به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای روز گذشته در شهر تیانجین چین برگزار شد؛ نشستی که در آستانه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، بیش از آنکه یک رویداد تشریفاتی باشد، به فرصتی برای نمایش همگرایی کشورهای جنوب جهانی در برابر یکجانبه‌گرایی بدل شد. در این چارچوب، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور و سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان با دستور کار مشخص مقابله با اقدام غیرقانونی سه کشور اروپایی در فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک، حضور فعالی در نشست داشتند.
سازمان همکاری شانگهای که از ابتدای دهه ۲۰۰۰ میلادی با محوریت چین، روسیه و شماری از کشورهای آسیای مرکزی پایه‌گذاری شد، اکنون به یکی از مهم‌ترین نهادهای منطقه‌ای در حوزه امنیت، توسعه اقتصادی و مقابله با تهدیدهای مشترک تبدیل شده است. عضویت دائم ایران در این سازمان، جایگاه کشورمان را در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی ارتقا بخشیده و فرصتی تازه برای هم‌افزایی دیپلماسی چندجانبه فراهم کرده است.
در نشست تیانجین، تأکید بر ضرورت اصلاح نظم بین‌المللی و مقابله با اقدامات یکجانبه و تحریم‌های غیرقانونی در صدر دستور کار قرار گرفت؛ مسأله‌ای که در سخنرانی‌های رئیس‌جمهور ایران نیز با اشاره به تهاجم نظامی رژیم صهیونیستی و ایالات متحده به ایران و اقدام سه کشور اروپایی در فعال‌سازی اسنپ بک، برجسته کرد. حضور هیأت ایرانی در این اجلاس نشان‌دهنده تداوم راهبرد فعال‌سازی ظرفیت‌های سازمان‌های منطقه‌ای برای دفاع از حقوق ملت ایران و تقویت جبهه کشورهای مستقل در برابر فشارهای غرب بود.
مسعود پزشکیان در جریان سخنرانی خود در نشست شانگهای پلاس گفت: «ما در حالی از سوی کشورهای اروپایی تهدید به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی می‌شویم که هیچگونه پایبندی عملی و موثر به تعهدات خود نداشتند و در مقابل، بیشترین نظارت‌های بین‌المللی بر روی فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است. به همین دلیل انتظار ما این است که سازمان همکاری شانگهای و کشورهای مستقل جهان در برابر این بی‌عدالتی‌ها نقش موثر و مسئولانه خود را ایفا نمایند.»
وی افزود: «من در اینجا اعلام می‌کنم جمهوری اسلامی ایران همواره برای یافتن راه‌حلی دیپلماتیک جهت حل و فصل مسالمت‌آمیز برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود آمادگی داشته و دارد. توسل ناکام آمریکا و رژیم صهیونیستی به تهاجم نظامی نشان داد که گزینه نظامی کارآیی ندارد و با مقاومت قهرمانانه مردم ایران مواجه می‌شود. توسل به ساز و کار موسوم به اسنپ‌بک نیز تنها به پیچیده‌تر شدن اوضاع و تنش بیشتر نیز خواهد گرایید. ما به آمریکا و اروپا توصیه می‌کنیم، راه‌حل‌های مبتنی بر مقابله را کنار گذشته و برای رسیدن به یک راه‌حل متعادل و منصفانه به دیپلماسی روی آورند.»
محمد شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان نیز در بخشی از سخنرانی خود در اجلاس سران گفت: «ما تجاوزگری رژیم اسرائیل به کشور همسایه برادر و همکار ما در سازمان شانگهای، جمهوری اسلامی ایران را با قوی ترین کلمات محکوم می کنیم.» نخست وزیر پاکستان تاکید کرد که ما قویا از حاکمیت و تمامیت ارضی همسایگان خود و دیگر اعضای سازمان شانگهای حمایت می کنیم و چنین اقداماتی بی پروا و تجاوزگری را هرگز نمی پذیریم.
کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در بیانیه پایانی این اجلاس، با محکومیت قاطع حملات نظامی رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران در ژوئن ۲۰۲۵، تصریح کردند: چنین اقدامات تجاوزکارانه‌ای علیه تأسیسات غیرنظامی، از جمله زیرساخت‌های هسته‌ای ـ انرژی که به کشته شدن غیرنظامیان منجر شد، نقض آشکار اصول و موازین حقوق بین‌الملل و منشور سازمان ملل متحد و تعرض به حاکمیت جمهوری اسلامی ایران به شمار می‌رود. این اقدامات به امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی آسیب وارد کرده و پیامدهای جدی برای صلح و ثبات جهانی در پی دارد. در این بخش تصریح شده است که ایمنی فیزیکی هسته‌ای و حفاظت از تأسیسات هسته‌ای باید به‌طور دائمی تضمین شود، از جمله در دوران درگیری‌های مسلحانه، با هدف حفاظت از جمعیت و محیط زیست در برابر آسیب و در همین راستا، اعضا پایبندی خود را به ابتکارات دیپلماتیک با هدف حل‌وفصل مسالمت‌آمیز مسائل موجود مورد تأکید قرار دادند.
همچنین کشورهای عضو بر اهمیت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تأکید کرده و خاطرنشان ساختند که این قطعنامه الزام‌آور است و باید به‌طور کامل و مطابق با مفاد آن اجرا شود و هرگونه تلاش برای تفسیر خودسرانه آن را تضعیف اعتبار شورای امنیت سازمان ملل متحد تلقی می‌کنند. آنها خواستار از سرگیری گفت‌وگوی سازنده میان طرف‌های ذی‌ربط شدند و تأکید کردند که لازم است تمرکز بر یافتن راه‌حل‌های مشترک باشد تا از تشدید بیشتر وضعیت جلوگیری شود.
کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه و عضو هیات ایرانی حاضر در چین درباره رایزنی های ایران با کشورهای عضو شانگهای پیرامون تلاش تروئیکای اروپایی برای بازگرداندن تحریم های شورای امنیت علیه ایران، گفت: برخی از این کشورها عضو شورای امنیت هستند؛ مثل چین و روسیه که هر دو عضو دائم شورا هستند و پاکستان که عضو غیر دائم است. البته ما با این‌ها اشتراک مواضع داریم. هر سه کشور طبیعتاً با مکانیزم اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌های لغوشده شورای امنیت مخالفند.
نشست سه‌جانبه سیدعباس عراقچی با همتایان روس و چینی نیز یک از برنامه‌های مهم رئیس دستگاه دیپلماسی در حاشیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای بود که در نتیجه آن، وزرای خارجه ایران، چین و روسیه با ارسال نامه مشترکی به دبیرکل سازمان ملل متحد و رییس شورای امنیت، با رد تلاش سه کشور اروپایی جهت احیای قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت علیه کشورمان، تصریح کردند اعلان ارسالی سه کشور اروپایی به شورای امنیت بر خلاف رویه‌های مندرج در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ و فاقد مبنای حقوقی لازم است و باید باطل و بلااثر در نظر گرفته شود. در بخشی از نامه مشترک وزرای خارجه، آمده است: «اقدام وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی (E۳) به وضوح مغایر با قطعنامه مذکور است و بنابراین، ذاتاً از نظر حقوقی و رویه‌ای معیوب می‌باشد. مسیری که سه کشور اروپایی (E۳) در پیش گرفته است، اختیار و کارکردهای شورای امنیت سازمان ملل متحد را مورد سوء استفاده قرار داده و همزمان اعضای آن و همچنین جامعه بین‌المللی را در مورد ریشه‌های اختلال در اجرای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ گمراه می‌سازد».
در حاشیه این اجلاس مهم، پزشکیان نیز فرصت آن را یافت تا پیش از سفر به نیویورک برای حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با دبیرکل این نهاد دیدار داشته باشد. آنتونیو گوترش در دیدار با رئیس جمهور با بیان اینکه شخصا متقاعد شده‌ام که ایران به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست و برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است، اظهار داشت: باور دارم که نیت و هدف شما ساخت سلاح هسته‌ای نیست و برخورداری از برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز حق شماست و بنده آن را به رسمیت می‌شناسم. گوترش با بیان تاکید بر اینکه نسبت به فعال نشدن مکانیسم ماشه و اسنپ‌بک دغدغه جدی داشته و دارم، افزود: در تماس با مقامات کشورهای اروپایی طرف برجام این نکته را مطرح کرده و از آنها خواسته‌ام که در این زمینه با ایران همکاری داشته باشند.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در دیدار با رئیس جمهور کشورمان با اشاره به تماس‌های مستمر و منظم میان دو کشور درباره مسائل مختلف منطقه‌ای و بین‌المللی تصریح کرد: دو کشور همچنین درباره فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران نیز تعاملات مستمری دارند. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز در دیدار با رئیس جمهور کشورمان با بیان اینکه بر حق مشروع جمهوری اسلامی ایران در زمینه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای تاکید داریم، اظهار داشت: فعال شدن مکانیسم ماشه هیچ نفعی ندارد و کاملا غیرسازنده است. رئیس جمهور ترکیه نگرانی‌های جمهوری اسلامی ایران را قابل درک، اما در عین حال باز ماندن باب گفت‌وگو با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را مفید توصیف کرد و افزود: همچنین معتقدم که باز ماندن باب مذاکره ایران و آمریکا، نقشه‌های اسرائیل را نقش بر آب خواهد کرد.
رئیس جمهور امروز (سه‌شنبه ۱۰ شهریور) و در سومین روز از سفر خود به چین در راه عزیمت به پکن در گفت‌وگویی با اشاره به دستاورهای شرکت در اجلاس شانگهای، اظهار داشت: سازمان همکاری شانگهای فرصت خوبی است که بتوانیم با سران کشورهای عضو این سازمان و همچنین اعضای شانگهای پلاس دیدار کنیم و ما نیز در حاشیه این دو اجلاس، گفت‌وگوهای اختصاصی و سازنده‌ای با سران کشورهای شرکت کننده داشتیم. پزشکیان افزود: در این گفت‌وگوها هماهنگی‌های خوبی برای ایجاد تعامل بین کشورهایمان صورت گرفت. همچنین اعتراض به یکجانبه‌گرایی و تلاش برای توسعه چندجانبه‌گرایی از جمله اقدامات مهمی بود که در این اجلاس پیگیری و انجام شد.
در جریان دیدار پزشکیان با همتای چینی که ساعتی قبل و در پکن صورت گرفت؛ شی جین‌پینگ بر حمایت قاطع کشورش از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و حفاظت از حاکمیت ملی تأکید کرد. شی اظهار داشت: «از تعهد ایران به عدم توسعه تسلیحات هسته‌ای استقبال می‌کند و از حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حمایت می‌کند.»
وی افزود که پکن از ایران در حفاظت از حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و عزت ملی و همچنین دفاع از حقوق و منافع مشروع خود از طریق مذاکرات سیاسی حمایت می‌کند. شی روابط چین و ایران را «پایدار و موفق» توصیف کرد و گفت: این روابط در برابر آزمون‌های ناشی از وضعیت ناپایدار بین‌المللی مقاومت کرده و به توسعه خود ادامه داده است. رئیس‌جمهور چین همچنین بر تعهد کشورش به حمایت از عدالت و پیشبرد راه‌حلی برای مسئله هسته‌ای ایران که منافع مشروع همه طرف‌ها را در نظر بگیرد، تأکید کرد و گفت: «چین به تلاش‌های بی‌وقفه خود برای دستیابی به صلح پایدار در خاورمیانه ادامه خواهد داد.»