خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها-کوروش دیباج: در دل بافت تاریخی اصفهان، سقاخانه‌ها نه‌تنها به‌مثابه ساختارهایی برای تأمین آب آشامیدنی رهگذران، بلکه به‌عنوان نمادهایی زنده از پیوند هنر، اعتقاد دینی، و مسئولیت اجتماعی نقش‌آفرینی کرده‌اند. این عناصر کوچک اما پرمعنا، جایگاهی ویژه در ساختار اجتماعی شهر داشته‌اند و به‌واسطه کارکردهای آئینی و زیبایی‌شناختی‌شان، هویتی مستقل و فرهنگی در ذهن شهروندان شکل داده‌اند. سقاخانه‌ها اغلب در فضاهای پرتردد مانند بازارها، گذرهای اصلی و محلات قدیمی ساخته می‌شدند و به‌تدریج به نقاطی برای تجمعات آئینی، نذر و توسل بدل شدند که در آن‌ها خاطره جمعی و هویت محلی به شکلی ملموس جاری بوده است.
با این حال، روند توسعه شهری، بی‌توجهی نهادی و فراموشی تدریجی نقش تاریخی این عناصر، موجب شده بسیاری از سقاخانه‌ها تخریب شوند یا اصالت خود را از دست بدهند. در شرایط کنونی، اهمیت پرداختن به سقاخانه‌ها نه صرفاً به‌عنوان عناصری تاریخی، بلکه به مثابه جلوه‌هایی از معماری بومی، آئین‌های مذهبی و حافظه فرهنگی شهر، ضرورتی انکارناپذیر است. این گزارش، بر پایه گفت‌وگو با پژوهشگران، معماران و مسئولان شهری، به واکاوی کارکردهای گذشته، وضعیت کنونی و راهکارهای احیای سقاخانه‌های اصفهان می‌پردازد؛ عناصری که همچنان ظرفیت آن را دارند تا با مشارکت مردم و نهادهای متولی، دوباره در کالبد شهر جان بگیرند.
منصور دادمهر، پژوهشگر میراث فرهنگی
سقاخانه‌ها؛ معماری نذر و نیاز در دل اصفهان کهن
منصور دادمهر، پژوهشگر میراث فرهنگی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: وظیفه اصلی سقاخانه‌ها آب‌رسانی به عابران تشنه بوده است، اما در برهه‌هایی از تاریخ نقش‌های اجتماعی و حتی سیاسی ایفا کردند. برای نمونه، در دوره قاجار یک حرکت اعتراضی در اطراف یکی از سقاخانه‌های تهران رخ داد که به حرمت آن نزد مردم بازمی‌گردد.
وی با اشاره به سقاخانه طوقچی در اصفهان افزود: در سالی که مردم دچار کم‌آبی شده بودند، به این سقاخانه پناه بردند و اعتقاد داشتند این مکان می‌تواند مشکل کم‌آبی آن‌ها را برطرف کند. چنین باورهایی موجب شد که برخی سقاخانه‌ها از حرمت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار شوند.
بانیان سقاخانه‌ها؛ ترکیب نیت خیر و فرهنگ دینی
نویسنده کتاب «سقاخانه‌ها و سنگاب‌های اصفهان» در پاسخ به سؤالی درباره بانیان این بناها گفت: معمولاً افراد خیر و خانواده‌های متمول، بانی ساخت سقاخانه‌ها بودند. این افراد، با نیت رفع تشنگی رهگذران، بخشی از ملک خود را وقف می‌کردند.
وی افزود: در بسیاری از موارد، نام واقفان روی کاشی‌های سردر یا سنگاب‌ها حک می‌شده و وقفنامچه‌هایی به یادگار مانده که حتی نفرین‌هایی بر آن‌ها نوشته شده بود تا از آسیب به سقاخانه جلوگیری شود.
پیوند سقاخانه‌ها با آئین‌های مذهبی
دادمهر درباره نقش سقاخانه‌ها در مراسم مذهبی به ویژه عزاداری‌های محرم توضیح داد: سقاخانه‌ها در مسیرهای پرتردد شهری ساخته می‌شدند و به‌تدریج در مسیر دسته‌های عزاداری نیز قرار گرفتند. این موضوع باعث شد که سقاخانه‌ها به عنوان مکانی برای توسل و انجام نذورات در مراسم محرم مورد توجه قرار گیرند.
وی افزود: قرار دادن آب برای تشنگان و حضور فردی که آب را در ظرف می‌ریخت، بازتابی از باورهای مرتبط با عاشورا و نقش حضرت عباس (ع) در رساندن آب به خیمه‌گاه بود.
آمار نگران‌کننده از سقاخانه‌های تخریب شده
این پژوهشگر با اشاره به یافته‌های میدانی خود گفت: در پژوهشی که انجام دادم حدود ۲۴ تا ۲۵ سقاخانه‌های اصفهان را به‌طور دقیق بررسی کردم. البته در زمان تحقیق تعداد بیشتری از سقاخانه‌ها در اصفهان وجود داشت که به مرور و به دلیل توسعه شهری از بین رفته‌اند.
وی ادامه داد: بسیاری از سقاخانه‌ها تخریب شده‌اند یا ومضعیت مناسبی ندارند. در برخی موارد کاشی‌های آن‌ها از بین رفته و حتی بدنه سقاخانه‌ها بر اثر برخورد خودروها آسیب دیده است. متأسفانه در روند مرمت‌ها نیز به جای بازسازی اصولی، اقداماتی انجام شده که هویت این بناها را مخدوش کرده است.
لزوم ورود جدی میراث فرهنگی برای حفاظت از سقاخانه‌ها
دادمهر با انتقاد از وضعیت نگهداری سقاخانه‌ها گفت: سازمان میراث فرهنگی باید نمونه‌های تاریخی سقاخانه‌ها را حفظ کنند و از ساخت سقاخانه‌های جدید با ظاهر مدرن پرهیز کنند. حفظ نمونه‌های تاریخی کمک می‌کند که نسل‌های آینده با فرهنگ آب‌رسانی و احترام به آب آشنا شوند.
وی با ذکر نمونه‌هایی از تخریب سقاخانه‌ها افزود: سقاخانه زیبایی که در محدوده سبزی میدان اصفهان بود، با احداث زیرگذرها تخریب شد. همچنین سقاخانه‌ای در خیابان طالقانی اصفهان به نام «آقا میرزا اسدالله روضاتی» با بازسازی غیر اصولی دچار آسیب شده و زیبایی خود را از دست داده است.
سقاخانه‌های ارزشمند اصفهان؛ از تخریب تا حفاظت
این پژوهشگر با اشاره به سقاخانه‌های شاخص اصفهان گفت: سقاخانه حاج آقا شجاع در بازارچه‌ای به همین نام، یکی از نمونه‌های زیبای باقی‌مانده است. همچنین سقاخانه محله دردشت با کاشی‌کاری‌های نفیس، نیازمند حفاظت جدی است.
وی یادآور شد: چند سال پیش کاشی‌های سقاخانه چهارسو نقاشی توسط سارقان به سرقت رفت اما خوشبختانه با همکاری مردم و یگان حفاظت میراث فرهنگی کاشی‌ها بازگردانده شد.
سقاخانه‌هایی که در حافظه تاریخی اصفهان ماندگار شدند
دادمهر در پاسخ به سؤالی درباره سقاخانه‌های شاخصی که تخریب شده‌اند، گفت: سقاخانه‌ای در خیابان هارونیه از جمله نمونه‌های منحصربه‌فردی بود که تخریب شد. همچنین بسیاری از سقاخانه‌ها در طول سالیان با تغییراتی نادرست، اصالت خود را از دست داده‌اند.
وی افزود: نمونه‌هایی همچون سقاخانه مسجد ذکرالله در چهارباغ پایین اصفهان، امروز دگرگون شده‌اند و از شکل اصیل خود فاصله گرفته‌اند. جایگزینی مشبک‌های چوبی با فلزاتی مانند آلومینیوم، باعث شده هویت تاریخی این سقاخانه‌ها مخدوش شود.
سقاخانه‌ها؛ معماری پاسخ‌گو به بوم و نیازهای اجتماعی شهر اصفهان
علی عطریان، معمار و مدرس دانشگاه با تحلیل نقش و کارکرد معماری سقاخانه‌ها در هویت تاریخی و اجتماعی اصفهان در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: اصفهان شهری است که در حاشیه کویر قرار دارد و از گذشته، دسترسی به آب آشامیدنی برای مردم اهمیت زیادی داشته است. برخلاف شهرهای کویری که نیاز به آب‌انبار داشتند، در اصفهان با توجه به سطح نسبتاً بالای آب‌های زیرزمینی، تأمین آب آشامیدنی از طریق چاه‌های کم‌عمق امکان‌پذیر بوده و نیازی به آب‌انبارهای گسترده وجود نداشته است.
وی افزود: به همین دلیل در اصفهان به‌جای گسترش آب‌انبارها، سقاخانه‌ها به وفور ساخته شده‌اند. ساختار مورفولوژی زمین و دسترسی نسبی آسان به آب باعث شده است که سقاخانه‌ها در مقیاس‌های مختلف در بافت شهر پراکنده شوند و بخشی از معماری اجتماعی شهر را شکل دهند.
تمرکز سقاخانه‌ها در شریان‌های اجتماعی اصفهان
عطریان خاطرنشان کرد: بیشترین تمرکز سقاخانه‌های اصفهان در محورهای اصلی زندگی اجتماعی بوده است. بازار بزرگ اصفهان و معابر اصلی مانند چهارباغ‌ها یا محور رودخانه زاینده‌رود، ستون فقرات اجتماعی شهر بوده‌اند که زندگی مردم حول آن‌ها جریان داشته است. بنابراین طبیعی است که بیشترین تعداد سقاخانه‌ها در این محورهای پررفت‌وآمد ساخته شده باشد.
وی افزود: مقصود از بازار در اینجا صرفاً بازار مسقف نیست، بلکه هر فضایی که با فعالیت‌های اقتصادی، بازارچه‌های محلی، مسیرهای ارتباطی و گذرهای متصل به محلات ارتباط دارد، دربرگیرنده این مفهوم است؛ چراکه همگی عرصه‌های اجتماعی مردم بوده‌اند.
گونه‌شناسی سقاخانه‌های اصفهان
این معمار با اشاره به انواع سقاخانه‌ها در اصفهان گفت: به‌طور کلی دو نوع سقاخانه در اصفهان وجود دارد. دسته اول سقاخانه‌هایی هستند که با سنگاب‌های بزرگ ساخته شده‌اند و همانند یک مخزن آب عمل می‌کنند. این سنگاب‌ها با اشکال مختلف دایره‌ای، مستطیلی یا مربعی، آب آشامیدنی را در خود ذخیره می‌کرده‌اند و مردم با کاسه‌ها از آن استفاده می‌کردند.
عطریان ادامه داد: دسته دوم، سقاخانه‌هایی هستند که مستقیماً با چاه‌های آب متصل به خود تغذیه می‌شوند. این سقاخانه‌ها معمولاً مجهز به چرخ چاه و حوضچه کناری بودند و آب بیشتری در اختیار مردم قرار می‌دادند. هر دو نوع این سقاخانه‌ها بیشتر در ستون فقرات اجتماعی شهر یعنی بازار و محلات پیرامونی دیده می‌شوند.
تمایزات سقاخانه‌های اصفهان با سایر شهرها
عطریان در پاسخ به این پرسش که چه ویژگی‌هایی سقاخانه‌های اصفهان را از نمونه‌های مشابه در شهرهای دیگر متمایز می‌کند، گفت: به لحاظ ساختاری، سقاخانه‌های اصفهان تفاوت بنیادینی با سقاخانه‌های سایر شهرهای ایران ندارند، اما در اصفهان به‌واسطه رواج کاشی‌کاری‌های خاص، حجاری‌های سنگی و گره‌چینی‌های چوبی، تزئینات ویژه‌ای به کار رفته است که به نوعی امضای هنر اصفهان به شمار می‌رود.
وی اضافه کرد: این تزئینات به‌ویژه در درهای چوبی و قاب‌های سقاخانه‌ها نمود بیشتری دارد، اما نمی‌توان ادعا کرد که ساختار کلی آن‌ها منحصر به اصفهان است.
پیوند معماری و آئین در سقاخانه‌ها
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: سقاخانه‌ها یک فضای دوگانه، عملکردی و آئینی دارند. از یک سو کارکرد آن‌ها تأمین آب آشامیدنی است و از سوی دیگر آئین‌های مذهبی و فرهنگی حول آن‌ها شکل گرفته است.
عطریان تأکید کرد: بسیاری از سقاخانه‌های اصفهان با تزئیناتی مرتبط با واقعه کربلا و حضرت ابوالفضل (ع) مزین شده‌اند. کاشی‌کاری‌های موجود در سقاخانه‌های بازارچه دردشت، خیابان نقاشی و زرگرهای بازار اصفهان به‌طور مستقیم به مضامین عاشورایی اشاره دارند.
وی افزود: سقاخانه‌ها در ایام محرم همچنان کارکرد آئینی خود را حفظ کرده‌اند. مردم نذر سقاخانه می‌کنند، شمع روشن می‌کنند، دخیل می‌بندند و حتی برخی نذورات خود را در کنار سقاخانه‌ها ادا می‌کنند. این بُعد آئینی همچنان زنده و جاری است و با هیچ عنصر مدرن دیگری قابل جایگزینی نیست.
از سقاخانه‌های کوچک تا فضاهای مفصل
عطریان با اشاره به تنوع ابعاد و مقیاس سقاخانه‌ها گفت: سقاخانه‌ها در اصفهان اندازه‌های بسیار متنوعی دارند؛ برخی بسیار کوچک در حد هفتاد در هشتاد سانتیمتر و برخی مفصل‌تر در حد یک مغازه یا فضایی با ۱۵ تا ۲۰ متر مربع.
وی تصریح کرد: این تنوع ابعاد و شکل به این دلیل است که ساخت سقاخانه‌ها عمدتاً با نذورات مردمی انجام می‌شده و هیچ الگوی اندازه‌گذاری واحدی بر آن‌ها حاکم نبوده است. کارکرد اصلی همه آن‌ها اما یکسان بوده است؛ تأمین آب خنک و پاک برای مردم، به‌ویژه در فصول گرم سال.
ضرورت حفظ سقاخانه‌ها فراتر از کارکرد تأمین آب
عطریان با اشاره به اینکه امروز با وجود لوله‌کشی و آب‌سردکن‌های مدرن، سقاخانه‌ها از کارکرد اصلی خود فاصله گرفته‌اند، گفت: اگر صرفاً به کاربری تأمین آب نگاه کنیم، شاید دیگر نیازی به سقاخانه نباشد اما جایگاه آئینی و هویتی آن‌ها همچنان باقی است.
وی ادامه داد: ما با پدیده‌ای مشابه مواجه هستیم که در مورد کاروانسراها یا خانه‌های تاریخی نیز صدق می‌کند؛ اگرچه کاربری اصلی آن‌ها تغییر یافته است اما ارزش معماری، تاریخی و فرهنگی آن‌ها همچنان پابرجاست و باید حفظ شوند.
پیوند سقاخانه با بافت تاریخی و زندگی مردم
این معمار خاطرنشان کرد: سقاخانه‌ها بخشی از بافت تاریخی اصفهان هستند و حتی امروز نیز در برخی محلات به‌عنوان محل تأمین آب مورد استفاده قرار می‌گیرند. در بافت‌های قدیمی که دسترسی به آب دشوار است، مردم همچنان از این سقاخانه‌ها برای مصارف مختلف بهره می‌برند.
عطریان افزود: برخی سقاخانه‌ها به شیرهای آب شهری متصل شده‌اند و به‌صورت روزمره مورد استفاده مردم، کسبه و رهگذران قرار می‌گیرند. بنابراین نمی‌توان آن‌ها را صرفاً یک عنصر تاریخی دانست و نادیده گرفت.
وضعیت کنونی سقاخانه‌ها؛ نیازمند مراقبت مردمی
عطریان درباره وضعیت کنونی سقاخانه‌های اصفهان گفت: سقاخانه‌هایی که در دل بازار یا محلات زنده قرار دارند، معمولاً در وضعیت مطلوبی هستند و مردم خود به نظافت و نگهداری آن‌ها می‌پردازند، اما سقاخانه‌هایی که در محلات کم‌تردد یا متروکه واقع شده‌اند، در معرض بیشترین خطر فرسودگی و نابودی قرار دارند.
وی تأکید کرد: بخشی از سقاخانه‌ها به ثبت ملی رسیده‌اند اما این ثبت برای بقای آن‌ها کافی نیست. اگر مردم در مراقبت از آن‌ها نقش نداشته باشند، تلاش سازمان‌ها بی‌ثمر خواهد بود.
احیای سقاخانه‌ها با مشارکت مردم ممکن است
عطریان تأکید کرد: مسیر احیای سقاخانه‌های اصفهان از دل مردم می‌گذرد. ما نباید انتظار داشته باشیم که صرفاً سازمان میراث فرهنگی یا شهرداری اصفهان مسئول احیای سقاخانه‌ها باشد.
وی افزود: تجربه نشان داده است که اقدامات ارگان‌ها اگر بدون مشارکت مردمی باشد، دوام زیادی ندارد. اما اگر مردم خود را صاحب و نگهبان سقاخانه‌ها بدانند، حتی مداخلات سازمانی نیز اثربخشی بیشتری خواهد داشت.
محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان
سقاخانه‌ها پیونددهنده هویت ملی، هنر بومی و مسئولیت مدنی در بافت تاریخی اصفهان
محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان و مسئول بافت تاریخی شهر، در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: سقاخانه‌ها میراثی ماندگار از گذشته در محلات مرکزی شهرها و بافت‌های تاریخی ما هستند که به نظر می‌رسد کارکرد فعال گذشته خود، یعنی رساندن آب به تشنگان را در زندگی معاصر و با رشد و توسعه شهری، تا حدودی از دست داده‌اند.
وی افزود: همین مسئله موجب شده است غبار فراموشی بر چهره سقاخانه‌ها بنشیند و این بناهای ارزشمند کم‌کم از جلو دید ما حذف شوند؛ به‌گونه‌ای که برخی از آن‌ها تخریب شده‌اند، برخی دیگر به تصرف درآمده‌اند و یا آن تبلور اجتماعی گذشته را دیگر نداشته. یا دست‌کم می‌توان گفت روند توسعه و افزایش سقاخانه‌ها متوقف شده است.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان ادامه داد: اگر بخواهیم پیدایش آن‌ها را برای درک صحیح‌تر بررسی کنیم، چندین ویژگی اساسی در سقاخانه‌ها وجود دارد که آن‌ها را به نقاطی شاخص در بستر شهری تبدیل کرده است.
سقاخانه‌ها، تلفیق هنر ملی و باور مذهبی در بافت محلی
وی تصریح کرد: نخستین ویژگی پیدایشی سقاخانه‌ها این است که آن‌ها عامل پیوند هویت ملی و مذهبی با ساختار محلی بوده‌اند. تفاوت‌هایی که میان سقاخانه‌ها در نقاط مختلف شهر مشاهده می‌کنیم، نشان می‌دهد که یک باور مذهبی در درون‌مایه‌های هنر ملی تبلور یافته و زمانی که این هنر در دل محله اجرا شده، با ساختار و زبان محلی هماهنگ گردیده است.
ایزدخواستی افزود: این نکته مهمی در فرآیند شکل‌گیری سقاخانه‌هاست؛ به‌گونه‌ای که می‌بینیم سقاخانه‌ها در نقطه پیدایش خود دارای تفاوت‌هایی هستند که گرچه از نظر اعتقادی با یکدیگر مشترک‌اند، اما در طراحی و ساختار با هم تفاوت دارند و از هنر بومی هر منطقه بهره‌مند شده‌اند.
وی خاطرنشان کرد: سقاخانه‌ها بازتاب ساختار اجتماعی محله هستند و میزان تزئینات و اجزای آن‌ها، معرف هویت هر محله و موقعیت اجتماعی آن است. همچنین این تفاوت‌ها کمک می‌کنند تا ساختار اجتماعی هر محله بهتر شناخته شود.
سقاخانه‌ها؛ آثار ماندگار هنر محلی
مسئول بافت تاریخی شهر اصفهان دومین منظر پیدایش سقاخانه‌ها را تبلور آثار هنری هنرمندان هر محله دانست و گفت: سقاخانه‌ها به‌گونه‌ای هستند که سطح فرهنگی و توان هنری محلات را در زمان پیدایش خود نشان می‌دهند و به‌عنوان گنجینه‌هایی ارزشمند، هنر بومی و فرهنگ هر منطقه را به نسل بعد منتقل کرده‌اند.
وی ادامه داد: در واقع سقاخانه‌ها نقاطی برای ثبت و ضبط داشته‌های فرهنگی و هنری محلات بوده‌اند و این میراث امروز به دست ما رسیده است.
سقاخانه‌ها؛ نشانه‌های فرهنگی با چشم‌انداز اجتماعی
ایزدخواستی با اشاره به اهمیت نشانه‌شناسی فرهنگی سقاخانه‌ها گفت: بررسی نشانه‌شناسی فرهنگی سقاخانه‌ها از این جهت اهمیت دارد که مشخص می‌کند این نشانه‌های شهری چه پیامی را در گذشته حمل می‌کرده‌اند و چه چشم‌اندازی را برای آینده ترسیم می‌کنند.
وی افزود: سقاخانه‌ها یادگارانی هستند که از گذشته به ما رسیده‌اند و می‌توانیم نسبت به آن‌ها بی‌تفاوت باشیم یا در جهت حفظ و احیای آن‌ها قدم برداریم. اگر بخواهیم سقاخانه‌ها را حفظ کنیم، باید چشم‌اندازی مشخص برای آن‌ها در نظر بگیریم و بررسی کنیم که آیا نماد و نشانه درونی سقاخانه می‌تواند ترسیم‌کننده آینده‌ای مطلوب باشد یا خیر.
سقاخانه؛ نقطه خلق معنا و تقویت مسئولیت مدنی
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان با بیان اینکه دو چشم‌انداز مهم برای سقاخانه‌ها متصور است، گفت: نخست اینکه سقاخانه‌ها به‌عنوان نقاطی در عرصه عمومی شهر، بستری برای خلق معنا و کارکرد مدنی هستند که می‌تواند در سال‌های آینده پررنگ یا کم‌رنگ شود.
وی ادامه داد: سقاخانه‌ها در طول تاریخ، به‌واسطه تزئینات، کتیبه‌ها، فرم و مفهوم خود، معنایی را خلق کرده‌اند که با کارکرد مدنی پیوند خورده است. جامعه محلی پیرامون این بناها از آن‌ها محافظت می‌کند، آب آن‌ها را تأمین می‌کند و هزینه‌های نگهداری‌شان را برعهده دارد. این موضوع نشان می‌دهد که سقاخانه‌ها همواره دارای کارکرد اجتماعی و مدنی بوده‌اند.
ایزدخواستی تأکید کرد: اگر سقاخانه‌های گذشته را احیا یا حتی سقاخانه‌های جدید خلق شوند، می‌توانند بار دیگر کارکردهای مدنی و مسئولیت‌های اجتماعی همسایگان و جامعه محلی را تقویت کنند؛ چراکه سقاخانه‌ها پیونددهنده فرهنگ امر خیر وقف و مسئولیت‌پذیری مدنی هستند.
سقاخانه‌ها؛ حافظه تاریخی محلات شهری
وی با اشاره به دومین چشم‌انداز فرهنگی سقاخانه‌ها بیان کرد: نشانه‌ها و معانی درونی سقاخانه‌ها یادآور رخدادهای تاریخی هستند؛ به‌ویژه اینکه سقاخانه‌ها همواره یادآور واقعه عاشورا و اهمیت آب در این رویداد بوده‌اند.
مسئول بافت تاریخی شهر اصفهان افزود: در حقیقت سقاخانه‌ها نقش مهمی در تجدید بیعت با واقعه عاشورا و فرهنگ ایثار و پایداری، زنده نگه‌داشتن حافظه تاریخی شهر و بازنمایی مفاهیم اسطوره‌ای ایفا می‌کنند و این مفاهیم را برای رهگذران، گردشگران و ساکنان محلی به تصویر می‌کشند.
وی خاطرنشان کرد: سقاخانه‌ها می‌توانند نقش مؤثری در چشم‌انداز آینده شهری داشته باشند و به‌عنوان نقاطی که حافظه تاریخی محله را تقویت می‌کنند، در فضاهای شهری معاصر حضور فعال‌تری پیدا کنند.
ضرورت حفظ سقاخانه‌ها در بافت معاصر
ایزدخواستی در پایان گفت: سقاخانه‌ها، جدا از اینکه کارکرد آب‌رسانی آن‌ها در زندگی معاصر چقدر پررنگ یا کم‌رنگ شده است، دارای کارکردهای غنی اجتماعی و نشانه‌شناختی هستند که ما را ملزم می‌کند از آن‌ها حفاظت و حمایت کنیم و اجازه ندهیم این عناصر هویت‌بخش از حافظه شهر حذف شوند.
احیای خاطره؛ بازگشت سقاخانه‌ها به روایت شهر
بازخوانی سقاخانه‌ها در بستر شهری امروز، صرفاً به معنای مرمت یک سازه نیست؛ بلکه تلاشی است برای احیای پیوندی گمشده میان کالبد شهر و حافظه جمعی شهروندان. سقاخانه‌ها به‌مثابه نمادهای همگرایی اجتماعی، وقف مردمی و دیانت جاری در متن زندگی روزمره، ظرفیت آن را دارند که در قالب روایت‌های جدید شهری بازتعریف شوند. حفظ و احیای این عناصر، اگر با رویکردی مشارکتی و با درک عمیق از ارزش‌های فرهنگی‌شان همراه شود، می‌تواند الگویی برای مواجهه با دیگر اجزای میراث ناملموس شهری باشد؛ الگویی که در آن، شهر نه‌تنها محل عبور، بلکه صحنه تداوم معنا و خاطره است