خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا:امام حسن عسکری(ع) در شرایطی به امامت رسیدند که دستگاه عباسی با سخت‌گیری فراوان فعالیت‌های ایشان را کنترل می‌کرد. یکی از اقدامات حکومت، نظارت شدید بر ازدواج و فرزندان امام بود؛ زیرا بر اساس روایات پیامبر(ص) ظهور منجی موعود از نسل ایشان پیش‌بینی شده بود [۱]. همین شرایط سبب شد تولد حضرت مهدی(عج) در پنهانی صورت گیرد و تنها خواص شیعه و برخی نزدیکان امام از آن آگاه باشند [۲].
شبهه اهل سنت
بخش قابل‌توجهی از مورخان اهل سنت، یا اساساً در آثار خود ذکری از فرزند امام عسکری(ع) نکرده‌اند و یا به‌طور صریح منکر وجود او شده‌اند. برای نمونه، ابن تیمیه در منهاج السنة مدعی است که «امام حسن عسکری(ع) بدون فرزند از دنیا رفت» [۳]. این ادعا بعدها دستاویز برخی از متکلمان اهل سنت برای ردّ مهدویت شیعی شد.
پاسخ شیعه
عالمان شیعه در برابر این ادعا، به نقل‌های متعدد از منابع معتبر خود استناد کرده‌اند. شیخ صدوق در کمال‌الدین نه‌تنها به ولادت حضرت مهدی(عج) اشاره می‌کند، بلکه اسامی قابله، شاهدان و حتی جزئیات مراسم را ثبت کرده است [۴]. شیخ طوسی نیز در الغیبة مجموعه‌ای از روایات را گرد آورده که وجود فرزند برای امام عسکری(ع) را قطعی می‌سازد [۵].
شواهد در منابع اهل سنت
جالب آن‌که برخی از مورخان و متکلمان اهل سنت نیز به وجود حضرت مهدی(عج) به‌عنوان فرزند امام عسکری(ع) تصریح کرده‌اند. ابن صباغ مالکی در کتاب الفصول المهمة می‌نویسد: «برای امام حسن عسکری(ع) پسری به نام محمد مشهور به مهدی متولد شد که در همان زمان غیبت کرد» [۶]. سبط ابن جوزی، از علمای حنفی، در تذکرة الخواص گزارشی مشابه ارائه می‌دهد [۷]. حتی ابن حجر هیثمی شافعی در الصواعق المحرقة به فرزند امام عسکری(ع) اشاره کرده و از او با عنوان مهدی یاد می‌کند [۸]. این شواهد نشان می‌دهد که در میان اهل سنت نیز اتفاق‌نظر کامل بر «بی‌فرزندی امام» وجود نداشته و بخشی از مورخان این واقعیت را پذیرفته‌اند.
از منظر شیعه، امامت یک منصب الهی است و نمی‌تواند بدون جانشین بماند. لذا وجود حضرت مهدی(عج) ضرورتی اعتقادی و امتداد خط امامت محسوب می‌شود [۹]. در مقابل، اهل سنت چون به نظام خلافت معتقدند، ضرورتی برای پذیرش جانشینی الهی پس از امام عسکری(ع) نمی‌بینند. بنابراین، اختلاف در اصل مبنا سبب پیدایش این شبهه شده است.
دیدگاه اندیشمندان معاصر
آیت‌الله جعفر سبحانی با اشاره به نقل برخی مورخان اهل سنت، تأکید می‌کند: «اعتراف غیرشیعه به ولادت حضرت مهدی(عج) سندی محکم است که نشان می‌دهد حقیقت تاریخی را نمی‌توان پنهان ساخت» [۱۰]. شهید مطهری نیز معتقد است: «اگر وجود حضرت مهدی(عج) در تاریخ ثبت نمی‌شد، جامعه شیعه پس از شهادت امام عسکری(ع) با بحران رهبری روبه‌رو می‌گردید؛ اما تدبیر الهی و حفظ این امانت، امت را به سوی آینده هدایت کرد» [۱۱].
نتیجه‌گیری
بررسی دقیق منابع نشان می‌دهد که ادعای «بی‌فرزندی امام عسکری(ع)» بیش از آن‌که حقیقتی تاریخی باشد، ناشی از اختلافات کلامی است. شیعه با تکیه بر روایات معتبر و شواهد تاریخی، ولادت حضرت مهدی(عج) را به‌طور قطعی اثبات کرده است. حتی شماری از علمای اهل سنت نیز به این حقیقت اذعان داشته‌اند. بنابراین، شبهه‌ی مطرح‌شده نه‌تنها جایگاه امام عسکری(ع) و فرزند ایشان را تضعیف نمی‌کند، بلکه اهمیت مهدویت در اندیشه اسلامی را پررنگ‌تر می‌سازد و زمینه‌ای برای گفت‌وگوی علمی میان مذاهب فراهم می‌آورد.
منابع
-
طبری، تاریخ الامم والملوک، ج ۱۰، ص ۱۴۴.
-
شیخ مفید، الإرشاد، ج ۲، ص ۳۴۶.
-
ابن تیمیه، منهاج السنة النبویة، ج ۴، ص ۸۲.
-
شیخ صدوق، کمال‌الدین و تمام النعمة، ج ۲، ص ۴۲۳.
-
شیخ طوسی، الغیبة، ص ۲۱۹.
-
ابن صباغ مالکی، الفصول المهمة، ص ۲۷۳.
-
سبط ابن جوزی، تذکرة الخواص، ص ۳۶۳.
-
ابن حجر هیثمی، الصواعق المحرقة، ص ۲۰۸.
-
علامه حلی، الباب الحادی عشر، ص ۲۹.
-
جعفر سبحانی، المهدی فی القرآن والسنّة والتاریخ، ص ۹۲.
-
مرتضی مطهری، قیام و انقلاب مهدی(عج)، ص ۴۴.