طرفداری | علی رغبتی، کارشناس ورزش کشور و معاون پیشین توسعه ورزش قهرمانی و حرفه‌ای وزارت ورزش و جوانان، با اشاره به ناکارآمدی قوانین گذشته، عدد ۵۰۰ میلیارد تومانی تعیین‌شده برای حق پخش مسابقات ورزشی در قانون بودجه ۱۴۰۴ را شوخی دانست و اعلام کرد که صرفاً برای رشته فوتبال، عدد ۱۵ هزار میلیارد تومانی معقول به نظر می‌رسد.

تاریخچه ناکامی و انحراف قانون قبلی

حق پخش مسابقات ورزشی در ایران همواره یک چالش بوده است. تا اواخر دهه ۸۰، مکانیزم حاکم بر ورزش کشور انحصاری بود؛ یعنی دولت هم هزینه باشگاه‌ها را تأمین می‌کرد و هم بودجه صداوسیما را، لذا بحث حق پخش وجهه قانونی نداشت. با این حال، با گذار به سمت مکانیزم کنترلی از دهه ۹۰، قرار بر این شد که صاحبان رویداد (فدراسیون‌ها یا باشگاه‌ها) و صداوسیما به عنوان پخش‌کننده، در تعامل باشند.

بند (پ) ماده ۹۲ قانون برنامه ششم توسعه، که مقرر می‌کرد درآمد تبلیغات ناشی از پخش مسابقات ورزشی به نسبت ۷۰ درصد (صداوسیما) و ۳۰ درصد (وزارت ورزش) تقسیم شود، دچار انحراف شد:

• انحراف اصلی: این قانون تنها به تبلیغات دور زمین توجه کرد و از تعیین قیمت اصلی مسابقه غافل شد. مردم برای تماشای فوتبال پای تلویزیون می‌نشینند و مسابقه ارزش ذاتی دارد که باید برای آن قیمت تعیین شود، نه صرفاً تبلیغات.

• ناکامی در اجرا: عدد در نظر گرفته شده برای درآمد حاصل از تبلیغات از ۵۰ میلیارد تومان (سال ۱۳۹۹) به ۵۰۰ میلیارد تومان (سال ۱۴۰۴) رسید. با این وجود، بر اساس اعلام دیوان محاسبات، در سال ۱۳۹۹ هیچ مبلغی از این محل به حساب خزانه واریز نشده است.

ماده ۱۷ لایحه نظام جامع باشگاه‌داری؛ گامی رو به جلو

ماده ۱۷ لایحه نظام جامع باشگاه‌داری که اخیراً در مجلس تصویب شد، یک گام بسیار بزرگ و رو به جلو تلقی می‌شود، زیرا:

1. به رسمیت شناختن حقوق صاحبان رویداد: این ماده برای اولین‌بار می‌پذیرد که تولید محتوای سمعی و بصری دارای حقوقی است و به فرد اجرا کننده (باشگاه و فدراسیون) تعلق دارد. این همان تفکری است که ۵۰ سال پیش نیز در ایران وجود داشت و تلویزیون باید برای پخش از باشگاه اجازه می‌گرفت.

2. خروج از مکانیزم واریز به خزانه: این تفکر که تمامی درآمدهای بخش خصوصی باید به حساب خزانه برود، باید از ذهن قانون‌گذاران خارج شود. پول متعلق به بخش خصوصی است و آن‌ها باید بر اساس قانون مربوط به خود رفتار کنند، نه اینکه کل درآمد را واریز و پس از آن بخشی را دریافت کنند.

ارزش واقعی حق پخش و اشتباه محاسباتی

برآورد رقم واقعی:

• کارشناس تأکید کرد که عدد ۵۰۰ میلیارد تومانی برای حق پخش مسابقات ورزشی در ایران "شوخی" است و حتی یک یا دو هزار میلیارد تومان هم گره‌گشا نیست.

• او ارزش واقعی حق پخش صرفاً مسابقات فوتبال را در کشور ۱۵ هزار میلیارد تومان (۱۵۰ همت) می‌داند که اگر این مبلغ بین لیگ برتر و لیگ یک تقسیم شود، می‌تواند ۵۰ تا ۶۰ درصد از هزینه‌های یک باشگاه را تأمین کند که با عرف جهانی تطبیق دارد.

روش تعیین قیمت (اشتباه بودن روش برآوردی):

در نظر گرفتن عدد برآوردی روشی غلط است. برای تعیین حق پخش واقعی باید از فرمول‌های مشخصی استفاده کرد که شاخص‌هایی مانند:

• ضریب اهمیت (اهمیت رشته ورزشی در کشور)

• ضریب تماشاگر (میزان پرطرفدار بودن تیم‌ها و پرشدن ورزشگاه‌ها)

• حجم و سهم در اخبار

• تعادل رقابتی (میزانی که سرنوشت لیگ به روزهای پایانی کشیده می‌شود)

را مد نظر قرار دهند.

راهکار برون‌رفت از بن‌بست

رغبتی معتقد است که برای حل این مشکل تاریخی، تعامل و انعطاف کلید اصلی است:

• انعطاف صداوسیما: باید صداوسیما از این ادبیات که خود را "جدا" حساب می‌کند و حق پخش را "انحصاری" می‌داند، دست بردارد.

• شروع با عدد کمتر: جامعه ورزش باید تعامل کرده و کار را حتی با عددی کمتر از رقم واقعی آغاز کند و در یک مکانیزم چند ساله، به تدریج حقوق قانونی خود را به طور کامل دریافت نماید.

• مکانیزم مالی معکوس: دولت می‌تواند یک مکانیزم مالی معکوس تعریف کند و در ۵ سال عدد کمکی به صداوسیما را به صفر برساند و در مقابل، از صداوسیما بخواهد درآمدهای خود را از محل تبلیغات و فروش منابع مالی افزایش دهد.

• تهاتر با کشورهای خارجی: صداوسیما می‌تواند در بخش پخش مسابقات با کشورهایی که رویدادهای ورزشی را از آن‌ها خریداری می‌کند، تهاتر انجام داده و مسابقات داخلی دارای مشتری خارجی را تهاتر کند.

برآورد درآمد صداوسیما از ورزش: رغبتی در برآورد شخصی خود اعلام کرد که صدا و سیما از ورزش بیش از ۱۰ همت درآمد دارد.