مبینا زرندی در سایت اصفهان زیبا نوشت: «در روزگار کنونی، بازی‌های ویدئویی تنها به‌عنوان سرگرمی شناخته نمی‌شوند، بلکه به یکی از مؤثرترین ابزارهای تعامل نوجوانان با جهان پیرامونشان تبدیل شده‌اند. این بازی‌ها ضمن آن‌که می‌توانند بستری برای پرورش توانایی‌های ذهنی و اجتماعی باشند، در صورت استفاده نادرست، خطراتی جدی برای سلامت جسم و روان نوجوانان به همراه دارند.
از منظر روان‌شناسی، بسیاری از بازی‌های دیجیتال مهارت‌هایی نظیر تصمیم‌گیری سریع، تفکر تحلیلی، برنامه‌ریزی و حل مسئله را در کاربران تقویت می‌کنند. به‌ویژه بازی‌های استراتژیک و اکشن، با درگیر ساختن بازیکن در موقعیت‌های پیچیده، قدرت هماهنگی بین چشم و دست و همچنین تمرکز ذهنی را افزایش می‌دهند. حتی برخی بازی‌های گروهی نیز می‌توانند باعث رشد مهارت‌های ارتباطی و تقویت روحیه کار تیمی در نوجوانان شوند.
اما در آن‌سوی این سکه، مخاطراتی نیز نهفته است. اعتیاد به بازی‌های ویدئویی یکی از معضلات شایع در میان نوجوانان امروزی است. استفاده بیش از اندازه از این بازی‌ها ممکن است منجر به کاهش فعالیت‌های فیزیکی، چاقی، دردهای اسکلتی‌عضلانی مانند گردن‌درد یا مچ‌درد و نیز مشکلات بینایی شود. از بعد روانی نیز، برخی بازی‌های خشن می‌توانند به افزایش پرخاشگری و گرایش به انزوا منجر شوند. در مواردی هم افت تحصیلی ناشی از کاهش تمرکز و وابستگی بیش‌ازحد به فضای بازی دیده شده است.
بااین‌حال، والدین می‌توانند با به‌کارگیری راهکارهایی ساده، از آثار منفی بازی‌ها بکاهند و از مزایای آن بهره‌مند شوند. محدود کردن زمان بازی و انتخاب بازی‌هایی متناسب با سن و سطح رشد فرزند، نخستین گام در این مسیر است. توجه به رده‌بندی سنی بازی‌ها، تشویق نوجوان به فعالیت‌های جایگزین همچون ورزش یا تعاملات اجتماعی و همچنین نظارت فعال والدین بر نوع و میزان استفاده از بازی‌ها، می‌تواند تعادل مطلوبی میان سرگرمی و سلامت ایجاد کند. در موارد حادتر، مشاوره‌گرفتن از متخصصان سلامت روان برای جلوگیری از تشدید وابستگی ضروری است.
بازی‌های دیجیتال دنیایی رنگارنگ و متنوع‌اند. دیگر نمی‌توان آن‌ها را تنها با معیارهای گذشته، همچون خشونت یا اتلاف وقت، سنجید. طیف گسترده‌ای از این بازی‌ها، نه‌تنها برای نوجوانان بلکه حتی برای بزرگ‌سالان نیز جذابیت دارند و می‌توانند به رشد فکری، عاطفی و فرهنگی آنان کمک کنند. بااین‌همه، کلید بهره‌مندی از این فرصت، چیزی نیست جز «تعادل».
امید زاهدی، روان‌شناس کودک و نوجوان در گفت‌وگو با اصفهان زیبا در این باره با اشاره به فراگیری بازی‌های کامپیوتری در میان نوجوانان، این پدیده را دارای دو وجه مثبت و منفی توصیف می‌کند و بر ضرورت مدیریت صحیح استفاده از این بازی‌ها توسط خانواده‌ها تأکید می‌کند. به گفته او، بازی‌های ویدئویی اگر به‌درستی هدایت شوند، می‌توانند نقش مهمی در ارتقای برخی مهارت‌های شناختی و اجتماعی کودکان ایفا کنند؛ اما در صورت مصرف بی‌رویه و بدون نظارت، آثار مخربی بر سلامت روان و جسم نوجوانان به‌جا می‌گذارند.
او در تشریح جنبه‌های مثبت بازی‌های کامپیوتری اظهار می‌کند: «برخلاف تصور رایج، این بازی‌ها می‌توانند مهارت‌های شناختی متعددی مانند افزایش توانایی تمرکز، پردازش سریع اطلاعات، تقویت حافظه، استدلال منطقی و ادراک بصری را در نوجوانان بهبود ببخشند. بازیکنان، به‌ویژه در بازی‌های اکشن، باید هم‌زمان چندین عامل را دنبال کنند؛ از جمله موقعیت، سرعت، جهت‌گیری‌ها و هدف‌گیری که همه این‌ها توسط مغز پردازش و از طریق کنترل به عملکرد دست‌ها منتقل می‌شود. این فرآیندها موجب تقویت هماهنگی چشم و دست و افزایش مهارت‌های حرکتی می‌شود.»
زاهدی همچنین می‌افزاید: «محیط رقابتی و متغیر بازی‌های رایانه‌ای نوجوانان را مجبور می‌کند تا در زمان کوتاه، تصمیمات منطقی و استراتژیک بگیرند. این مهارت تصمیم‌گیری سریع و دقیق، در دنیای واقعی نیز کاربردهای فراوانی دارد.» او معتقد است که برخی از بازی‌های ساده‌تر نیز می‌توانند نقش روان‌درمانی ایفا کنند. به گفته این متخصص، بازی‌هایی مانند Angry Birds یا Bejeweled با ایجاد تجربه‌ای کوتاه و لذت‌بخش، در کاهش اضطراب و بهبود خلق‌وخوی نوجوانان تأثیرگذارند. همچنین برخی بازی‌های آموزشی نیز با تبدیل مفاهیم علمی یا اجتماعی به تجربیات تعاملی، فرآیند یادگیری را برای دانش‌آموزان ساده‌تر و جذاب‌تر می‌کنند.
اعتیاد به بازی، کودکان را به انزوا و پرخاشگری می‌کشان
بااین‌حال، این روان‌شناس در ادامه گفت‌وگو به تشریح ابعاد منفی این بازی‌ها می‌پردازد و هشدار می‌دهد :« استفاده بی‌رویه و افراطی از این سرگرمی دیجیتال می‌تواند پیامدهای قابل‌توجهی برای نوجوانان در پی داشته باشد.»
او با اشاره به افزایش پرخاشگری در میان نوجوانان می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین اثرات منفی بازی‌های رایانه‌ای خشونت‌محور، کاهش حساسیت نوجوانان نسبت به خشونت و افزایش رفتارهای تهاجمی است. کودکانی که به‌طور مداوم در معرض محتوای خشونت‌آمیز قرار می‌گیرند، در بلندمدت نسبت به آسیب زدن به دیگران واکنش طبیعی نشان نمی‌دهند و ممکن است رفتارهای ضداجتماعی در آن‌ها تقویت شود.»
به گفته این روان‌شناس، اعتیاد به بازی نیز یکی دیگر از خطرات عمده است که به‌ویژه در میان نوجوانان رایج شده است. او در این زمینه تصریح می‌کند: «اعتیاد به بازی‌های ویدئویی می‌تواند باعث انزوای اجتماعی، اضطراب، اختلال خواب، کاهش ارتباط با خانواده و دوستان و حتی افسردگی شود. گاهی نوجوانان به‌قدری درگیر فضای بازی می‌شوند که حتی وعده‌های غذایی خود را فراموش می‌کنند و حاضر نیستند خانه را ترک کنند.»
زاهدی در ادامه از تأثیر بازی‌های بیش‌ازحد بر عملکرد تحصیلی نوجوانان نیز ابراز نگرانی می‌کند و می‌گوید: «تحقیقات نشان می‌دهد دانش‌آموزانی که مدت زیادی را صرف بازی‌های ویدئویی می‌کنند، نمرات درسی پایین‌تری نسبت به هم‌سالان خود دارند. این افت تحصیلی ناشی از کاهش تمرکز، خستگی ذهنی و عدم اولویت‌بندی صحیح زمان است.»
او در بخش دیگری از سخنانش به آثار جسمانی بازی‌های طولانی‌مدت نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: «نشستن‌های طولانی‌مدت مقابل صفحه مانیتور، کاهش فعالیت بدنی، حذف وعده‌های غذایی و بی‌خوابی از جمله مشکلات جسمی ناشی از اعتیاد به بازی‌های دیجیتال است که در بلندمدت ممکن است سلامت نوجوان را با تهدید جدی مواجه کند.»
زاهدی در ادامه گفت‌وگو، نشانه‌های هشداردهنده اعتیاد به بازی را نیز برمی‌شمارد و اظهارمی‌کند: «اگر فرزندتان زمان زیادی را صرف بازی می‌کند و در خارج از زمان بازی هم ذهنش مشغول آن است و نمی‌تواند زمان بازی خود را کنترل کند یا از انجام کارهای دیگر زندگی غفلت می‌ورزد یا حتی برخورد تند و تدافعی نسبت به تذکرهای والدین دارد، این‌ها نشانه‌هایی از وابستگی و اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای است.»
این روان‌شناس کودک و نوجوان در بخش پایانی گفت‌وگو با تأکید بر نقش خانواده‌ها در مدیریت استفاده از بازی‌های دیجیتال، توصیه‌هایی کاربردی برای والدین ارائه می‌کند و می‌گوید: «والدین باید پیش از هر چیز، درباره محتوای بازی‌هایی که فرزندشان انجام می‌دهد آگاهی پیدا کنند. نصب تجهیزات بازی در اتاق خواب کودک اقدامی نادرست است و می‌تواند کنترل والدین را کاهش دهد. والدین باید برای مدت زمان بازی‌ها، محدودیت تعریف و از قابلیت کنترل والدین در دستگاه‌ها استفاده کنند. همچنین گفت‌وگو با کودک درباره محتوای بازی و احساساتش در هنگام بازی بسیار مفید است.»
او می‌افزاید: «خانواده‌ها باید الگوی رفتاری خوبی برای فرزندان خود باشند. وقتی پدر یا مادر خود ساعت‌ها با تلفن همراه یا رایانه مشغول هستند، نمی‌توانند از فرزندشان انتظار کنترل داشته باشند. باید زمانی را به فعالیت‌های خانوادگی لذت‌بخش و تعامل چهره‌به‌چهره اختصاص داد و حتی اگر شده یک روز در هفته را به دور از نمایشگرها گذراند.»
زاهدی با اشاره به نفوذ همه‌جانبه فناوری در زندگی امروز می‌گوید: «اکنون در عصری زندگی می‌کنیم که تکنولوژی در تمام وجوه آن رخنه کرده است. از موبایل و لپ‌تاپ تا شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌ها، همه زندگی ما را در برگرفته‌اند. متأسفانه بسیاری از خانواده‌ها زمانی که می‌بینند کودک خردسالشان به‌راحتی با گوشی کار می‌کند و اپلیکیشن‌ها را می‌شناسد، این موضوع را نشانه هوش می‌دانند، در حالی که این صرفا به معنای مصرف‌گرایی است نه خلاقیت و پیشرفت.»
این روان‌شناس کودک و نوجوان خاطرنشان می‌کند: «اگر نتوانیم آگاهانه از تکنولوژی استفاده کنیم و آن را در خدمت خود بگیریم، در واقع به ابزاری برای مصرف بیشتر تبدیل خواهیم شد. والدین باید با آگاهی، نظارت و مشارکت، مسیر استفاده صحیح از ابزارهای دیجیتال را برای فرزندان خود هموار سازند.»
انتهای پیام