افزایش قیمت بلیط هواپیما در ایران طی سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مسافران تبدیل شده است. این گرانی بر برنامه‌ریزی مسافران تأثیر گذاشته است و بسیاری از آن‌ها گزینه‌های جایگزین مانند سفرهای ریلی و جاده‌ای را انتخاب می‌کنند.
افزایش قیمت بلیط هواپیما نتیجه عوامل اقتصادی، نظارتی و عملیاتی است. براساس گزارش‌ها، یکی از دلایل اصلی این افزایش قیمت، بالا رفتن نرخ مالیات بر ارزش افزوده از ۹ به ۱۰ درصد در بودجه سال ۱۴۰۳ بوده که بر قیمت بلیط‌های داخلی تأثیر گذاشته است. علاوه‌براین، افزایش هزینه‌های عملیاتی شرکت‌های هواپیمایی از جمله هزینه‌های سوخت، نگهداری ناوگان و دستمزد کارکنان، نقش مهمی در این گرانی داشته است.
تحریم‌های بین‌المللی هم باعث شده‌اند که شرکت‌های هواپیمایی ایرانی با مشکلاتی در تأمین قطعات و نوسازی ناوگان روبه‌رو شوند که هزینه‌های تعمیر و نگهداری را افزایش داده است. کمبود تعداد هواپیماهای فعال (تنها ۱۷۸ فروند هواپیمای مسافربری در حال خدمت‌رسانی هستند) در برابر تقاضای بالای سفر در فصول پرمسافر مانند تابستان، باعث شده است عرضه و تقاضا نامتوازن شود و قیمت‌ها بالا برود.
برخی منابع به نبود نظارت کافی دولت بر قیمت‌گذاری بلیط‌ها نیز اشاره کرده‌اند. به‌گفته حسینعلی شهریاری، نماینده مجلس، نبود نظارت دقیق سازمان‌های بازرسی باعث شده است شرکت‌های هواپیمایی قیمت‌ها را بدون محدودیت افزایش بدهند. این عوامل در کنار افزایش نرخ ارز نیمایی و هزینه‌های ارزی شرکت‌های هواپیمایی، سفرهای هوایی را برای بسیاری از خانواده‌ها غیرممکن کرده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد در مسیرهایی مانند بیرجند به تهران، قیمت بلیط‌ها بین ۳.۲ تا ۳.۸ میلیون تومان بوده که نسبت به گذشته تا یک میلیون تومان افزایش پیدا کرده است. این افزایش قیمت برای خانواده‌های پرجمعیت و کسانی که برای امور غیرتفریحی مانند کارهای اداری سفر می‌کنند، بار مالی سنگینی خواهد بود.
شهروندان در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بارها گلایه کرده‌اند که این گرانی‌ها، باعث شده سفر هوایی حتی در مسیرهای داخلی و کوتاه هم یک سفر لوکس به حساب بیاید. به‌گفتۀ عظیم طهماسبی، مدیرکل فرودگاه‌های خراسان جنوبی، این افزایش قیمت‌ها باعث شده است خانواده‌های چهارنفره دیگر نتوانند به‌راحتی با هواپیما سفر کنند. احمد راستینه، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس نیز هشدار داده که افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها به‌صورت زنجیره‌وار بر سایر هزینه‌های زندگی مردم تأثیر می‌گذارد.
این نارضایتی‌ها باعث کاهش تقاضا برای سفرهای هوایی شده است و بیشتر مسافران گزینه‌های مقرون به صرفه‌تر مانند قطار و اتوبوس را انتخاب می‌کنند.
با گران شدن بلیط هواپیما، انتخاب مسافران سفرهای ریلی است. براساس گزارش‌های رسمی در سال ۱۴۰۳، تعداد سفرهای ریلی در برخی مناطق تا ۱۲ درصد افزایش داشته است. این موضوع به‌خصوص در ایام تعطیلات نوروزی و تابستان یعنی زمانی که تقاضا برای سفر به اوج خود می‌رسد، بسیار مشهود بوده است.
شرکت راه‌آهن ایران اعلام کرده که در سال جاری، حدود ۱۰۰۰ کیلومتر خط ریلی جدید به بهره‌برداری رسیده و برنامه‌هایی برای دوخطه‌کردن و برقی‌کردن خطوط موجود در دست اجرا است. این توسعه زیرساخت‌ها، همراه با قیمت‌های به‌مراتب پایین‌تر بلیط قطار نسبت به هواپیما، باعث شده است که خانواده‌ها و مسافران با بودجه محدود این گزینه را انتخاب کنند.
سفرهای جاده‌ای نیز با افزایش قیمت بلیط هواپیما، بیشتر شده است. گزارش‌ها نشان می‌دهند که در سال ۱۴۰۳، سفرهای جاده‌ای در برخی مناطق مانند قزوین و همدان به‌ترتیب ۱۱ و ۱۲ درصد افزایش یافته است.
اتوبوس‌های برون‌شهری با کرایه‌هایی حدود ۲۰ درصد گران‌تر از سال گذشته، همچنان گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر از هواپیما و حتی قطار هستند. علاوه‌براین، بسیاری از خانواده‌ها با خودروهای شخصی خود در مسیرهای کوتاه‌تر سفر می‌کنند.
افزایش قیمت بلیط هواپیما به‌دلیل عواملی مانند مالیات، هزینه‌های عملیاتی، تحریم‌ها و کمبود ناوگان، سفر هوایی را برای بسیاری از ایرانیان به یک گزینه غیراقتصادی کرده است. این موضوع، همراه با نارضایتی عمومی از نبود نظارت کافی بر قیمت‌گذاری، باعث شده است مسافران گزینه‌های جایگزین مانند قطار و اتوبوس را انتخاب کنند. گرانی بلیط هواپیما هم الگوهای سفر را تغییر داده، هم نشان‌دهندۀ نیاز فوری به نظارت بهتر و سیاست‌گذاری‌های منسجم‌تر در صنعت حمل‌ونقل است. تا زمانی که این چالش‌ها برطرف نشود به نظر می‌رسد جاده برای بسیاری از مسافران ایرانی مقصدی امن‌تر و اقتصادی‌تر از آسمان خواهد بود.