به گزارش اطلاعات آنلاین، در آیین نکوداشت مقام علمی و اخلاقی حجت الاسلام والمسلمین، مهندس حسن طارمی راد، که به همت بنیاد دایره المعارف اسلامی در تالار قلم سازمان اسناد و کتابخانه ملی برپا شد، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان ادب فارسی و برخی چهره‌های فرهنگی و سفرای کشورهای عربستان سعودی و تاجیکستان و رایزن فرهنگی کشور ترکیه نیز حضور پیدا کردند و جمعی از کارشناسان و پژوهشگران بنیاد دایره المعارف اسلامی، کتابخانه ملی و دانشجویان زبان و ادب فارسی گردهم آمدند.
آیت الله جعفر سبحانی، از مراجع تقلید برای مراسم نکوداشت پیامی ارسال کرد که متن پیام به شرح زیر است:
نکوداشت فرزانگان، در حقیقت تکریم علم، اخلاص و جهاد علمی در عرصه اندیشه اسلامی است. حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن طارمی‌راد از جمله عالمان فرهیخته‌ای است که در تبیین معارف اصیل حوزوی و در گشودن افق‌های نو در دانش دینی، شیعه‌شناسی و تاریخ علم، گام‌های ماندگاری برداشته‌اند.
ایشان با بهره‌گیری از تجربه دانشگاهی در کنار سال‌ها تحصیل و تدریس در حوزه علمیه، راهی نو در پژوهش و دانشنامه‌نگاری اسلامی گشودند. حضور مؤثر ایشان در بنیاد دائره‌المعارف اسلامی و نقش‌آفرینی در تدوین و هدایت علمی دانشنامه جهان اسلام، خود گواه ژرف‌نگری، دقت علمی و آینده‌نگری این استاد وارسته است.
اکنون که فرصت نکوداشت این اندیشمند گران‌مایه فراهم آمده است، وظیفه خود می‌دانیم از سالیان کوشش‌های علمی، اخلاق نیکو و تواضع علمی ایشان تجلیل نماییم؛ باشد که این بزرگداشت، چراغی باشد برای نسل‌های آینده در مسیر اعتلای فرهنگ و معارف اسلامی.
از درگاه خداوند متعال، دوام توفیقات، سلامت و عزت روزافزون ایشان را مسألت داریم.
عموم جامعه با خدمات حجت الاسلام طارمی آشنا نیست
غلامرضا امیرخانی، ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان میزبان مراسم و اولین سخنران مراسم با بیان خاطراتی از حجت الاسلام طارمی و سابقه آشنایی خود با این چهره علمی پرداخت و گفت: هر زمان خدمت جناب طارمی می‌رسید، همواره نکته تازه‌ای بیان می‌شود. وی گفت: از سال ۷۴ با ایشان آشنا شدم و آن هنگامی مجموعه‌ای را در حوزه معرفی فرهنگ اسلامی بنیان نهادند و بعدها کار را ادامه دادند و یک مجموعه درخصوص فرهنگ اسلامی کار کردند که جلد اول آن به علامه مجلسی اختصاص داشت. علی‌رغم طرفداران و منتقدانی که علامه مجلسی دارند، آقای طارمی خیلی مسائل را به شکل منصفانه در آن اثر گفته بود.
امیرخانی تاکید کرد: اوایل سال ۸۸ مراسمی درباره آرشیوها برگزار شد و از روسای آرشیوهای منطقه‌ای دعوت شده بود. به یاد دارم فردی شیعه از هند به نام "محمد باقر" آمده بود که رئیس آرشیو ملی هند بود و برایم جالب بود از ایران فقط جناب طارمی را می‌شناخت و سراغ ایشان را می‌گرفت. البته آقای طارمی از فضای تبلیغ به‌دور هستند درحالی که دور بودن از این فضا هم به‌طور کامل هم خوب نیست؛ در حال حاضر عموم جامعه به‌خوبی ایشان و خدمات‌شان را نمی‌شناسند.
نقش استاد طارمی در تدوین ۳۱ جلد دایره‌المعارف جهان اسلام
حسن سید عرب، مدیر کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی بنیاد دایره المعارف اسلامی و دبیر علمی مراسم بزرگداشت گفت: حجت‌الاسلام طارمی‌راد، جایگاه ویژه‌ای در عرصه علمی دارند و خدمات ایشان در حوزه دایره‌المعارف اسلامی بی‌نظیر است. وی افزود: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی در سال ۱۳۶۲ به دستور مقام معظم رهبری تأسیس شد و تاکنون ۳۲ جلد دایره‌المعارف تدوین شده است که ۳۱ جلد آن زیر نظر مستقیم ایشان تهیه و تنظیم شده است. امیدواریم تا سال ۱۴۱۰ تدوین این مجموعه عظیم به پایان برسد. وی افزود: برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا سال آینده در همین ایام، جشن‌نامه‌ای برای استاد طارمی منتشر کنیم و از هم‌اکنون منتظر دریافت مقالات علمی مرتبط هستیم.
وایت حداد عادل از ۵۰ سال آشنایی با طارمی
غلامعلی حداد عادل، عضو هیئت امنای بنیاد دایره المعارف اسلامی و رئیس فرهنگستان زبان فارسی از دیگر سخنرانان مراسم نکوداشت بود.
حدادعادل گفت: برپایی چنین مجلسی در هفتادسالگی جناب طارمی کاری بایسته و شایسته بود و حتی لازم بود زودتر از این‌ها برگزار شود. وی افزود: آشنایی من با خانواده طارمی به حدود سال ۱۳۴۲ بازمی‌گردد، زمانی که سال اول دانشگاه بودم. در آن دوران با دوستان مذهبی در بازار ارتباط داشتم و با برادر بزرگ‌تر ایشان، که طلبه‌ای فاضل بودند، محشور شدم و بعدها با سایر برادران نیز آشنا شدم.
رئیس فرهنگستان زبان فارسی گفت: در سال ۱۳۵۴، درسی غیررسمی در مباحث فلسفی برای دانش‌آموزان دبیرستان علوی برگزار می‌کردم که آقای طارمی نیز در آن کلاس‌ها شرکت می‌کردند. آن کلاس‌ها زمینه‌ای برای آشنایی با روشنفکری بود و ایشان بعدها برای ادامه تحصیل به قم رفتند. پس از پایان تحصیلات، به ایشان پیشنهاد دادم به بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی بپیوندند. در سال ۱۳۷۴ که به ریاست بنیاد منصوب شدم، بهترین فرد برای معاونت بنیاد را جناب طارمی یافتم.
وی افزود: مهم‌ترین خصوصیت آقای طارمی ایمان دینی ایشان است. فردی متقی، پاک‌دست، پاک‌چشم و پاک‌دل هستند و اهل حفظ محرمات‌اند. اخلاق ایشان نیز مثال‌زدنی است؛ مودب، خوش‌برخورد، سلیم‌النفس، مهربان، دلسوز و متواضع‌اند. از خودنمایی و تجمل‌گرایی پرهیز دارند و اهل ریاست‌مآبی نیستند. حداد عادل گفت: ایشان روحیه جذب بیش از دفع دارند، اهل تسامح در غیر اصول و مبانی‌اند و چهره‌ای دلپذیر در میان همکاران خود عرضه کرده‌اند.
وی افزود: از نظر علمی، تحصیلات مقدماتی درجه‌اولی داشته‌اند و شاگرد اول دبیرستان علوی بودند. در آنجا ادبیات، عربی و انگلیسی آموختند و سپس به دانشکده فنی دانشگاه تهران رفتند. چند سالی نیز در قم کسب فیض کردند. این ترکیب معارف و حکمت باعث شده معلومات وسیعی داشته باشند و برای مدیریت بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی فردی مناسب باشند.
عضو هیئت امنای بنیاد دایره المعارف اسلامی گفت: فهرست ده‌ها مقاله علمی و کتاب‌های تألیفی ایشان گواهی بر توانایی علمی ایشان است. آقای طارمی دشمن کارهای سطحی‌اند.
وی افزود: از منظر مدیریتی، ایشان مدیری موفق و جدی هستند. در کار مدیریت، جدیت دارند و تفکری منطقی و ریاضی‌وار را با بینش معنوی درآمیخته‌اند. این ترکیب را در جای دیگری حتی در مجموعه‌هایی که خودم حضور دارم—ندیده‌ام و نتوانسته‌ام ایجاد کنم. ابتکار، نوآوری، احساس مسئولیت، وجدان کاری بالا و ادای حق مطلب از دیگر ویژگی‌های ایشان است. ایشان برای همگان احساس پدری و برادری دارند.
رئیس فرهنگستان زبان فارسی گفت: ایشان به رأی همکاران احترام می‌گذارند، تصلب رأی ندارند و در مدیریت واقع‌بین‌اند. اگر همکاری محضوری داشته باشد، با او راه می‌آیند. قدرت کار با دیگران را دارند و صاحب این هنرند. به کلیات و جزئیات توأمان توجه دارند و در ۹۵ درصد موارد با گفت‌وگو به اجماع می‌رسیم. در ۵ درصد باقی‌مانده نیز با رعایت سلسله‌مراتب، تصمیم‌گیری منطقی دارند. این انعطاف منطقی، راز دوام همکاری ماست. وجود آقای طارمی برای بنیاد و جامعه علمی کشور یک نعمت است.
طارمی راد یکی از پنج روحانی برجسته کشور است
سید ابوالحسن نواب، موسس و رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب نیز از جمله سخنرانان این مراسم بود و با بیان اینکه در طول ۳۰ سال گذشته افتخار داشتم که خادم طلبه‌ها باشم و به‌جرأت می‌گویم آخوندشناس خوبی هستم، گفت: با جناب طارمی هم‌درس بودیم در کلاس‌های آیت‌الله شبیری زنجانی و با قاطعیت می‌گویم ایشان یکی از پنج روحانی برجسته کشور هستند.
وی افزود: آرامش، اخلاق، ادب و تدین ایشان در بالاترین سطح ممکن قرار دارد و این ویژگی‌ها در رفتار و منش ایشان کاملاً مشهود است.
نواب گفت: جناب طارمی در خانواده‌ای تربیت شده‌اند که هماهنگی و همدلی میان پدر و مادر در نهایت خود بوده است. پدر ایشان در التزام به مبانی انقلاب اسلامی نمونه بودند و مادرشان هیچ‌گاه زیارت عاشورا را ترک نکردند. وی افزود: پدر ایشان به‌دلیل احساسات لطیف و رقیق، هیچ‌گاه نمی‌توانست روضه را به پایان برساند. این فضای معنوی و تربیتی، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت متعالی جناب طارمی داشته است.
سه دهه خدمت بی‌وقفه برای دانشنامه جهان اسلام
محمود حقیقی، دوست و همکار حجت‌الاسلام طارمی راد دیگر سخنران این مراسم بود که به بیان خاطراتی از همکاری با او پرداخت و گفت: آقای طارمی همواره تلاش کرده‌اند حس مسئولیت را در اعضای بنیاد برانگیزند. در دوره مدیریت ایشان، انتشار دانشنامه با سرعت بیشتری پیش رفت و ضوابط و استانداردهایی برای تدوین آن مکتوب شد. وی افزود: با تمهیدات صورت‌گرفته توسط ایشان، روند انتشار دانشنامه روان‌تر شد، گروه‌های مختلف فعال شدند، گروه‌های بزرگ‌تر منشعب شدند و گروه‌های جدیدی نیز شکل گرفتند تا اداره امور بهتر انجام شود. دوست و همکار چند ساله حجت الاسلام طارمی راد گفت: از نگاه ایشان، کارکرد دانشنامه تعمیم علوم است؛ دانشنامه باید بتواند دانش را از سطح نخبگان به سطح عمومی منتقل کند و آن را قابل فهم سازد.
وی ادامه داد: آقای طارمی بیش از سه دهه از عمر خود را وقف تدوین دانشنامه کرده‌اند. کمتر مقاله‌ای در بنیاد وجود دارد که پس از تدوین، ایشان حاشیه‌های عالمانه‌ای بر آن ننوشته باشند. ایشان در الهام‌بخشی به همکاران بسیار موفق عمل کرده‌اند. حقیقی گفت: یکی از دلبستگی‌های ایشان، رشد کتابخانه بنیاد است. در جلسات شورای عالی کتابخانه حضور فعال دارند و بر تهیه مواد خام و پیشنهادهای گروه‌های مختلف برای انتخاب کتاب‌ها نظارت دقیق دارند. وی افزود: در مواردی که پشتوانه کتاب‌ها برای تدوین دانشنامه کافی نباشد، به تدبیر ایشان، چاره‌ای جز تحقیق و پژوهش باقی نمی‌ماند. ایشان بر استفاده از منابع اقدم و معتبر تأکید دارند. وی سپس گفت: آقای طارمی دلبسته معارف شیعی هستند. دانشنامه در موضوعات مرتبط با تشیع مدخل‌های متعددی دارد و از آنجا که ایران مرکز گفتمان تشیع است، این موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد. حقیقی افزود: ایشان تاکنون ۵۰ مقاله در دانشنامه جهان اسلام نگاشته‌اند. افزون بر این، در دانشگاه و حوزه تدریس دارند و در هدایت پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکترا نقش مؤثری ایفا کرده‌اند. در بنیاد نیز بیش از همه کار می‌کنند و جدّ و جهد فراوانی دارند.
فانی در اهل بیت و علامه مجلسی است
حجت‌الاسلام رضا مختاری، عضو هیئت امنای بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی و رئیس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، گفت: آقای طارمی راد اهل بخل علمی نیستند و روحیه بخشندگی دارند. در کنار این ویژگی، محکم‌کاری و متقن‌کاری نیز از خصوصیات بارز ایشان است. وی افزود: ایشان سایر فعالیت‌ها را کنار گذاشته‌اند و تمام تمرکز خود را بر تدوین دانشنامه معطوف کرده‌اند. همچنین روحیه فداکاری دارند و مقالات دیگران را با دقت تصحیح و تکمیل می‌کنند، بی‌آن‌که نامی از ایشان در آن مقالات ذکر شود. حجت الاسلام مختاری گفت: آقای طارمی در محبت و ارادت به اهل بیت علیهم‌السلام و به‌ویژه علامه مجلسی دارند و در عشق و ارادت‌شان مقام فانی دارند و این عشق و دلبستگی در منش علمی و رفتاری ایشان نیز کاملاً مشهود است.
زمینه‌ساز حضور زنان در شورای علمی بنیاد بود
دکتر لیلا هوشنگی، دانشیار دانشگاه الزهراء و از مدیران علمی پیشین بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی نیز در این مراسم با اشاره به تجربیات زیسته خودش و دیگر همکاران خانم در بنیاد به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: توفیق داشتم به‌مدت ۳۰ سال در بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی خدمت کنم. انتشار مجلدات و دانشنامه‌ها همواره مایه مباهات و افتخار من بوده است. در کلاس‌های دانشگاهی، جای مباحثی که در این دانشنامه‌ها آمده، به‌راستی خالی است. وی با بیان اینکه امروز ملاحظه می‌کنیم بیش از ۵۰ درصد حاضران در مراسم بزرگداشت، زنان هستند و با اشاره به جایگاه خانم‌ها در بنیاد تصریح کرد: زنانی که در بنیاد به فعالیت‌های علمی و پژوهشی می‌پردازند، نقش مؤثری در پیشبرد اهداف علمی داشته‌اند.
هوشنگی گفت: حضورم به عنوان یک استاد جوانِ زن در شورای مدخل موضوعی مهم بود که با حمایت و تدبیر آقای طارمی راد محقق شد. ایشان زمینه‌ساز حضور مؤثر زنان در عرصه‌های علمی بنیاد بودند. دانشیار دانشگاه الزهراء گفت: آقای طارمی راد به جریان‌شناسی جهان اسلام احاطه دارند، جغرافیای تاریخی را به‌خوبی می‌شناسند و در نسب‌شناسی علما نیز صاحب‌نظر هستند. در سفرهای علمی که در خدمت ایشان بودم، این توانمندی‌ها را از نزدیک مشاهده کردم. وی تصریح کرد: ایشان نگاه نو و افق کلانی دارند و با همین رویکرد، انواع کلاس‌های زبان و حتی کارگاه هوش مصنوعی را در بنیاد راه‌اندازی کردند تا ظرفیت علمی مجموعه ارتقا یابد.
شخصیتی موسوع با نگاهی نقادانه
دکتر قنبرعلی رودگر، مدیر گروه جغرافیای دانشنامه اسلام نیز در این مراسم گفت: قریب به ۲۰ سال پیش که مشغول نگارش مقاله‌ای درباره «حاشیه و حاشیه‌نویسی» بودم، به نکته‌ای مهم رسیدم؛ اقتضای حاشیه‌نویس این است که فردی صاحب فضل و دانش بالا باشد. وی افزود: حاشیه‌نویس باید علاوه بر فهم دقیق متن، توانایی آموزش و تعلیم آن را نیز داشته باشد. از سوی دیگر، قدرت نقادی متن نیز ضروری است. چنین فردی باید چنددانشی و دارای شخصیت موسع باشد. به همین دلیل، برخی از حاشیه‌ها با وجود آن‌که در حاشیه متن قرار دارند، جایگاه مرکزی و محوری یافته‌اند.
رودگر با تشبیه شخصیت حجت الاسلام طارمی راد به حاشیه نویسان گفت: افتخار ۳۰ سال همکاری با آقای طارمی راد را دارم. ایشان شخصیتی چندبعدی و چنددانشی هستند. به آقای حداد نیز گفته‌ام که ایشان بسیار پرمطالعه‌اند و این ویژگی را می‌توان از حواشی علمی‌ای که بر مقالات می‌نویسند، به‌وضوح دریافت.
وی ادامه داد: بیش از ۳۰ جلد دانشنامه از زیر نظر ایشان گذشته است و همه آن‌ها را با دقت مطالعه کرده‌اند. تصور نمی‌کنم کسی در ایران موفق به چنین کاری شده باشد. ایشان رویکردی نقادانه دارند و نگاه تحلیلی و عمیق‌شان در تمامی مراحل تدوین دانشنامه مشهود است.
مبدأ تاریخ دانشنامه است
رقیه میر ابوالقاسمی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه تاریخ اسلام بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی نیز به عنوان دومین سخنران زن در این مراسم با بیان اینکه آقای طارمی راد شخصیتی جامع‌الاطراف هستند، هم از نظر علمی و هم از منظر مدیریتی، گفت: ایشان به‌نوعی مبدأ تاریخ در بنیاد و مجموعه دانشنامه محسوب می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که فعالیت‌ها در بنیاد به قبل و بعد از حضور ایشان تقسیم می‌شود. با احترام به زحمات پیشینیان تا پیش از حضور آقای طارمی راد و قبول مسئولیت معاونت علمی، مؤسسه از پویایی و قدرت علمی لازم برخوردار نبود. میر ابوالقاسمی گفت: یکی از نکات مهم در رویکرد مدیریتی ایشان، اعتماد به جوانانی است که وارد بنیاد می‌شوند. آقای طارمی راد همواره به نسل جدید باور داشته‌اند و این اعتماد را در عمل نشان داده‌اند.
وی افزود: وسعت دید و پویایی در نگاه ایشان وجود دارد و این نگرش را به مجموعه منتقل کرده‌اند. در صد درصد موارد، حاشیه‌هایی که ایشان بر مقالات می‌نویسند، مورد تأیید همه همکاران قرار می‌گیرد و صحت علمی آن‌ها اثبات شده است. این پژوهشگر سپس گفت: ایشان با همکاران خود همچون اعضای خانواده برخورد می‌کنند. هر توقعی که از مجموعه دارند، ابتدا خودشان پیش‌قدم می‌شوند و الگویی از مسئولیت‌پذیری و تعهد را به نمایش می‌گذارند.
برکت دانشنامه جهان اسلام
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن طارمی‌راد به عنوان آخرین سخنران مراسم گفت: خوشحالم که در جمع دوستان و همکارانم حضور دارم. این جلسه به برکت دانشنامه شکل گرفته و حاصل سال‌ها تلاش علمی و فرهنگی در مجموعه بنیاد دایره المعارف اسلامی است. وی افزود: از مهمانان خارجی، به‌ویژه سفیر محترم عربستان سعودی، رایزن فرهنگی کشور ترکیه و سفیر تاجیکستان که در این مراسم حضور یافتند، صمیمانه تشکر می‌کنم. همچنین از جناب مسجد جامعی، همکلاسی دوران مدرسه‌ام، قدردانی می‌کنم که در اینجا حضور دارد.
در پایان مراسم هدایایی از سوی بنیاد و موسسات علمی و فرهنگی در سراسر کشور به‌رسم یادبود و قدردانی از حجت الاسلام طارمی راد اهدا شد. ضمن اینکه کتابی از فعالیت‌های وی با عنوان "دانشنامه نگاری و پژوهش؛ تجربه زیسته" رونمایی و به حاضران اهدا شد.
به گزارش اطلاعات آنلاین، در آیین نکوداشت مقام علمی و اخلاقی حجت الاسلام والمسلمین، مهندس حسن طارمی راد، که به همت بنیاد دایره المعارف اسلامی در تالار قلم سازمان اسناد و کتابخانه ملی برپا شد، غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان ادب فارسی و برخی چهره‌های فرهنگی و سفرای کشورهای عربستان سعودی و تاجیکستان و رایزن فرهنگی کشور ترکیه نیز حضور پیدا کردند و جمعی از کارشناسان و پژوهشگران بنیاد دایره المعارف اسلامی، کتابخانه ملی و دانشجویان زبان و ادب فارسی گردهم آمدند.
آیت الله جعفر سبحانی، از مراجع تقلید برای مراسم نکوداشت پیامی ارسال کرد که متن پیام به شرح زیر است:
نکوداشت فرزانگان، در حقیقت تکریم علم، اخلاص و جهاد علمی در عرصه اندیشه اسلامی است. حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حسن طارمی‌راد از جمله عالمان فرهیخته‌ای است که در تبیین معارف اصیل حوزوی و در گشودن افق‌های نو در دانش دینی، شیعه‌شناسی و تاریخ علم، گام‌های ماندگاری برداشته‌اند.
ایشان با بهره‌گیری از تجربه دانشگاهی در کنار سال‌ها تحصیل و تدریس در حوزه علمیه، راهی نو در پژوهش و دانشنامه‌نگاری اسلامی گشودند. حضور مؤثر ایشان در بنیاد دائره‌المعارف اسلامی و نقش‌آفرینی در تدوین و هدایت علمی دانشنامه جهان اسلام، خود گواه ژرف‌نگری، دقت علمی و آینده‌نگری این استاد وارسته است.
اکنون که فرصت نکوداشت این اندیشمند گران‌مایه فراهم آمده است، وظیفه خود می‌دانیم از سالیان کوشش‌های علمی، اخلاق نیکو و تواضع علمی ایشان تجلیل نماییم؛ باشد که این بزرگداشت، چراغی باشد برای نسل‌های آینده در مسیر اعتلای فرهنگ و معارف اسلامی.
از درگاه خداوند متعال، دوام توفیقات، سلامت و عزت روزافزون ایشان را مسألت داریم.
عموم جامعه با خدمات حجت الاسلام طارمی آشنا نیست
غلامرضا امیرخانی، ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی به عنوان میزبان مراسم و اولین سخنران مراسم با بیان خاطراتی از حجت الاسلام طارمی و سابقه آشنایی خود با این چهره علمی پرداخت و گفت: هر زمان خدمت جناب طارمی می‌رسید، همواره نکته تازه‌ای بیان می‌شود. وی گفت: از سال ۷۴ با ایشان آشنا شدم و آن هنگامی مجموعه‌ای را در حوزه معرفی فرهنگ اسلامی بنیان نهادند و بعدها کار را ادامه دادند و یک مجموعه درخصوص فرهنگ اسلامی کار کردند که جلد اول آن به علامه مجلسی اختصاص داشت. علی‌رغم طرفداران و منتقدانی که علامه مجلسی دارند، آقای طارمی خیلی مسائل را به شکل منصفانه در آن اثر گفته بود.
امیرخانی تاکید کرد: اوایل سال ۸۸ مراسمی درباره آرشیوها برگزار شد و از روسای آرشیوهای منطقه‌ای دعوت شده بود. به یاد دارم فردی شیعه از هند به نام "محمد باقر" آمده بود که رئیس آرشیو ملی هند بود و برایم جالب بود از ایران فقط جناب طارمی را می‌شناخت و سراغ ایشان را می‌گرفت. البته آقای طارمی از فضای تبلیغ به‌دور هستند درحالی که دور بودن از این فضا هم به‌طور کامل هم خوب نیست؛ در حال حاضر عموم جامعه به‌خوبی ایشان و خدمات‌شان را نمی‌شناسند.
نقش استاد طارمی در تدوین ۳۱ جلد دایره‌المعارف جهان اسلام
حسن سید عرب، مدیر کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی بنیاد دایره المعارف اسلامی و دبیر علمی مراسم بزرگداشت گفت: حجت‌الاسلام طارمی‌راد، جایگاه ویژه‌ای در عرصه علمی دارند و خدمات ایشان در حوزه دایره‌المعارف اسلامی بی‌نظیر است. وی افزود: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی در سال ۱۳۶۲ به دستور مقام معظم رهبری تأسیس شد و تاکنون ۳۲ جلد دایره‌المعارف تدوین شده است که ۳۱ جلد آن زیر نظر مستقیم ایشان تهیه و تنظیم شده است. امیدواریم تا سال ۱۴۱۰ تدوین این مجموعه عظیم به پایان برسد. وی افزود: برنامه‌ریزی کرده‌ایم تا سال آینده در همین ایام، جشن‌نامه‌ای برای استاد طارمی منتشر کنیم و از هم‌اکنون منتظر دریافت مقالات علمی مرتبط هستیم.
وایت حداد عادل از ۵۰ سال آشنایی با طارمی
غلامعلی حداد عادل، عضو هیئت امنای بنیاد دایره المعارف اسلامی و رئیس فرهنگستان زبان فارسی از دیگر سخنرانان مراسم نکوداشت بود.
حدادعادل گفت: برپایی چنین مجلسی در هفتادسالگی جناب طارمی کاری بایسته و شایسته بود و حتی لازم بود زودتر از این‌ها برگزار شود. وی افزود: آشنایی من با خانواده طارمی به حدود سال ۱۳۴۲ بازمی‌گردد، زمانی که سال اول دانشگاه بودم. در آن دوران با دوستان مذهبی در بازار ارتباط داشتم و با برادر بزرگ‌تر ایشان، که طلبه‌ای فاضل بودند، محشور شدم و بعدها با سایر برادران نیز آشنا شدم.
رئیس فرهنگستان زبان فارسی گفت: در سال ۱۳۵۴، درسی غیررسمی در مباحث فلسفی برای دانش‌آموزان دبیرستان علوی برگزار می‌کردم که آقای طارمی نیز در آن کلاس‌ها شرکت می‌کردند. آن کلاس‌ها زمینه‌ای برای آشنایی با روشنفکری بود و ایشان بعدها برای ادامه تحصیل به قم رفتند. پس از پایان تحصیلات، به ایشان پیشنهاد دادم به بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی بپیوندند. در سال ۱۳۷۴ که به ریاست بنیاد منصوب شدم، بهترین فرد برای معاونت بنیاد را جناب طارمی یافتم.
وی افزود: مهم‌ترین خصوصیت آقای طارمی ایمان دینی ایشان است. فردی متقی، پاک‌دست، پاک‌چشم و پاک‌دل هستند و اهل حفظ محرمات‌اند. اخلاق ایشان نیز مثال‌زدنی است؛ مودب، خوش‌برخورد، سلیم‌النفس، مهربان، دلسوز و متواضع‌اند. از خودنمایی و تجمل‌گرایی پرهیز دارند و اهل ریاست‌مآبی نیستند. حداد عادل گفت: ایشان روحیه جذب بیش از دفع دارند، اهل تسامح در غیر اصول و مبانی‌اند و چهره‌ای دلپذیر در میان همکاران خود عرضه کرده‌اند.
وی افزود: از نظر علمی، تحصیلات مقدماتی درجه‌اولی داشته‌اند و شاگرد اول دبیرستان علوی بودند. در آنجا ادبیات، عربی و انگلیسی آموختند و سپس به دانشکده فنی دانشگاه تهران رفتند. چند سالی نیز در قم کسب فیض کردند. این ترکیب معارف و حکمت باعث شده معلومات وسیعی داشته باشند و برای مدیریت بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی فردی مناسب باشند.
عضو هیئت امنای بنیاد دایره المعارف اسلامی گفت: فهرست ده‌ها مقاله علمی و کتاب‌های تألیفی ایشان گواهی بر توانایی علمی ایشان است. آقای طارمی دشمن کارهای سطحی‌اند.
وی افزود: از منظر مدیریتی، ایشان مدیری موفق و جدی هستند. در کار مدیریت، جدیت دارند و تفکری منطقی و ریاضی‌وار را با بینش معنوی درآمیخته‌اند. این ترکیب را در جای دیگری حتی در مجموعه‌هایی که خودم حضور دارم—ندیده‌ام و نتوانسته‌ام ایجاد کنم. ابتکار، نوآوری، احساس مسئولیت، وجدان کاری بالا و ادای حق مطلب از دیگر ویژگی‌های ایشان است. ایشان برای همگان احساس پدری و برادری دارند.
رئیس فرهنگستان زبان فارسی گفت: ایشان به رأی همکاران احترام می‌گذارند، تصلب رأی ندارند و در مدیریت واقع‌بین‌اند. اگر همکاری محضوری داشته باشد، با او راه می‌آیند. قدرت کار با دیگران را دارند و صاحب این هنرند. به کلیات و جزئیات توأمان توجه دارند و در ۹۵ درصد موارد با گفت‌وگو به اجماع می‌رسیم. در ۵ درصد باقی‌مانده نیز با رعایت سلسله‌مراتب، تصمیم‌گیری منطقی دارند. این انعطاف منطقی، راز دوام همکاری ماست. وجود آقای طارمی برای بنیاد و جامعه علمی کشور یک نعمت است.
طارمی راد یکی از پنج روحانی برجسته کشور است
سید ابوالحسن نواب، موسس و رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب نیز از جمله سخنرانان این مراسم بود و با بیان اینکه در طول ۳۰ سال گذشته افتخار داشتم که خادم طلبه‌ها باشم و به‌جرأت می‌گویم آخوندشناس خوبی هستم، گفت: با جناب طارمی هم‌درس بودیم در کلاس‌های آیت‌الله شبیری زنجانی و با قاطعیت می‌گویم ایشان یکی از پنج روحانی برجسته کشور هستند.
وی افزود: آرامش، اخلاق، ادب و تدین ایشان در بالاترین سطح ممکن قرار دارد و این ویژگی‌ها در رفتار و منش ایشان کاملاً مشهود است.
نواب گفت: جناب طارمی در خانواده‌ای تربیت شده‌اند که هماهنگی و همدلی میان پدر و مادر در نهایت خود بوده است. پدر ایشان در التزام به مبانی انقلاب اسلامی نمونه بودند و مادرشان هیچ‌گاه زیارت عاشورا را ترک نکردند. وی افزود: پدر ایشان به‌دلیل احساسات لطیف و رقیق، هیچ‌گاه نمی‌توانست روضه را به پایان برساند. این فضای معنوی و تربیتی، نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت متعالی جناب طارمی داشته است.
سه دهه خدمت بی‌وقفه برای دانشنامه جهان اسلام
محمود حقیقی، دوست و همکار حجت‌الاسلام طارمی راد دیگر سخنران این مراسم بود که به بیان خاطراتی از همکاری با او پرداخت و گفت: آقای طارمی همواره تلاش کرده‌اند حس مسئولیت را در اعضای بنیاد برانگیزند. در دوره مدیریت ایشان، انتشار دانشنامه با سرعت بیشتری پیش رفت و ضوابط و استانداردهایی برای تدوین آن مکتوب شد. وی افزود: با تمهیدات صورت‌گرفته توسط ایشان، روند انتشار دانشنامه روان‌تر شد، گروه‌های مختلف فعال شدند، گروه‌های بزرگ‌تر منشعب شدند و گروه‌های جدیدی نیز شکل گرفتند تا اداره امور بهتر انجام شود. دوست و همکار چند ساله حجت الاسلام طارمی راد گفت: از نگاه ایشان، کارکرد دانشنامه تعمیم علوم است؛ دانشنامه باید بتواند دانش را از سطح نخبگان به سطح عمومی منتقل کند و آن را قابل فهم سازد.
وی ادامه داد: آقای طارمی بیش از سه دهه از عمر خود را وقف تدوین دانشنامه کرده‌اند. کمتر مقاله‌ای در بنیاد وجود دارد که پس از تدوین، ایشان حاشیه‌های عالمانه‌ای بر آن ننوشته باشند. ایشان در الهام‌بخشی به همکاران بسیار موفق عمل کرده‌اند. حقیقی گفت: یکی از دلبستگی‌های ایشان، رشد کتابخانه بنیاد است. در جلسات شورای عالی کتابخانه حضور فعال دارند و بر تهیه مواد خام و پیشنهادهای گروه‌های مختلف برای انتخاب کتاب‌ها نظارت دقیق دارند. وی افزود: در مواردی که پشتوانه کتاب‌ها برای تدوین دانشنامه کافی نباشد، به تدبیر ایشان، چاره‌ای جز تحقیق و پژوهش باقی نمی‌ماند. ایشان بر استفاده از منابع اقدم و معتبر تأکید دارند. وی سپس گفت: آقای طارمی دلبسته معارف شیعی هستند. دانشنامه در موضوعات مرتبط با تشیع مدخل‌های متعددی دارد و از آنجا که ایران مرکز گفتمان تشیع است، این موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد. حقیقی افزود: ایشان تاکنون ۵۰ مقاله در دانشنامه جهان اسلام نگاشته‌اند. افزون بر این، در دانشگاه و حوزه تدریس دارند و در هدایت پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکترا نقش مؤثری ایفا کرده‌اند. در بنیاد نیز بیش از همه کار می‌کنند و جدّ و جهد فراوانی دارند.
فانی در اهل بیت و علامه مجلسی است
حجت‌الاسلام رضا مختاری، عضو هیئت امنای بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی و رئیس مؤسسه کتاب‌شناسی شیعه، گفت: آقای طارمی راد اهل بخل علمی نیستند و روحیه بخشندگی دارند. در کنار این ویژگی، محکم‌کاری و متقن‌کاری نیز از خصوصیات بارز ایشان است. وی افزود: ایشان سایر فعالیت‌ها را کنار گذاشته‌اند و تمام تمرکز خود را بر تدوین دانشنامه معطوف کرده‌اند. همچنین روحیه فداکاری دارند و مقالات دیگران را با دقت تصحیح و تکمیل می‌کنند، بی‌آن‌که نامی از ایشان در آن مقالات ذکر شود. حجت الاسلام مختاری گفت: آقای طارمی در محبت و ارادت به اهل بیت علیهم‌السلام و به‌ویژه علامه مجلسی دارند و در عشق و ارادت‌شان مقام فانی دارند و این عشق و دلبستگی در منش علمی و رفتاری ایشان نیز کاملاً مشهود است.
زمینه‌ساز حضور زنان در شورای علمی بنیاد بود
دکتر لیلا هوشنگی، دانشیار دانشگاه الزهراء و از مدیران علمی پیشین بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی نیز در این مراسم با اشاره به تجربیات زیسته خودش و دیگر همکاران خانم در بنیاد به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: توفیق داشتم به‌مدت ۳۰ سال در بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی خدمت کنم. انتشار مجلدات و دانشنامه‌ها همواره مایه مباهات و افتخار من بوده است. در کلاس‌های دانشگاهی، جای مباحثی که در این دانشنامه‌ها آمده، به‌راستی خالی است. وی با بیان اینکه امروز ملاحظه می‌کنیم بیش از ۵۰ درصد حاضران در مراسم بزرگداشت، زنان هستند و با اشاره به جایگاه خانم‌ها در بنیاد تصریح کرد: زنانی که در بنیاد به فعالیت‌های علمی و پژوهشی می‌پردازند، نقش مؤثری در پیشبرد اهداف علمی داشته‌اند.
هوشنگی گفت: حضورم به عنوان یک استاد جوانِ زن در شورای مدخل موضوعی مهم بود که با حمایت و تدبیر آقای طارمی راد محقق شد. ایشان زمینه‌ساز حضور مؤثر زنان در عرصه‌های علمی بنیاد بودند. دانشیار دانشگاه الزهراء گفت: آقای طارمی راد به جریان‌شناسی جهان اسلام احاطه دارند، جغرافیای تاریخی را به‌خوبی می‌شناسند و در نسب‌شناسی علما نیز صاحب‌نظر هستند. در سفرهای علمی که در خدمت ایشان بودم، این توانمندی‌ها را از نزدیک مشاهده کردم. وی تصریح کرد: ایشان نگاه نو و افق کلانی دارند و با همین رویکرد، انواع کلاس‌های زبان و حتی کارگاه هوش مصنوعی را در بنیاد راه‌اندازی کردند تا ظرفیت علمی مجموعه ارتقا یابد.
شخصیتی موسوع با نگاهی نقادانه
دکتر قنبرعلی رودگر، مدیر گروه جغرافیای دانشنامه اسلام نیز در این مراسم گفت: قریب به ۲۰ سال پیش که مشغول نگارش مقاله‌ای درباره «حاشیه و حاشیه‌نویسی» بودم، به نکته‌ای مهم رسیدم؛ اقتضای حاشیه‌نویس این است که فردی صاحب فضل و دانش بالا باشد. وی افزود: حاشیه‌نویس باید علاوه بر فهم دقیق متن، توانایی آموزش و تعلیم آن را نیز داشته باشد. از سوی دیگر، قدرت نقادی متن نیز ضروری است. چنین فردی باید چنددانشی و دارای شخصیت موسع باشد. به همین دلیل، برخی از حاشیه‌ها با وجود آن‌که در حاشیه متن قرار دارند، جایگاه مرکزی و محوری یافته‌اند.
رودگر با تشبیه شخصیت حجت الاسلام طارمی راد به حاشیه نویسان گفت: افتخار ۳۰ سال همکاری با آقای طارمی راد را دارم. ایشان شخصیتی چندبعدی و چنددانشی هستند. به آقای حداد نیز گفته‌ام که ایشان بسیار پرمطالعه‌اند و این ویژگی را می‌توان از حواشی علمی‌ای که بر مقالات می‌نویسند، به‌وضوح دریافت.
وی ادامه داد: بیش از ۳۰ جلد دانشنامه از زیر نظر ایشان گذشته است و همه آن‌ها را با دقت مطالعه کرده‌اند. تصور نمی‌کنم کسی در ایران موفق به چنین کاری شده باشد. ایشان رویکردی نقادانه دارند و نگاه تحلیلی و عمیق‌شان در تمامی مراحل تدوین دانشنامه مشهود است.
مبدأ تاریخ دانشنامه است
رقیه میر ابوالقاسمی، عضو هیئت علمی و مدیر گروه تاریخ اسلام بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی نیز به عنوان دومین سخنران زن در این مراسم با بیان اینکه آقای طارمی راد شخصیتی جامع‌الاطراف هستند، هم از نظر علمی و هم از منظر مدیریتی، گفت: ایشان به‌نوعی مبدأ تاریخ در بنیاد و مجموعه دانشنامه محسوب می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که فعالیت‌ها در بنیاد به قبل و بعد از حضور ایشان تقسیم می‌شود. با احترام به زحمات پیشینیان تا پیش از حضور آقای طارمی راد و قبول مسئولیت معاونت علمی، مؤسسه از پویایی و قدرت علمی لازم برخوردار نبود. میر ابوالقاسمی گفت: یکی از نکات مهم در رویکرد مدیریتی ایشان، اعتماد به جوانانی است که وارد بنیاد می‌شوند. آقای طارمی راد همواره به نسل جدید باور داشته‌اند و این اعتماد را در عمل نشان داده‌اند.
وی افزود: وسعت دید و پویایی در نگاه ایشان وجود دارد و این نگرش را به مجموعه منتقل کرده‌اند. در صد درصد موارد، حاشیه‌هایی که ایشان بر مقالات می‌نویسند، مورد تأیید همه همکاران قرار می‌گیرد و صحت علمی آن‌ها اثبات شده است. این پژوهشگر سپس گفت: ایشان با همکاران خود همچون اعضای خانواده برخورد می‌کنند. هر توقعی که از مجموعه دارند، ابتدا خودشان پیش‌قدم می‌شوند و الگویی از مسئولیت‌پذیری و تعهد را به نمایش می‌گذارند.
برکت دانشنامه جهان اسلام
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن طارمی‌راد به عنوان آخرین سخنران مراسم گفت: خوشحالم که در جمع دوستان و همکارانم حضور دارم. این جلسه به برکت دانشنامه شکل گرفته و حاصل سال‌ها تلاش علمی و فرهنگی در مجموعه بنیاد دایره المعارف اسلامی است. وی افزود: از مهمانان خارجی، به‌ویژه سفیر محترم عربستان سعودی، رایزن فرهنگی کشور ترکیه و سفیر تاجیکستان که در این مراسم حضور یافتند، صمیمانه تشکر می‌کنم. همچنین از جناب مسجد جامعی، همکلاسی دوران مدرسه‌ام، قدردانی می‌کنم که در اینجا حضور دارد.
در پایان مراسم هدایایی از سوی بنیاد و موسسات علمی و فرهنگی در سراسر کشور به‌رسم یادبود و قدردانی از حجت الاسلام طارمی راد اهدا شد. ضمن اینکه کتابی از فعالیت‌های وی با عنوان "دانشنامه نگاری و پژوهش؛ تجربه زیسته" رونمایی و به حاضران اهدا شد.