به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ نامه ۲۲ نهج البلاغه از نامه‌های معروف امام علی (ع) است که گروه زیادی از محدثین و مورخین آن را قبل از سید رضی و بعد از سید رضی نقل کرده‌اند. به عنوان مثال، در میان کتاب‌هایی که قبل از نهج البلاغه تدوین شده است و متن این نامه در آن نقل شده است، می‌توان به کتاب «صفین» تألیف نصر بن مزاحم، «کافی» تألیف مرحوم کلینی، و کتاب «انساب الاشراف» مرحوم بلاذری اشاره کرد. «تاریخ یعقوبی» نیز این نامه و ماجرای نوشتن آن از سوی امام علی (ع) را نقل کرده است. همچنین، شرح نهج البلاغه مرحوم خویی، این نامه را از ۱۲ منبع نقل کرده است که نشانگر شهرت این روایت است.
در مقدمه‌ای که سید رضی در ابتدای این نامه آورده است، از بیان «عبدالله ابن عباس» درباره اهمیت آن می‌نویسد: «مَا انْتَفَعْتُ بِکَلامٍ بَعْدَ کَلامِ رَسُولِ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، کَانْتِفاعی بِهذا الْکَلامِ! بعد از سخن رسول خدا (ص) از هیچ کلامی به اندازه این سخن بهره نبرده‌ام.»
امام علی (ع) در این سخنان با اشاره به نعمت‌های دنیایی و شادی‌های انسان ناشی از به دست آوردن این نعمت‌ها می‌فرمایند: «فَإِنَّ الْمَرْءَ قَدْ یَسُرُّهُ دَرْکُ مَا لَمْ یَکُنْ لِیَفُوتَهُ، اما بعد (از حمد و ثنای الهی)، انسان گاه مسرور می‌شود به سبب رسیدن به چیزی که هرگز از دستش نمی‌رفت! و ناراحت می‌شود به سبب از دست دادن چیزی که هرگز به او نمی‌رسید.» روشن است که انسان عاقبت‌اندیش، باید توجه خود را از نعمت‌های موقت دنیایی به سمت نعمت‌های ابدی آخرتی سوق دهد. استفاده از نعمت‌های دنیایی برای آنان که نگاهی به جاودانی و ماندگاری آخرتی دارند نیز تنها به این دلیل است که این نعمت‌ها را مقدمه‌ای برای کسب آن نعمت‌ها می‌شمارند و به دنیا نگاهی آخرتی دارند و این‌گونه از این نعمت‌های موقت دنیایی، برکات و نعمت‌های آخرتی را کسب می‌کنند.
امیرالمؤمنین (ع) در ادامه این نامه می‌فرمایند: «فَلْیَکُنْ سُرُورُکَ بِمَا نِلْتَ مِنْ آخِرَتِکَ، وَلْیَکُنْ أَسَفُکَ عَلَی مَا فَاتَکَ مِنْهَا، وَمَا نِلْتَ مِنْ دُنْیَاکَ فَلا تُکْثِرْ بِهِ فَرَحاً، وَمَا فَاتَکَ مِنْهَا فَلا تَأْسَ عَلَیْهِ جَزَعاً، وَلْیَکُنْ هَمُّکَ فِیمَا بَعْدَ الْمَوْتِ.» حال که چنین است، شادی و سرور تو باید برای چیزی باشد که در مسیر آخرت به دست آورده‌ای و تأسف و اندوهت برای آن امور معنوی و اخروی باشد که از دست داده‌ای. بنابراین، برای آنچه از دنیا به دست آورده‌ای زیاد خوشحال نباش و برای آنچه از دنیا از دست داده‌ای تأسف نخور و جزع نکن؛ تمام همّت خود را به آنچه بعد از مرگ و پایان زندگی است متوجه ساز.
طبیعی است اگر انسان، در دنیا، نه با دست یافتن به نعمتی و نه با از دست دادن آن، خوشحالی و سروری نیافت و تمامی تلاش خود را برای کسب آخرت گذاشت و شادی او زمانی بود که موفقیتی معنوی در کسب معارف الهی و نعمت‌های آخرتی به دست آورد، هیچ اتفاقی در دنیا او را آن‌چنان شاد نمی‌کند که از وظایف دینی خویش بازماند و هیچ اتفاقی او را آن‌چنان غمگین نمی‌کند که از تکالیف شرعی خود بازماند.
انسان این‌گونه خود را «عبد» و اجزای دنیا را «مال خداوند» می‌داند که او هر آنچه بخواهد در اموال خود تصرف می‌کند و انسان به عنوان یک بنده مطیع خداوند، هر گونه کسب یا از دست دادن نعمت‌ها را جزیی از تصرف خداوند در مخلوقات می‌داند. این نگاه به دنیا آرامشی خاصی به انسان می‌دهد که با چیز دیگری به دست نمی‌آید.
سید علی‌اصغر حسینی/ ابنا
---------------------
پایان پیام