به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا، تنش میان کامبوج و تایلند، داستانی تازه نیست. سالهاست که در امتداد مرزهای جنگلی این ۲ کشور، سکوتی شکننده حکم‌فرماست؛ سکوتی که هر از گاهی با صدای گلوله‌ای شکسته می‌شود و بار دیگر نگاه‌ها را متوجه یکی از پیچیده‌ترین اختلافات مرزی جنوب‌شرقی آسیا می‌کند.
اختلاف اصلی به مرزهایی بازمی‌گردد که در دوران استعمار فرانسه ترسیم شد؛ خطوطی که بر روی نقشه آسان کشیده شدند، اما بر زمین واقعی، زخم‌های تاریخی و سیاسی به‌جا گذاشتند. نقطه اوج این اختلافات، معبد باستانی «پره ویهیر» است که در سال ۱۹۶۲ دیوان بین‌المللی دادگستری مالکیت آن را به کامبوج داد؛ اما تایلند همچنان نسبت به محدوده‌های اطراف آن ادعا دارد.
اعزام نیروهای نظامی تایلند و کامبوج به مرزهای مشترک
آتش‌بس پایدار یا بحران ادامه‌دار؟
پس از درگیری‌های پراکنده در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱، مرزها برای مدتی آرام گرفتند. اما در طول این چند وقت اخیر، شعله‌های قدیمی دوباره زبانه کشیدند. نخستین درگیری در اواخر خرداد ماه آغاز شد و تا روز گذشته (دوشنبه) ادامه یافت؛ روزهایی پرتنش که با حملات توپخانه‌ای، تبادل آتش، جابه‌جایی هزاران غیرنظامی و اعلام وضعیت اضطراری در مناطق مرزی همراه بود.
اکنون، اگرچه آتش‌بس به‌ظاهر برقرار شده، اما نه اعتماد بازیافته و نه دلایل اصلی اختلاف حل شده‌است. در حالی‌که سربازان به سنگر بازگشته‌اند و دیپلمات‌ها سرگرم مذاکره‌اند، این سوال باقی است: آیا این صلح موقت، آغازی برای راهی پایدار خواهد بود یا صرفا آتش‌بسی در میانه بحرانی ادامه‌دار؟
از نخستین گلوله تا آخرین آتش‌بس
سربازان گشت مرزی کامبوج، صبح روز هفتم خرداد (۲۸ مه به وقت محلی) هنگامی که در محدوده جنگلی «مثلث زمرد» مشغول گشت‌زنی بودند، ناگهان هدف آتش سنگین نیروهای تایلندی قرار گرفتند؛ حمله‌ای که به کشته شدن یکی از سربازان کامبوجی انجامید. این رویداد، جرقه‌ای بود برای شعله‌ور شدن بحرانی که مدت‌ها در سکوت نهفته بود.
در پی این حادثه، فرماندهان نظامی ۲ کشور با صدور بیانیه‌های متقابل، یکدیگر را به نقض حاکمیت و تحریک عمدی در مناطق مرزی متهم کردند.
همچنین در روزهای بعد، نیروهای تایلندی چند پست مرزی کامبوج را با آتش خمپاره هدف گرفتند و در واکنش، توپخانه کامبوج هم مواضع مقابل را زیر آتش گرفت. درگیری‌ها به‌سرعت از کنترل خارج شد و مناطق مرزی به میدان مین‌هایی تبدیل شدند که سال‌ها پیش، در تنش‌های گذشته کاشته شده بودند.
تعطیلی شهرهای مرزی میان تایلند و کامبوج
با ادامه این تنش ها، هزاران غیرنظامی کامبوجی و تایلندی در اطراف مرزهای مشترک این ۲ کشور مجبور شدند، خانه‌های خود را ترک کنند.
اگرچه این درگیری‌ها تا مدتی به‌صورت پراکنده ادامه داشت، اما در روز نخست تیرماه (۲۱ ژوئن)، اوضاع ناگهان جدی‌تر شد و نیروی هوایی تایلند عملیاتی را با نام «یوتها بودن» آغاز کرد و چند موضع نظامی کامبوج را بمباران کرد. در مقابل هم، ارتش کامبوج با شلیک توپخانه سنگین، نقاطی در خاک تایلند را هدف قرار داد.
براساس گزارش رسانه‌های مختلف از جمه رویترز، آمار رسمی تا چهارم مرداد (۲۵ ژوئیه) نشان می‌داد که بیش از ۲۷۰ هزار نفر از مردم کامبوج و تایلند آواره شده‌اند و دستکم ۳۰ نفر – از جمله سرباز و غیرنظامی – جان خود را از دست داده‌اند.
توافق آتش‌بس سران ارشد کامبوج و تایلند با میانجگری نماینده ارشد مالزی
در همین شرایط،انور ابراهیم نخست‌وزیر مالزی و رئیس اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (موسوم به آسه‌آن) ابتکار عمل را برای توقف حملات بین کامبوج و تایلند در دست گرفت.
وی با برقراری تماس‌های مستقیم با سران ارشد بانکوک و پنوم‌پن، پیشنهاد تشکیل جلسه اضطراری در کوالالامپور را مطرح کرد و سرانجام این ۲ کشور تحت فشارهای دیپلماتیک و با میانجی‌گری مالزی، سرانجام در بامداد ۶ مرداد (۲۸ ژوئیه) توافق کردند که به سرعت و بدون پیش‌شرط آتش‌بس اعلام کنند.
اگرچه در ساعات اولیه پس از اعلام آتش‌بس، گزارش‌هایی از تیراندازی پراکنده در برخی نقاط مرزی منتشر شد، اما فرماندهان نظامی این ۲ کشور آن را ناشی از «سوی تفاهم‌های میدانی» دانستند. اما بسیاری از ناظران بین‌المللی هشدار دادند که این آرامش شکننده است و در صورت نبود اراده سیاسی واقعی، ممکن است تنها به وقفه‌ای کوتاه در چرخه‌ی یک بحران طولانی‌تر تبدیل شود.
سایه بی‌اعتمادی در مرز مشترک
با اعلام آتش‌بس در بامداد ششم مرداد (۲۸ ژوئیه)، صدای گلوله‌ها در مرز خاموش شد، اما سایه بی‌اعتمادی همچنان بر منطقه سنگینی می‌کند. هرچند سران تایلند و کامبوج بر پایبندی به توافق تاکید کرده‌اند، اما برخی تحلیلگران معتقدند که تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد که چنین آتش‌بس‌هایی اغلب ناپایدار و شکننده هستند؛ به‌ویژه زمانی که ریشه‌های اختلاف هنوز باقی مانده است.
نیروهای نظامی تایلند در جاده‌ای مرزی با کامبوج
مرز میان این تایلند و کامبوج تنها یک خط جغرافیایی نیست؛ بلکه محل تلاقی تاریخ، سیاست، ملی‌گرایی و خاطرات تلخ جنگ است. اختلاف بر سر محدوده معبد «پره ویهیر» همچنان حل‌نشده باقی مانده است و هیچ توافق مشخصی درباره تعیین مرز نهایی وجود ندارد. تا زمانی که این مسائل بنیادین از مسیر مذاکره و با نظارت نهادهای بین‌المللی حل‌وفصل نشود، هر آتش‌بسی تنها فرصتی موقتی برای تنفس خواهد بود؛ هرچند ماه‌ها یا سال‌ها به درازا بکشد.
از سوی دیگر، پیامدهای انسانی این بحران هم نباید نادیده گرفته شود. صدها هزار نفر آواره شده‌اند، زیرساخت‌های محلی آسیب دیده‌اند و بسیاری از خانواده‌ها امنیت خود را از دست داده‌اند. بنابراین بازگشت اعتماد عمومی به دولت‌ها، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق برای بازسازی، حمایت روانی و تضمین امنیت مرزنشینان است.
با توجه به میانجی‌گری فعال مالزی و دخالت سیاسی غیرمستقیم کشورهایی چون چین و آمریکا، شاید این بار امید بیشتری برای آغاز گفت‌وگویی واقعی میان تایلند و کامبوج وجود داشته باشد، اما این گفت‌وگو تنها زمانی به صلحی پایدار منجر خواهد شد که دو طرف به جای رقابت و موضع‌گیری، تصمیم بگیرند آینده را مهم‌تر از گذشته ببینند.
در پایان، برقراری آتش‌بس شکننده دیروز میان تایلند و کامبوج شاید پایان یک درگیری نظامی باشد، اما بدون حل ریشه‌های اختلاف، نمی‌تواند به معنای واقعی، صلح تلقی شود؛ چراکه صلح زمانی شکل می‌گیرد که اعتماد ساخته شود و این، فرایندی طولانی‌تر از خاموش شدن صدای غرش اسلحه‌هاست.