به گزارش خبرنگار مهر، بابک نگاهداری صبح امروز (۲۷ مرداد ماه) در نشست با خبرنگاران و اصحاب رسانه که در محل مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی برگزار شد، اظهار کرد: هدف من از حضور در جمع شما علاوه بر دیدار و شنیدن نظرات شما، یافتن جواب یک پرسش مهم است؛ شما چه راهکارهایی برای ارتقای سلامت روانی جامعه، به مثابه یکی از ارکان حقوق عامه و سرمایه اجتماعی کشور، پیشنهاد می‌کنید؟
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه این موضوع از ۳ جنبه بسیار مهم است، تصریح کرد: جنبه اول، نقش سلامت روانی جامعه از فهم ما در خصوص ایران و آینده آن است.
وی ادامه داد: بر اساس رویکرد سازه‌انگاری در علوم اجتماعی، فردای یک ملت نه صرفاً برآیند اقدامات امروز که حاصل پیوند این اقدامات با برداشت‌ها، هنجارها و روایت‌هایی است که امروز در ذهن و زبان جمعی ساخته می‌شود.
وی افزود: آینده، محصولی عینی و ذهنی توأمان است و بخش ذهنی آن، در میدان رسانه، گفتمان و فرهنگ عمومی شکل می‌گیرد. روایت ما از ایران صرفاً توصیف اکنون نیست، بلکه در ساختن آینده ایران نقش دارد.
نگاهداری گفت: همان‌طور که در زندگی فردی، انسانی که پیوسته می‌گوید من بدشانسم ناخودآگاه شرایطی می‌سازد که بدشانسی را تقویت می‌کند، در حیات ملی نیز روایت‌های ما به‌تدریج مسیر واقعی آینده را می‌سازند.
وی اظهار کرد: وقتی تصویری از ایران ارائه می‌کنیم که سراسر تیره و مایوس‌کننده است، به نخبگان و مردم پیام می‌دهیم که هیچ تلاشی سودی ندارد و این آغاز فروپاشی اعتمادبه‌نفس ملی و سوزاندن سرمایه اجتماعی است.
وی تاکید کرد: این به معنای خوش‌بینی مصنوعی یا نادیده‌گرفتن واقعیت‌ها نیست، بلکه سخن از روایت عادلانه و واقعی است؛ روایتی که ضمن دیدن و نقد مشکلات، امیدها و ظرفیت‌های پیشرفت را نیز به‌عنوان بخشی واقعی از تصویر آینده برجسته می‌کند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس، جنبه دوم را تأثیر سلامت روان بر سلامت عمومی جامعه دانست و اظهار کرد: امروز علم پزشکی می‌گوید که استرس و فشار روانی فقط حال روحی را خراب نمی‌کنند، بلکه می‌توانند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کنند و منجر به بیماری‌های مختلف غیرروانی شوند.
وی ادامه داد: سلامت روان فقط به معنای نبود اضطراب یا افسردگی نیست و تحت تأثیر مستقیم محیط ارتباطی و رسانه‌ای نیز قرار دارد.
ارتقای سلامت روانی، پروژه‌ای ملی است و خبرنگاران نقش اصلی دارند
وی تصریح کرد: امروز دریچه‌ای که بخش بزرگی از ما از طریق آن به جهان نگاه می‌کنیم، همین رسانه‌ها و کانال‌های خبری است. متأسفانه همه ما تجربه کرده‌ایم که بعضی از این کانال‌ها، در رقابت برای جلب مخاطب یا داغ‌کردن صفحه خود، چه تیترها و خبرهایی منتشر می‌کنند؛ خبرهایی که گاه هیچ اتکایی به واقعیت ندارند و صرفاً با هدف شوک‌دادن به مخاطب ساخته می‌شوند.
نگاهداری ادامه داد: برای همه ما تیترهایی مانند «حمله قریب‌الوقوع اسرائیل به ایران» یا «آسمان ایران بسته شد؛ جنگ تا ساعاتی دیگر» آشناست که ناگهان مثل آژیر خطر، بی‌مقدمه در ذهن مردم به صدا درمی‌آید. نویسنده چنین خبرهایی معمولاً هیچ توجهی به اثر روانی پیامی که می‌فرستد ندارد. حتی اگر مخاطب در همان لحظه بفهمد که این یک شگرد رسانه‌ای و خبر کذب است، اثر ناخواسته آن تمام نشده است، ذهن انسان خبر را ثبت می‌کند و ناخودآگاه شروع به پردازش پیامدهای آن می‌کند.
وی افزود: تصور کنید فردی که تا قبل از خواندن این خبر، هیچ فکری به جنگ یا پیامدهای آن نداشت، ناگهان با اضطراب به تخت می‌رود و تمام شب خوابش آشفته می‌شود، یا بدتر از آن، این اضطراب به واکنش‌های اقتصادی و اجتماعی بدل گردد و خرید هیجانی طلا در اوج قیمت، انباشت مواد غذایی یا حتی تصمیمات احساسی درباره مهاجرت. هرکدام از این واکنش‌ها فقط یک رفتار فردی نیست، بلکه حلقه‌ای از زنجیره‌ای بزرگ‌تر است که بر امنیت روانی جمعی، آرامش بازار و حتی ثبات اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس با بیان اینکه، سلامت روانی جامعه مثل رشته‌ای نازک است که با چند تیتر بی‌پایه هم می‌تواند کشیده و پاره شود.
وی تصریح کرد: رسانه اگر مسئولانه عمل نکند، حتی در بازه‌ای چند ساعته می‌تواند موجی از نگرانی، بی‌اعتمادی و رفتارهای پرهزینه را در سطح ملی به جریان بیندازد. به همین دلیل است که ارتقای سلامت روانی، تنها یک دغدغه پزشکی یا فردی نیست، بلکه پروژه‌ای ملی است که بخش اصلی سنگینی آن بر دوش شما خبرنگاران قرار دارد.
وی جنبه سوم را نقش سلامت روانی مردم در حفظ انسجام اجتماعی دانست توضیح داد: انسجام اجتماعی یک رشته نامرئی اما نیرومندی است که افراد یک کشور را در کنار هم نگه می‌دارد و قدرت عبور از بحران‌ها را به آن‌ها می‌دهد.
وی با اشاره به جنگ ۱۲ روزه، متذکر شد: پس از جنگ این انسجام که با خون دل، فداکاری و همدلی شکل گرفت، حقیقتاً یک سرمایه مقدس برای ایران است. زمانی که روان یک جامعه آرام و متعادل است، اعضای آن میل بیشتری به کنار هم ماندن دارند و حتی در اختلاف نظر، به‌دنبال گفتگو می‌روند نه جدایی.
وی ادامه داد: در چنین فضایی، ارزش‌هایی مانند نوع‌دوستی، مسئولیت‌پذیری، وطن‌دوستی و همکاری برای پیشرفت، امکان رشد پیدا می‌کند. مردم نه‌تنها برای منافع شخصی که برای خیر جمعی نیز تصمیم می‌گیرند.
نگاهداری افزود: اما اگر جامعه در حالت روانی فرسوده و ناآرام باشد، اگر مدام زیر ضربه استرس‌های اقتصادی، شوک‌های خبری و لرزش‌های اجتماعی قرار بگیرد، رشته انسجام به‌تدریج سست می‌شود و چنین جامعه‌ای بیشتر مستعد رفتارهای فردگرایانه افراطی، بی‌اعتمادی به یکدیگر و حتی اقداماتی می‌شود که به ضرر جمع است.
راه‌حل چالش‌های خبرنگاران، تأسیس نظام صنفی خبرنگاری است
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس خطاب به اصحاب رسانه، تاکید کرد: آینده ایران نه فقط با تصمیمات سیاستمداران که با تصاویر، تیترها و روایت‌های شما ساخته می‌شود. آنچه شما امروز روایت می‌کنید، فردا بخشی از حافظه جمعی ماست.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس در ادامه، گفت: در دهه‌های اخیر، توجه ناکافی به حقوق حرفه‌ای خبرنگاران همواره به‌عنوان چالشی در نظام رسانه‌ای کشور مطرح بوده است.
وی توضیح داد: با وجود انجام پژوهش‌های متعدد توسط نهادهای دانشگاهی و مراکز تحقیقاتی، همچنان این مسئله حل‌نشده باقی‌مانده است. بر اساس اسناد موجود، تلاش‌های قانون‌گذاری متعدد از جمله تدوین پیش‌نویس‌های گوناگون طی دهه گذشته صورت گرفته اما به‌دلیل ضعف‌های ساختاری، این تلاش‌ها به اجرا درنیامده است.
وی اظهار کرد: در مرکز پژوهش‌های مجلس، پژوهشی با بهره‌گیری از رویکردی کمی و کیفی و پس از تحلیل اسناد و مطالعات پیشین، از طریق رویکردی میدانی به گردآوری دیدگاه‌های ذی‌نفعان اصلی شامل خبرنگاران فعال و مدیران رسانه‌ای در این زمینه تهیه شده است.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که چالش‌هایی مانند ناامنی شغلی و کمبود رفاه، نظام معیوب توزیع و پراکندگی مطبوعات، ضعف در حرفه‌ای‌گری و توسعه دانشی، نارسایی‌های ساختاری خبرگزاری‌ها و فقدان چارچوب‌های قانونی همسو با تحولات فناورانه، عملاً مانع ایفای نقش مؤثر خبرنگاران شده است.
نگاهداری ادامه داد: نتایج نشان‌دهنده شکافی معنادار میان نیازهای واقعی خبرنگاران و حمایت‌ها و الزامات حقوقی موجود است.
وی با بیان اینکه تجارب ۱۰ کشور پیش‌رو در عرصه تنظیم‌گری حرفه روزنامه‌نگاری بررسی شده است، بیان کرد: یافته‌های پژوهش مرکز پژوهش‌های مجلس مؤید آن است که حل چالش‌ها مستلزم ایجاد نهادی است که هم‌زمان استقلال، مشارکت صنفی و توان نظارتی و حمایتی را تضمین کند.
وی تاکید کرد: راهکار بهینه حل چالش‌های موجود، تأسیس نظام صنفی خبرنگاری است.
وی ادامه داد: ویژگی‌های کلیدی این سازمان شامل استقلال مالی از طریق حق عضویت صنفی و شفافیت در فرایندهای تصمیم‌گیری، اختیارات قانونی تعریف استانداردهای حرفه‌ای، رسیدگی به تخلفات صنفی و ارائه خدمات حمایتی و کارکردهای عملیاتی صدور شناسنامه خبرنگاری، ایجاد صندوق رفاه و برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی است.
نگاهداری بیان کرد: این نهاد می‌تواند با تفکیک تخلفات حرفه‌ای از جرایم کیفری علاوه بر سازماندهی نظام مسئولیت و رسیدگی در جریان خبری کشور، فضایی منصفانه و تخصصی برای حل اختلافات فراهم کند و از تبدیل اختلافات صنفی به پرونده‌های قضائی جلوگیری کند.
رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: اجرای این طرح مستلزم تحقق کارکردهای اساسی آن در اجرا از جمله تأیید صلاحیت حرفه‌ای خبرنگاران، حمایت از آزادی مسئولانه مطبوعات، ارائه کمک‌های حقوقی، آموزش مستمر، تنظیم استانداردهای اخلاقی، ایجاد فرصت‌های شبکه‌ای، حمایت مالی و رفاهی، تضمین شرایط کار منصفانه، پشتیبانی از خبرنگاران آزاد و رسیدگی به تخلفات صنفی است.