خبرگزاری حوزه | انسان به‌مثابه اشرف مخلوقات از عقل، اختیار و فطرتی الهی برخودار است و به بیان آیات قرآن حامل کرامتی ذاتی بوده که از سوی خداند به او عطا شده است. (اسرا، آیه ۷۰) او به واسطه همین کرامت، حائز توانمندی‌ها و ویژگی‌های جسمی و روحی خاصی است و تفاوت بارزی با موجودات دیگر دارد.
انسان با تکیه بر همین ویژگی‌ها، توان رویارویی با پیچیده‌ترین شرایط را دارا است. انسان می‌تواند در سختی‌ها و چالش‌های زندگی استقامت به خرج دهد، خود را بازیابی کند و مسیر رشد و تعالی را نیز بپیماید.
تمامی این موارد از قابلیت‌های نهفته در وجود انسان است. این ظرفیت، «تاب‌آوری» نام دارد که به معنای قدرت سازگاری و انعطاف‌پذیری در برابر مسائل و مشکلات زندگی است. به عبارت دیگر تاب‌آوری همان توانایی زیست در شرایط سخت و بحرانی و مهارت بازیابی خود و ادامه دادن مسیر است. در علم روانشناسی، تاب‌آوری فرآیند سازگاری، تحمل مشکلات و حل و فصل چالش‌ها همراه با امیدواری در مواجهه با مسائل زندگی است.
در نگاه دینی، تاب‌آوری صرفاً مساله‌ای روان‌شناختی نیست؛ بلکه قدرت زیربنایی در حفظ انسان از غرق شدن در مصائب و مشکلات زندگی را داراست.
فرد در مواجهه با سختی‌ها و ناملایمات، نه‌تنها به حفظ خود از هجوم مشکلات می‌اندیشد، بلکه به دنبال رشد و تعالی و هم‌چنین به دنبال خلق معانی جدید در دل بحران است. این نوع تاب‌آوری، در نگاه دینی حاصل ایمان به خدای قادر متعال است. ایمان مهم‌ترین مؤلفه در تاب‌آوری است.
انسان مؤمن در نظام فکری خود خداوند را اول و آخر جهان هستی می‌داند. او در بحران‌های دنیوی خود را در آغوش خالق هستی رها می‌کند و می‌داند بی اذن الهی جنبنده‌ای را توان حرکت نیست. اهل ایمان حضور خداوند را چون نوری در قلب خود حس می‌کنند و او را پناهگاهی امن در سختی‌ها می‌دانند.
فردی که ایمان به الله در ریشه‌های معرفتی‌اش جاری و ساری است؛ جهان را سراسر ملک الهی می‌بیند و تسلیم اراده او می‌شود. تاب‌آوری در آموزه‌های دینی ما، با مفاهیمی همچون ایمان، صبر، رضا و توکل ارتباطی تنگاتنگ دارد.
کسی که ایمان را نه به لفظ که به جان پذیرفته است، سختی‌ها را به مانند آزمونی الهی می‌بیند که صبر بر آن موجب رشد و سعادت ابدی‌ست. مومن مسائل و مشکلات را به عنوان امتحان الهی می‌داند و صبر بر آن را موجب رشد نفس و روح می‌پندارد. در قرآن نیز به ابتلائات الهی اشاره شده است و صبر را کلید سربلندی معرفی می‌کند. (بقره، آیه ۱۵۵)
انسان با نگاه توحیدی، بحران‌ها را به مثابه ابتلائات و آزمون‌های الهی می‌داند و با حفظ تلاش و تدبیر به خداوند توکل کرده و کار را به او واگذار می‌کند. او خود را در برابر اراده الهی هیچ می‌داند، تسلیم خواست پروردگار است و رضای خداوند را مقدم بر خواست خود می‌داند.
تاریخ اسلام نمونه‌های بسیاری را بر ما بازگو می‌کند. افرادی که تاب‌آوری و ارکان اصلی آن یعنی ایمان، توکل، صبر و رضا را به معنای واقعی زیسته‌اند. انسان‌های مومنی که در مصائب و ابتلائات دنیوی چون بانوی طلایه دار کربلا زینب کبری سلام‌الله‌علیها، جز زیبایی ندیده و صبر و بردباری پیشه کرده‌اند.
آری بهترین الگو برای انسان امروز، اولیای الهی‌اند؛ آنها که بر عهد الهی تا پای جان ماندند؛ آنها که قلب را حریم امن الهی دانستند و جز خدا را ندیدند .آنان ایمان را چون نوری در جان‌هایشان حفظ کردند تا در تاریکی دنیا راه گم نکنند.
در جهان امروز که مشکلات و بحران‌ها انسان را احاطه کرده است، انسان امروزی بیش از دیگر دوران‌ها به تاب‌آوری نیاز دارد و ایمان یکی از ارکان مهم تاب‌آوری است. در نتیجه با پرورش روحیه توحیدی، تذکر و یاد خدا می‌توان به پرورش قدرت تاب‌آوری در بحران کمک کرد.
یاد خدا بزرگترین سلاح در برابر مشکلات و چالش‌های جهان امروز است که شعله ایمان را در قلب انسان روشن می‌کند و به قدرت روح انسان می‌افزاید. تجربه نشان داده است جوامعی که ایمان بالاتری دارند و جنبه معنوی در مردم آنها پررنگ‌تر است، از تاب‌آوری بیشتری در بحران‌ها برخوردارند.
در مجموع می‌توان گفت آموزه‌های معنوی در حیطه فردی و اجتماعی می‌توانند به شکل‌گیری انسان‌هایی مقاوم‌تر و جوامعی قدرتمندتر کمک کنند.
رضوانه اسماعیلی ایولی