌کنند که حضور زوج‌های جوان برای خرید وسایل اولیه خانه افزایش یافته است. «تیمور»، مدیر سمساری یوسف‌آباد، اشاره می‌کند که پیش‌تر چنین اتفاقاتی سابقه نداشت و اکنون این بازار بیشتر به دلیل محدودیت مالی مردم فعال شده است. «عزت»، فعال سمساری در جنوب تهران، نیز از سختی مردم و افزایش حضور جوانان برای خرید وسایل دست‌دوم می‌گوید.
رئیس اتحادیه سمساران تهران، داوود عبداللهی‌فر، تأکید می‌کند که اقبال تازه عروس و دامادها به کالاهای دست‌دوم واقعی است، هرچند بازار کلی صنف با محدودیت‌هایی روبه‌روست. قیمت بالای کالاهای نو و کاهش توان خرید مردم باعث شده که حتی خرید کالاهای دست‌دوم هم دشوار شود.
جامعه‌شناسان اقتصادی دلیل اصلی این گرایش را کاهش درآمد خانواده‌ها، افزایش قیمت‌ها، تورم و ناپایداری ارز می‌دانند. علی‌اصغر سعیدی می‌گوید که برخلاف کشورهای توسعه‌یافته، دغدغه‌های محیط‌زیستی در ایران نقشی کم‌رنگ دارد و مردم بیشتر تحت فشار اقتصادی به سمت کالاهای دست‌دوم سوق یافته‌اند.
همچنین بازار کالای دست‌دوم نمونه‌ای از «اطلاعات نامتقارن» و پدیده «لیمون» است که خریدار از کیفیت دقیق کالا مطلع نیست و احتمال «شکست بازار» نیز وجود دارد، زیرا امکان تضمین کیفیت و خدمات پس از فروش برای این کالاها محدود است.
در نهایت، افزایش اقبال به کالاهای دست‌دوم نه به دلیل فرهنگ یا دغدغه محیط‌زیستی، بلکه عمدتاً ناشی از جبر اقتصادی و محدودیت قدرت خرید مردم است و بازار این کالاها با ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی فعلی شکل گرفته است.