به گزارش خبرگزاری حوزه، مرضیه مینایی پور، استاد حوزه و دانشگاه و مبلغ بین الملل در یادداشتی با عنوان «نقش زن در راهپیمایی اربعین؛ بازخوانی الگوی زینب(س)» که در اختیار خبرگزاری حوزه قرار داد، آورده است:
نهضت عاشورا، الگویی کامل از مقاومت، عزت، ایمان و فداکاری است که حضرت زینب (س) در آن، با ایفای نقشی بی‌بدیل در حفظ پیام عاشورا، نماد زن مومن، مقاوم و هوشمند شد. در دنباله این مسیر، راهپیمایی اربعین به مثابه ادامه‌ی فرهنگی و اجتماعی همان نهضت، صحنه‌ای جدید برای نقش‌آفرینی زنان مسلمان به‌شمار می‌رود. زنانی که هم به عنوان زائر، هم خادم، هم مروج فرهنگ و هم حافظ ارزش‌های اسلامی در این حرکت عظیم شرکت می‌کنند.
۱. حضرت زینب (س)؛ الگوی زن مسلمان در بحران‌ها حضرت زینب (س) پس از واقعه عاشورا، در اوج بحران روحی و سیاسی، با سخنرانی‌ها و مدیریت کاروان اهل بیت، به‌تنهایی نهضت حسینی را از نابودی نجات داد. ویژگی‌های شخصیتی چون صبر، حکمت، فصاحت، جسارت، و تحلیل‌گری اجتماعی در کنار ایمان، او را به الگوی تمام‌عیاری برای زنان بدل ساخت. در راهپیمایی اربعین، زنان با تأسی از این الگو، به روایت‌گری، مدیریت خانواده، مشارکت جمعی و خدمت داوطلبانه در شرایط سخت می‌پردازند.
۲. حضور زن در پیاده‌روی اربعین؛ از هویت تا مسئولیت حضور زنان در مسیر اربعین را می‌توان در چند سطح بررسی کرد:
حضور معنوی: زنان با نیت زیارت و اظهار ارادت، همانند مردان در این سفر معنوی حضور دارند و این همراهی تجلی عشق به اهل بیت(س) است.
خدمت‌رسانی و پشتیبانی: بانوان بسیاری در موکب‌ها، در بخش‌های تهیه غذا، بهداشت، کودک‌داری، مشاوره، و فضای فرهنگی فعالیت می‌کنند.
نقش تربیتی و خانوادگی: زنان با حضور فرزندان و خانواده، اربعین را به کلاس آموزشیِ سیره حسینی بدل می‌کنند.
روایت‌گری تاریخی و فرهنگی: با زنده‌سازی خاطرات عاشورا، سخنرانی، شعرخوانی، یا حتی روایت روزمره، به انتقال فرهنگ مقاومت می‌پردازند.
۳. دیپلماسی فرهنگی زنانه در اربعین اربعین، تنها یک زیارت نیست؛ بلکه فرصتی برای ایجاد ارتباط بین‌فرهنگی، دیپلماسی نرم و نمایش چهره تمدنی اسلام است. زنان با بهره‌گیری از مهارت‌های ارتباطی، زبان دوم، یا حتی شبکه‌های اجتماعی، پیام اربعین را به جهان منتقل می‌کنند. موکب‌های بین‌المللی بانوان، برنامه‌های فرهنگی، آموزش قرآن و سیره، زبان‌آموزی و کارگاه‌های مهارتی، جلوه‌هایی از این دیپلماسی فرهنگی است.
۴. تربیت نسل حسینی در دامن زنان بیشتر مشارکت‌کنندگان در راهپیمایی، با خانواده و کودکان خود حرکت می‌کنند. تربیت این نسل، از منظر رفتاری، دینی، و اجتماعی، به عهده مادران است. نقش زنان در اربعین در زمینه آموزش عملی صبر، اخلاص، نظم، ادب اجتماعی و احترام به ارزش‌ها، کم‌نظیر است. تربیت چنین نسلی، گام بلندی در تمدن‌سازی اسلامی است.
۵. زن، مقاومت و بازسازی هویت اربعین، فرصتی برای بازسازی هویت زن مسلمان است. برخلاف الگوهای زن در فرهنگ مدرن غربی که بر مصرف‌گرایی، خودمحوری و عینی‌گرایی تأکید دارد، در اربعین زن، مسئول، مشارکت‌جو، خادم و آگاه به مسائل جهانی است. حضور زنانی از ایران، عراق، لبنان، پاکستان، اروپا و آفریقا در این مسیر، تجلی وحدت امت و مقاومت در برابر نظام سلطه را نشان می‌دهد.
۶. چالش‌ها و فرصت‌ها
فرصت‌ها: رشد سرمایه اجتماعی، ظهور استعدادهای فرهنگی، تثبیت هویت دینی، ایجاد پیوندهای بین‌مللی زنانه
چالش‌ها: عدم پوشش رسانه‌ای کافی، نداشتن ساختار سازمانی ویژه بانوان در برخی موکب‌ها، فقدان مستندسازی روایت‌های زنان
۷. الزامات آینده‌نگر برای نقش‌آفرینی مؤثر زنان در اربعین
راه‌اندازی موکب‌های فرهنگی – آموزشی ویژه بانوان
تولید و نشر محتوای بین‌المللی درباره زن و اربعین
برگزاری نشست‌ها و جشنواره‌های زنانه پیرامون اربعین در سطح منطقه‌ای و جهانی
تشکیل نهادهای مردمی زنان برای سامان‌دهی خدمات در اربعین
نتیجه‌گیری
اربعین، عرصه‌ای تمدنی و جهانی است که زن در آن می‌تواند نقش کلیدی ایفا کند. با بازخوانی الگوی حضرت زینب (س)، زن مسلمان معاصر می‌تواند هویتی تمدن‌ساز، الهام‌بخش و مقاوم از خود به نمایش بگذارد. این مقاله نشان داد که راهپیمایی اربعین، ظرفیت بزرگی برای شکوفایی هویت زن اسلامی، افزایش مشارکت فرهنگی، و گسترش قدرت نرم امت اسلامی از طریق زنان دارد.
منابع
۱. مطهری، مرتضی. (۱۳۸۷). حماسه حسینی. تهران: صدرا.
۲. عمادزاده، فاطمه. (۱۳۹۷). زن در عاشورا. قم: پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی.
۳. سلیمانی، نرجس. (۱۴۰۰). نقش زن در دیپلماسی فرهنگی اربعین. فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، ۸(۲).
۴. محمدی، زهرا. (۱۳۹۸). بازتاب نقش زنان در موکب‌های اربعینی. فصلنامه زن در فرهنگ و هنر، ۱۰(۱).
۵. جعفری، حسن. (۱۳۹۵). اربعین؛ بازتولید فرهنگ مقاومت. تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
۶. حسینی، فاطمه. (۱۴۰۱). مطالعه میدانی مشارکت زنان در پیاده‌روی اربعین. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا.
۷. Al Qarawee, Harith. (۲۰۱۶). "The Ritualization of the Arbaeen Pilgrimage and the Power of Soft Resistance." Middle East Institute.
۸. Nakash, Yitzhak. (۲۰۰۳). "The Shi'is of Iraq." Princeton University Press.