صاحب‌خبر - گروه دیپلماسی - فهیمه جهازیان: سرنوشت پرونده اتمی ایران با اما و اگرهای متنوعی گره خورده است. بیم و امید به آینده روی معماواره پرونده اتمی ایران سنگینی می‌کند. اروپا با مکانیسم ماشه بازی می‌کند آنهم در شرایطی که آمریکا و اسرائیل بازی با آتش جنگ را در دستور کار دارند. چه اتفاقاتی در راه است؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،فشار سخت آمریکا ادامه دارد. طرف غربی در حال بررسی آن هستند، ممکن است ایران را وادار به خروج از معاهده عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) کند.تقریباً یک ماه پس از آنکه ایالات متحده با استفاده از بمب‌های نفوذگر به پناهگاه و موشک‌های پرتاب‌شونده از زیردریایی، سایت‌های هسته‌ای ایران را هدف قرار داد، مقامات آمریکایی می‌گویند که دولت آمریکا در حال حاضر چشم‌انداز روشنی برای ازسرگیری مذاکرات با ایران درباره توافق هسته‌ای پایدارتر در آینده نزدیک نمی‌بیند.
«لورا روزن» خبرنگار آمریکایی که تجربه پوشش مذاکرات هسته‌ای ایران با کشورهای غربی و چین و روسیه در دو دهه اخیر را در کارنامه کاری خود دارد با انتشار این مقدمه برای تازه‌ترین نوشتار خود در خصوص وضعیت مذاکرات متوقف شده میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده نوشت: این بن‌بست دیپلماتیک در حالی رخ داده که دولت ترامپ در حال بررسی داخلی و همچنین گفت‌وگو با متحدان اروپایی و دیگر هم‌پیمانان خود برای احتمال دستیابی به توافقی گسترده‌تر با ایران است.
یکی از افراد مطلع این مشورت‌ها را در حال تحول توصیف کرد و گفت که برخی بررسی‌ها در مورد پیگیری توافقی گسترده‌تر وجود دارد، با توجه به این واقعیت که برنامه هسته‌ای ایران در اثر کمپین ۱۲ روزه بمباران اسرائیل و آمریکا عقب رانده شده است.
دونالد ترامپ در روزهای اخیر نشان داده که عجله‌ای برای بازگشت به میز مذاکره با ایران ندارد، در حالی که مدعی شده ایران مشتاق مذاکره است.
ترامپ در دیدار با ولیعهد و نخست‌وزیر بحرین، سلمان بن حمد آل خلیفه، به خبرنگاران گفت: «آنها می‌خواهند مذاکره کنند. آنها به‌شدت می‌خواهند مذاکره کنند. ما عجله‌ای نداریم.»
او افزود: «آنها باید توافق می‌کردند و بعد ما حسابی اماکن مختلف ایران را بمباران کردیم اما اگر بخواهند مذاکره کنند، ما اینجا هستیم.»
جاه‌طلبی‌های آمریکا در قبال ایران حداکثری‌تر می‌شود
علی واعظ، رئیس برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، گفت در حالی که ایران به دنبال تضمین‌هایی است که در صورت بازگشت به مذاکرات، دوباره هدف حمله قرار نگیرد، دولت ترامپ بیشتر به این باور رسیده که افزایش فشار بر ایران می‌تواند امتیازات بیشتری به همراه داشته باشد.
واعظ در مصاحبه‌ای گفت: «فکر می‌کنم دیدگاه غالب در دولت این است که فشار دیپلماتیک، اقتصادی و نظامی بر ایران باید ادامه یابد تا ایران شروط آمریکا برای توافق را بپذیرد.»
او افزود: «این دیدگاه بدون شک در دولت غالب است. نه اینکه فشار نظامی نتیجه معکوس داده باشد یا فشار اقتصادی به سقف خود رسیده باشد. بلکه این باور وجود دارد که هنوز اقدامات بیشتری می‌توان انجام داد و فشار و درد بیشتر بر ایران، منجر به دستاورد بیشتر خواهد شد.»
اما به گفته واعظ، برخی از تاکتیک‌های فشار که آمریکا و متحدانش در حال بررسی آن هستند، ممکن است ایران را وادار به خروج از معاهده عدم اشاعه هسته‌ای (NPT) کند.
او گفت: «فکر می‌کنم مشکل اصلی اینجاست که در حال حاضر، یک اهرم برای فشار به ایران جهت بازگرداندن دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) وجود دارد، چون این یک نقض توافقات پادمانی با آژانس است. اما اگر مکانیسم «بازگشت خودکار تحریم‌ها» (snapback) فعال شود و ایران از NPT خارج شود، دیگر مسئولیتی نخواهد داشت.»
او ادامه داد: «اما دولت آمریکا این‌گونه به مسئله نگاه نمی‌کند، و به نظر می‌رسد که همچنان بر دستاوردهای نظامی‌ای که فکر می‌کنند به دست آورده‌اند، تکیه دارد و دلیلی برای نرم‌کردن خطوط قرمز خود نمی‌بیند. اینجاست که شکاف بین ایران و آمریکا به وجود آمده. ایرانی‌ها انتظار دارند آمریکا تضمین‌های امنیتی بدهد، اما ذهنیت دولت آمریکا کاملاً در جهت مخالف است.»
تهدید اروپا به بازگرداندن
تحریم‌ها علیه ایران
وزیر خارجه فرانسه اخیرا اعلام کرده که فرانسه، بریتانیا و آلمان سه طرف اروپایی توافق هسته‌ای ۲۰۱۶ با ایران در صورتی که تا پایان ماه اوت پیشرفتی در جهت دستیابی به توافق حاصل نشود، مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران را فعال خواهند کرد.
ژان-نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، به خبرنگاران گفت: «فرانسه و شرکایش در بازگرداندن تحریم‌های جهانی علیه تسلیحات، بانک‌ها و تجهیزات هسته‌ای که ده سال پیش لغو شده بودند، محق هستند. بدون یک تعهد قوی، ملموس و قابل راستی‌آزمایی از سوی ایران، ما این اقدام را حداکثر تا پایان اوت انجام خواهیم داد.»
با این حال، هنوز کاملاً مشخص نیست که اروپایی‌ها یا آمریکایی‌ها دقیقاً چه خواسته‌ای از ایران دارند برای اینکه جلوی فعال شدن مکانیسم snapback را بگیرند.
یک مقام اروپایی گفت: «برای من هنوز روشن نیست که تروئیکای اروپایی دقیقاً چه خواسته‌ای از ایران دارد. آنها بیشتر در حال گفت‌وگو با یکدیگر هستند.»
پاو افزود: «آنها اکنون تهدید به بازگشت خودکار تحریم‌ها می‌کند تا ایران با آژانس همکاری کند. اما خودشان هم سردرگم و ناهماهنگ هستند.»
واکنش ایران؛ اروپا محق نیست
وزارت امور خارجه ایران مشروعیت چنین اقدامی را رد کرده و تهدید کرده است که اگر اسنپ بک فعال شود، ایران از معاهده NPT خارج خواهد شد. سخنگوی وزارت خارجه، سید اسماعیل بقایی، در نشست خبری روز دوشنبه گفت:
«آنها صلاحیت استفاده از این مکانیسم را ندارند. مکانیسم به‌اصطلاح «پس گشت» هیچ توجیه حقوقی، سیاسی یا اخلاقی ندارد.»
او افزود که ایران همچنان به دیپلماسی پایبند است، اما تا زمانی که «اعتماد به کارآمدی دیپلماسی» حاصل نشود، مذاکرات ازسر گرفته نخواهد شد.
تهدید به فعال کردن سازوکار ماشه
در ماه‌های اخیر، تهدیدات کشورهای اروپایی، به‌خصوص سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان علیه ایران شدت بی‌سابقه‌ای پیدا کرده است. این کشورها در حالی خود را برخوردار از حق به‌کار بستن یکی از تدابیر جبرانی توافق هسته‌ای، یعنی سازوکار ماشه می‌دانند که خود که هرگز به تعهداتشان در توافق هسته‌ای مبنی بر عادی‌سازی روابط تجاری با ایران، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ و بازگردانی تحریم‌های آن علیه ایران عمل نکرده‌اند. این سه کشور دیگر رویکرد ضدایرانی خود را پشت لفاظی‌های سیاسی مخفی نمی‌کنند و آشکارا ضمن حمایت از حملات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی و آمریکا علیه تمامیت ارضی ایران، این کشور را با مکانیسم ماشه تهدید می‌کنند. تهدید کشورهای اروپایی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه، یعنی بازگشت تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران. در حالی که بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند مبنای حقوقی این اقدام نه‌تنها سست، بلکه فاقد مشروعیت است، برخی تحرکات فنی و دیپلماتیک نیز در جریان است که می‌تواند آینده مناسبات ایران و اروپا را دگرگون کند.
مکانیسم ماشه یا «Snapback Mechanism» سازوکاری مندرج در بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام و بندهای ۱۱، ۱۲ و ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت مصوب سال ۱۳۹۴ است که اجازه می‌دهد در صورت «نقض اساسی» تعهدات برجام از سوی ایران، یکی از اعضای گروه ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه یا چین)، سازوکاری را فعال کند که بدون نیاز به رای‌گیری در شورای امنیت سازمان ملل متحد، تمام تحریم‌های پیش از برجام سازمان ملل علیه ایران
به‌طور خودکار بازگردد.∎