خبرگزاری بین المللی اهل بیت(ع)_ابنا: دوران نوجوانی، فصلی پرفراز و نشیب در زندگی هر انسان است؛ دورانی سرشار از تحولات جسمی، روانی و فکری که بستر شکل‌گیری هویت و شخصیت آتی فرد را فراهم می‌آورد. در این برهه حساس، نحوه تعامل اطرافیان، به ویژه والدین و مربیان، نقش تعیین‌کننده‌ای در هدایت، تربیت و جذب نوجوان به سوی ارزش‌های متعالی دارد. آموزه‌های غنی اسلام، با نگاهی جامع و دقیق به ابعاد وجودی انسان، راهکارهای ارزشمندی را برای تربیت نسل جوان ارائه می‌دهد که در آن، مفاهیم "پذیرش" و "همراهی" به عنوان دو اصل بنیادین، از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
پذیرش: اساس کرامت انسانی و اعتماد متقابل
پذیرش در تعالیم اسلامی، ریشه در کرامت ذاتی انسان دارد. خداوند متعال انسان را اشرف مخلوقات آفریده و به او کرامت بخشیده است: "وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ" (1). این کرامت، ایجاب می‌کند که هر فردی، فارغ از خطاها و اشتباهاتش، مورد احترام و پذیرش قرار گیرد، به ویژه نوجوان که در حال آزمون و خطاست. پذیرش نوجوان به معنای تأیید بی‌قید و شرط همه افکار و اعمال او نیست، بلکه به معنای احترام به وجود او، درک تفاوت‌های فردی‌اش و ایجاد فضایی امن برای ابراز وجود است.
از منظر اسلام، پذیرش نوجوان مستلزم رعایت نکات زیر است:
1.احترام به شخصیت و استقلال: پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) همواره بر احترام به شخصیت کودکان و نوجوانان تأکید داشته‌اند. احترام به عقاید، نظرات و حتی خواسته‌های معقول نوجوان، حس ارزشمندی را در او تقویت کرده و زمینه را برای پذیرش راهنمایی‌های بزرگترها فراهم می‌کند. نادیده گرفتن شخصیت نوجوان، او را به سمت لجبازی و پناه بردن به محیط‌های غیرسالم سوق می‌دهد.
2.عدم تحقیر و سرزنش: قرآن کریم از تحقیر و تمسخر دیگران نهی کرده است: "یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ" (2). در مورد نوجوان که در اوج حساسیت‌های عاطفی است، تحقیر، سرزنش مداوم و مقایسه با دیگران، اعتماد به نفس او را از بین برده و او را از محیط خانه و خانواده دور می‌کند. پذیرش به معنای نگاه دلسوزانه و سازنده به اشتباهات نوجوان و کمک به او برای اصلاح است، نه تخریب شخصیتش.
3.گوش دادن فعال و همدلی: یکی از جلوه‌های بارز پذیرش، گوش دادن فعال و همدلانه به صحبت‌های نوجوان است. وقتی نوجوان احساس کند که حرف‌هایش شنیده می‌شود، افکار و احساساتش درک می‌شود و مورد قضاوت زودهنگام قرار نمی‌گیرد، راحت‌تر مشکلات و دغدغه‌هایش را مطرح می‌کند. امام علی (ع) می‌فرمایند: "شنونده گفتار نیک، شریک گوینده آن است." (3). این همدلی، پلی مستحکم بین نوجوان و بزرگترها ایجاد می‌کند.
همراهی: راهنمایی دلسوزانه و الگوی حسنه
همراهی به معنای تنها نگذاشتن نوجوان در مسیر رشد و تحول است. این همراهی، نه از جنس کنترل‌گری و تحمیل، بلکه از جنس راهنمایی دلسوزانه، حمایت و ارائه الگوی حسنه است. اسلام بر نقش الگو در تربیت تأکید فراوان دارد. قرآن کریم پیامبر اکرم (ص) را به عنوان "اسوه حسنه" معرفی می‌کند: "لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ" (4). والدین و مربیان نیز باید برای نوجوانان خود الگوی عملی از ایمان، اخلاق و رفتار صحیح باشند.
همراهی مؤثر با نوجوان از منظر اسلام شامل موارد زیر است:
مشارکت و مشورت: اسلام بر مشورت در امور تأکید فراوان دارد. پیامبر اکرم (ص) حتی در امور شخصی خود نیز با یارانشان مشورت می‌کردند. مشارکت دادن نوجوان در تصمیم‌گیری‌های خانوادگی (در حد توان و فهم او)، مشورت گرفتن از او و احترام به نظرش، حس مسئولیت‌پذیری را در او تقویت کرده و او را عضوی فعال و مؤثر در خانواده می‌داند. این مشارکت، او را از انزوا خارج کرده و به محیط خانه جذب می‌کند.
1.آموزش تدریجی و حکمت‌آمیز: دین اسلام بر آموزش و تذکر با "حکمت و موعظه حسنه" تأکید دارد: "ادْعُ إِلَیٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ" (5). همراهی با نوجوان به معنای آموزش تدریجی ارزش‌ها، تبیین منطقی احکام دین و پاسخگویی صبورانه به شبهات و پرسش‌های اوست. تحمیل عقاید یا برخورد تند و آمرانه، نتیجه عکس داده و نوجوان را از دین و ارزش‌ها دور می‌کند.
2.ایجاد فضای معنوی و تشویق به عبادات: همراهی با نوجوان در مسیر معنویت، یکی از مهمترین ابعاد جذب او به سوی ارزش‌های الهی است. تشویق به نماز، روزه، قرائت قرآن و شرکت در مراسم دینی به شکل غیرمستقیم و محبت‌آمیز، معرفی الگوهای دینی موفق و تبیین زیبایی‌ها و آرامش حاصل از معنویت، می‌تواند نوجوان را به سمت زندگی دینی جذب کند. همراهی در این مسیر، به معنای ایجاد فضایی است که نوجوان، دین را پناهگاهی برای آرامش و رشد خود ببیند.
2.تأمین نیازهای عاطفی و حمایت: نوجوان بیش از هر زمان دیگری به حمایت عاطفی نیاز دارد. ابراز محبت، در آغوش گرفتن، گفتن کلمات تشویق‌آمیز و حمایت در مواقع دشواری، حس امنیت و دلبستگی را در او تقویت می‌کند. امیرالمومنین(ع) می‌فرمایند: "فرزندان خود را دوست بدارید و به آنها نیکی کنید." (6). این حمایت‌ها، نوجوان را در برابر آسیب‌های اجتماعی مقاوم کرده و او را به محیط خانواده دلگرم می‌سازد.
پذیرش و همراهی با نوجوان، نه تنها یک روش تربیتی، بلکه یک رویکرد جامع بر اساس آموزه‌های اسلام است. وقتی نوجوان در خانواده و جامعه احساس کند که وجودش پذیرفته شده، شخصیتش محترم شمرده می‌شود، به او گوش داده می‌شود و در مسیر رشدش همراهی دلسوزانه می‌یابد، به طور طبیعی جذب ارزش‌ها، خانواده و جامعه‌ای می‌شود که او را چنین محترم می‌شمارد. این رویکرد، نه تنها به تربیت نسلی صالح و متعهد کمک می‌کند، بلکه پایه‌های یک جامعه اسلامی سالم و پویا را نیز بنا می‌نهد. در این مسیر، والدین و مربیان با الگوبرداری از سیره پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)، می‌توانند بهترین راهبران و همراهان برای نوجوانان باشند و آنان را به سوی سعادت دنیا و آخرت هدایت کنند.
پی‌نوشت:
1.اسراء/آیه ۷۰
2.حجرات/آیه ۱۱
3.نهج البلاغه، حکمت ۳۳۲
4.احزاب/آیه۲۱
5.نحل/آیه ۱۲۵
6.غررالحکم و دررالکلم