محمدرضا سلیمی، نویسنده و روانشناس، در کانال تلگرامی خود نوشت:

«چرا بدون داشتن شایستگی‌های لازم به خودمان حق می‌دهیم؟

موقعیت ۱: رضا بزرگ‌ترین فرزند خانواده است؛ او به خودش حق می‌دهد که در کارهای خواهر و برادران کوچک‌تر از خود دخالت کند، و به‌جای آنها تصمیم بگیرد.

موقعیت ۲: علی به پدر و مادرش می‌گوید من فرزند شما هستم؛ وظیفه‌ی شماست که هرچه بخواهم برایم فراهم کنید. اگر نمی‌توانید، چرا من را به دنیا آوردید؟

موقعیت ۳: خسرو خیال می‌کند چون آقازاده هست، باید از امتیازات ویژه برخوردار باشد.

این سه موقعیت «خطای شناختی استحقاق» را توصیف می‌کنند. خطای شناختی استحقاق زمانی اتفاق می‌افتد که فرد آگاهانه یا ناخودآگاه باور دارد که بدون تلاش کافی و داشتن شرایط لازم شایسته‌ی دریافت پاداش، امتیاز، احترام یا امکانات خاصی است. این باور معمولاً براساس نقش، جایگاه، جنسیت، نسبت، سنت، ملیت، سن، تجربه و … شکل می‌گیرد، نه براساس شایستگی‌های لازم و واقعی.

در این خطای شناختی فرد خود را استثنا یا خاص می‌پندارد، خواسته‌های خود را بدیهی و الزامی می‌داند و معمولاً دچار خودمحوری و خودشیفتگی می‌شود.

افرادی که در دام خطای شناختی استحقاق میفتند:

۱. معمولاً سرخورده می‌شوند.

۲. در برابر واقعیت‌ها خشمگین می‌شوند.

۳. روابطشان را ناخودآگاه با دیگران تخریب می‌کنند.

۴. در برابر شنیدن «نه» مقاومت می‌کنند.

۵. زحمات و جایگاه دیگران را نادیده می‌گیرند.

۶‌. موقعیت‌ها را به نفع خودشان تفسیر و توجیه می‌کنند.

برای مقابله با این خطای شناختی باید:

۱. در انتظاراتمان تجدید نظر کنیم.

۲. قدرت شنیدن «نه» را داشته باشیم.

۳. به توانایی‌ها، شایستگی‌ها و محدودیت‌های خودمان بیش‌تر توجه کنیم.

۴. تلاش و زحمات دیگران را نادیده نگیریم و به توانمندی‌ها و جایگاهشان خوب توجه کنیم.

پیامدهای خطای شناختی استخقاق در حوزه‌های گوناگون:

۱. در سیاست این سوگیری باعث می‌شود که دولت‌ها بیش‌ازحد در حریم خصوصی مردم دخالت کنند و به افراد خاص امتیاز ویژه بدهند.

۲. در خانواده این سوگیری باعث می‌شود که اعضای خانواده انتظارات نابجا و روابط ناسالم با یکدیگر داشته باشند.

۳. در آموزش این سوگیری باعث ایجاد تعامل نامتعادل بین دانش‌آموزان/دانشجویان و معلمان/استادان می‌شود.

۴. در اجتماع این سوگیری باعث ایجاد تبعیض، ‌بی‌عدالتی و نارضایتی بین مردم می‌شود.

۵. در اقتصاد این سوگیری باعث کاهش بهره‌وری می‌شود، چون افراد به‌جای تلاش بیش‌تر توقع بیش‌ازحد دارند.»

انتهای پیام