حذف یارانه نقدی | در حالی‌که دولت طی سال‌های اخیر بارها بر ضرورت هدفمند شدن پرداخت یارانه‌ها تأکید کرده بود، اکنون با تصمیمی قطعی، حذف یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی (حدود ۱۸ میلیون نفر) تا پایان سال ۱۴۰۴ کلید خورده است. به گفته رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، این اقدام در راستای بهینه‌سازی تخصیص منابع و جلوگیری از اتلاف بودجه عمومی انجام می‌شود؛ اقدامی که می‌تواند نقطه عطفی در سیاست‌های رفاهی کشور باشد، اما در عین حال نگرانی‌هایی را برای بخشی از خانوارها به همراه داشته است.

این در حالی است که طرح خوداظهاری که در گذشته برای تشخیص وضعیت معیشتی خانوارها طراحی شده بود، به گفته مسئولان شکست خورده و دولت به سراغ اصلاح بانک‌های اطلاعاتی و سیستم ثبتی دقیق‌تر رفته است. اکنون سؤال بسیاری از مردم این است: آیا یارانه من هم قطع می‌شود؟ و چگونه می‌توان از حذف یارانه جلوگیری کرد؟

رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، حسن نوروزی اعلام کرد که هم‌گام با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تا پایان سال جاری یارانه ۱۸ میلیون نفر از سه دهک بالایی درآمدی حذف می‌شود. او تأکید کرد که روش خوداظهاری ناموفق بوده و باید با اصلاح پایگاه داده خانوارها به‌صورت ثبتی و دقیق‌تر به این هدف نزدیک شویم.

چرا یارانه حذف می‌شود؟ منابع و محل هزینه‌ها کجاست؟

• بیش از ۲۰٪ منابع بودجه کل کشور (حدود ۱,۰۴۶ همت) امسال به یارانه‌ها اختصاص دارد.

• از این منابع:

  • ۸۸ همت برای دارو

  • ۳۶ همت برای یارانه نقدی و مستمری کمیته امداد و بهزیستی 

با حذف یارانه دهک‌های بالایی، منابع آزادشده راهی برای تقویت عدالت توزیعی خواهد بود.

چرا خوداظهاری شکست خورد؟ ضرورت اصلاح بانک جامع خانوارها

نوروزی با رد روش خوداظهاری گفت که این روش، با وجود فراخوان عمومی (مانند سال ۹۳)، ناکافی بود؛ زیرا تقریباً ۹۲٪ مردم همچنان یارانه می‌گیرند که نشان‌دهنده ضعف شدید در شناسایی دهک‌های پردرآمد است. 

او گفت:«برای هدفمند کردن یارانه باید به نظام ثبتی خانوارها متکی باشیم، نه خوداظهاری.»

این تغییر به معنای ایجاد پایه‌ای برای سیستم جدید هدفمندی است.

۳ مزیت حذف یارانه پردرآمدها برای سیستم حمایتی کشور

1. عدالت اجتماعی بیشتر: منابع به نیازمندان واقعی تخصیص پیدا می‌کند.

2. کارایی سیستم حمایتی: جلوگیری از اتلاف منابع در پرداخت به اقشاری که نیازی ندارند.

3. آغازی برای ساختار جدید حمایتی: حرکت به سمت نظام تأمین اجتماعی مشروط مبتنی بر عملکرد. 

سوال‌های مهم از حذف یارانه که هنوز بی‌پاسخ‌اند

• مشخص نیست دقیقاً چه معیاری جایگزین خوداظهاری می‌شود؛ آیا ثبت املاک، تراکنش‌های بانکی، خودرو، یا ترکیبی از داده‌های ثبتی خواهد بود؟

• فرآیند بازبینی و اعتراض برای دهک‌هایی که حذف شده‌اند چگونه خواهد بود؟

• آیا تأثیرات سیاسی و اجتماعی این طرح در انتخابات و رضایت عمومی بررسی شده است؟

انتقادها و پیشنهادات کارشناسان درباره ساختار جدید یارانه‌ای

برخی اقتصاددانان پیشنهاد می‌دهند:

• پرداخت مشروط به رفتار اقتصادی و مصرف واقعی افراد،

• استفاده از سامانه مالیات بر درآمد برای بازتوزیع هدفمندتر،

• شکل‌گیری یارانه‌های فصلی برای قطعی شدن منابع حمایتی در ماه‌های مختلف سال.

نتیجه‌گیری: معادله یارانه از جریان آزاد به کنترل دقیق

تصمیم دولت برای حذف یارانه سه دهک بالا، پاسخی عملی به بهره‌گیری ناعادلانه از منابع عمومی است. با رویای پایان دادن به خوداظهاری و ورود به «نظام حمایتی مبتنی بر داده‌های ثبتی و عملکردی»، گامی بزرگ برداشته شده، اما نیاز به تنظیم جزییات اجرایی، شفافیت و امکان اعتراض وجود دارد تا رضایت عمومی حفظ شود.