لیلا پایدار- کوروش احمدی، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل، در گفت‌وگو با خبرنگار اعتماد آنلاین، در پاسخ به این پرسش، در شرایطی که به نظر می‌رسد آخرین تماس تلفنی وزیر امور خارجه کشورمان با همتایان اروپایی همراه با تنش بوده و همچنین هشدار ادعایی وزیر خارجه انگلیس پس از این تماس داده شده، آیا می‌توان گفت شانسی برای تمدید ضرب‌الاجل فعال‌سازی مکانیسم ماشه باقی نمانده است؟ اظهار کرد: فکر می کنم هنوز شانسی برای نیل به یک توافق باقی است. تا پایان اوت یعنی تا ۷ روز دیگر فرصت برای مذاکره باقی است. اگر طی این مدت توافقی برای تمدید سررسید مکانیسم ماشه حاصل شود، امکان تمدید ضرب الاجل که 26 مهر است برای چند ماه یا بیشتر فراهم خواهد شد. با توجه به این که بعد از مذاکره تلفنی وزرای خارجه ایران و سه کشور اروپایی، توافقی برای ملاقات بین نمایندگان 4 کشور در سطح معاونان وزارت خارجه های مربوطه در سه شنبه آینده حاصل شده، این احتمال وجود دارد که در ارتباط با تمدید مهلت توافقی حاصل شود. البته می دانیم که ایران قبلا تمدید را رد کرده و بر آن است که پذیرش تمدید تلویحا به معنی پذیرش صلاحیت سه کشور اروپایی برای فعال کرد مکانیسم ماشه است. این از آن جهت مهم است که ایران قبلا طی نامه ای به شورای امنیت حقانیت و صلاحیت سه کشور در این رابطه را مردود دانسته است و دو کشور چین و روسیه هم طی نامه های جداگانه ای با استدلال هایی مشابه همین نظر را ابراز کرده اند. البته شاید بتوان این کار یعنی تمدید را با فرمولی انجام داد که به معنی شناسایی حق اروپا تلقی نشود.

مذاکره سه شنبه بین ایران و سه کشور در چه موردی خواهد بود؟

اروپا قبلا یعنی حدود 5 هفته قبل شرایطی را برای تمدید مهلت مکانیسم ماشه اعلام کرده بود؛ شامل اینکه ایران همکاری با آژانس را از سر گیرد و با آمریکا برای نیل به توافقی که جایگزین برجام شود، مذاکره کند. این شرایط اروپا نشان  می دهد که سه کشور اروپایی خود را دیگر یک طرف مذاکره در مورد برنامه اتمی ایران نمی دانند و انجام چنین مذاکراتی بین ایران و آمریکا را ضروری می دانند. لذا مذاکره بین ایران و سه کشور اروپایی باید عمدتا در مورد همان شرایط اروپا و امکان تمدید و مانند اینها باشد. البته بین ایران و اروپا مسائل متعدد دیگری هم مانند مسئله اوکراین، زندانی های اروپایی در ایران و ... وجود دارد که طرف مقابل حتما مثل همیشه مطرح خواهد کرد. 

آیا صرفنظر از ابعاد حقوقی مسئله، به لحاظ سیاسی و دیپلماتیک تمدید سررسید مکانیسم ماشه به سود ایران خواهد بود؟

این بستگی به راهبرد و اراده سیاسی و برنامه جامع ایران برای برخورد با موضوع و حل و فصل مسائل خود با غرب دارد. به عبارت دیگر، بحث تمدید سررسید را باید در چارچوب راهبرد جامع ایران دید. اگر مقامات ما برنامه ای سنجیده برای حرکت در جهت حل مسائل با غرب دارند، در این صورت تمدید ضرب الاجل مکانیسم ماشه می تواند فرصتی برای انجام کار فراهم کند. برعکس اگر همچنان تردید و بلاتکلیفی و بی تصمیمی حاکم است، در این صورت تمدید تنها مشکل را به تعویق می اندازد و تعلیق موجود در شرایط اقتصادی و اجتماعی و سیاست داخلی را طولانی تر و عمیق تر خواهد کرد. به باور من به سود حکومت و مردم و کشور است که ایران در جهت حل و فصل مسائل خود با غرب حرکت کند و راه حلی برای حل مشکل غنی سازی که در راس مشکلات است بیابد. بدون چنین راه حلی سایه جنگ بر کشور همچنان برقرار خواهد ماند، و شرایط اقتصادی رو به وخامت خواهد گذشت.

با گذشت مدت زمان باقی مانده تا کلیدخوردن ساز و کار مکانیسم ماشه اگر این روند آغاز شود و در خلال این فرایند میتوان همچنان به بازگشت دیپلماسی میان تهران و غرب امیدوار بود؟

اگر اراده سیاسی در همه طرفهای ذی ربط، یعنی هم ایران و سه کشور اروپایی و آمریکا و هم اعضای شورای امنیت وجود داشته باشد، ممکن است بعد از پایان اوت و بعد از ارسال نامه اعلام تخلف بتوان روند را متوقف کرد. اما در یک چیز نباید تردید کرد و آن اینکه طرف غربی اجازه نخواهد داد که مهلت برای بازگشت قطعنامه های ضد ایرانی شورای امنیت سپری شود و این کار انجام نشود. چرا که در این صورت نه تنها بازگشت قطعنامه های قبلی منتفی می شود، بلکه مطابق بند 8 قطعنامه 2231 این قطعنامه نیز مختومه شده و برنامه اتمی ایران از دستور کار شورای امنیت خارج خواهد شد.  در چنین صورتی البته ارجاع پرونده ایران از شورای حکام آژانس می تواند دوباره پرونده ایران را به دستور کار شورای امنیت بازگرداند، تصویب قطعنامه های جدیدی علیه ایران ممکن است با توجه به مخالفت یا تردد چین و روسیه دیگر مثل قبل ممکن نباشد.