به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، «محمدجواد ظریف» وزیر خارجه پیشین به عنوان دومین سخنران این نشست با گرامیداشت روز سعدی یک اردیبهشت گفت: روز سعدی، آموزگار انسانیت، را گرامی می‌داریم و همچنین باعث تاسف است که امروز شاهد درگذشت آزادمردترین پاپ تاریخ هستیم. پاپ‌ در گذشته از کشیش‌هایی بودند که همیشه در مکتب الهیات آزادی‌بخش فعال بودند و پس از آن نیز به همین روش عمل کردند. درگذشت ایشان را به مسیحیان کاتولیک و هم‌وطنان مسیحی تسلیت می‌گویم.

برخی توقعات ما از کنشگران بین‌المللی براساس تصورات غیرواقعی است

ما در ایران با یک مسئله مهم مواجهیم که فقط مختص ایران نیست، ولی متأسفانه در ایران هم این مسئله وجود دارد و آن شناخت است. مشکل شناخت و اشتباهات شناختی ریشه در بسیاری از تصمیم‌های غلط و توقعات نابجا دارد که ما امروز در بسیاری موارد شاهد آن هستیم. توقعاتی که از کنشگران بین‌المللی داریم، بر اساس تصورات غیرواقعی است که هیچ ارتباطی با واقعیت ندارد و همین تصورات غیرواقع‌بینانه باعث عشق و نفرت‌هایی می‌شود که خیلی زود به همدیگر تبدیل می‌شوند. دوستان ما که بسیار طرفدار روسیه هستند، با یک حرکت از سوی همسایگان روس ما به ضدروس تبدیل می‌شوند و این بیشتر به خاطر عدم شناخت است که به نظر من بسیار قابل توجه بوده و باید به آن توجه داشت.

روابط ایران با روسیه باید راهبردی باشد

وزیر خارجه پیشین خاطرنشان کرد: نکته دیگر اینکه روسیه همسایه ما بوده و هست و خواهد بود و این یک واقعیت است که ما باید بر اساس یک شناخت واقع‌بینانه از روسیه با این کشور تعامل کنیم. نکته سوم اینکه هرچه روابط ما با غرب بهتر شود یا بدتر، روابط‌مان با روسیه به عنوان یک همسایه باید یک روابط راهبردی باشد. عشق و نفرت‌های احساسی که ناشی از ضعف شناختی هستند نباید وارد این معادله واقعی روابط همسایگی و واقعیت جهانی شوند.

ظریف ادامه داد: ما نیازمند روابط خوب با همه همسایگان‌مان هستیم و روسیه به عنوان یک همسایه قدرتمند، حالا از دید بعضی‌ها قدرت منطقه‌ای و از دید بعضی‌ها قدرت جهانی، یک شریک راهبردی برای ایران است. ولی این شراکت راهبردی باید بر اساس چشمان باز باشد و با شناخت دقیق از روسیه شکل گیرد.

روسیه همسایه ما بوده و هست و خواهد بود و این یک واقعیت است که ما باید بر اساس یک شناخت واقع‌بینانه از روسیه با این کشور تعامل کنیم. سیاست خارجی باید بر اساس شناخت‌های واقع‌بینانه‌ پیگیری شود

این استاد دانشگاه با اشاره به کتاب منتشر شده از مهدی سنایی گفت: آقای دکتر سنایی دو ویژگی خاص دارند: یک اینکه محقق بسیار دانشمند در حوزه روس شناسی هستند و دیگری اینکه محقق روابط بین‌الملل هستند. نگرش‌های معقولی در مورد روابط بین‌الملل دارند و واقعاً هم روس شناس هستند؛ یعنی روسیه را هم از نگاه آکادمیک خوب می‌شناسند و هم از نگاه مشاهدات میدانی. در حال حاضر هم روسیه و هم کشورهای مشترک‌المنافع را به خوبی شناخته‌اند و این مزیتی است که باعث مشخص شدن دومین ویژگی ایشان شده است.

ظریف در ادامه گفت: من با احترام به همه سفرای جمهوری اسلامی ایران، به ویژه سفرای ایران در روسیه که افراد بسیار مهمی بودند، از جمله مرحوم آقای خلعتبری، که یکی از روس‌شناسان برجسته ایرانی بود و بعدها وزیر خارجه شد، می‌خواهم بگویم که آقای دکتر سنایی موفق‌ترین سفیر ایران در روسیه بودند. من این سعادت را داشتم که از هشت سال وزارت خود، شش سال ایشان سفیر ایران در روسیه بودند. این موضوع نشان‌دهنده آن است که عمل دیپلماتیک ایشان همراه با یک شناخت واقع‌بینانه از روسیه بوده است. اگر ما روابط‌مان را بر اساس چنین شناخت‌های واقع‌بینانه‌ای بنا کنیم، آنگاه می‌توانیم بسیار امیدوار باشیم که به نتایج مثبت دست یابیم و ایشان این موضوع را به وضوح برای ما نشان دادند.

روسیه در دوره ای تقریباً تمام مسیر را برای غربی شدن پیمود

این تحلیلگر روابط بین الملل در ادامه خاطرنشان کرد: واقعیتی که برای همه ما ملموس است در روابط بین‌المللی این است که روسیه در دوران پساجنگ سرد حداقل دو دوره متمایز را دنبال کرده است. بازگشت روسیه به ملی‌گرایی روسی یا محافظه‌کاری روسیه، علاوه بر دلایل تاریخی، در واقع یک بازخورد به نوع برخورد غرب با روسیه است. یعنی اینکه روسیه در دوره یلتسین تقریباً تمام مسیر را برای غربی شدن پیمود و با یک واکنش بسیار نامناسب از سوی غرب مواجه شد. این شاید پایه سیاسی این بازگشت عقیدتی به نومحافظه‌کاری روسیه باشد که در آقای پوتین مشاهده می‌شود. ایشان این را به عنوان بازگشت به محافظه‌کاری می‌نامند تا با نئوکان‌های آمریکایی یکی نشود. در این حرکت، مبانی قابل توجهی نیز وجود دارد.

برخی نگاه‌ها به روسیه با واقعیات جهان نسبت ندارد

وزیر امور خارجه پیشین ایران، دلیل برخی نگاه‌های بدبینانه به روسیه در جامعه ایران را عدم شناخت درباره روسیه از یک سو و محیط جهانی از سوی دیگر دانست و گفت: به این دلایل ما رابطه خود را با روسیه براساس تصوری بنا می‌کنیم که آن تصور در حال حاضر با واقعیات جهان هیچ نسبتی ندارد.

ظریف با بیان اینکه برخی از روسیه توقع دارند همانگونه که ایران می‌فهمد و رفتار می‌کند، روسیه هم همانگونه رفتار کند، افزود: در نتیجه این نگاه است که زمانی که روس‌ها از عراق در جنگ با ایران حمایت می‌کنند یا به قطعنامه‌های هسته‌ای علیه ایران رای مثبت داده یا در منطقه مخالف منافع ایران موضوع‌گیری می‌کنند یا هر رفتاری که در راستای خواست ما نیست را پیش می‌گیرند؛ ایرانی‌های از این رفتارها انتقاد می‌کنند.

جهان امروز جهان جنگ سرد نیست

وی ادامه داد: تصور موجود از روابط با چین و روسیه در دنیای امروز معنایی ندارد و ما هنوز جهان را جهان اتحادها و جنگ سرد می‌بینیم و روسیه را از نگاه دوگین می‌بینیم به این معنا که روسیه دوگینی را در قامت مبارزه با آمریکا می‌بینیم و خود را متحد روسیه در این مبارزه می‌دانیم. به همین دلیل است که یک گروهی در ایران نگاه بسیار محبت آمیزی نسبت به آقای دوگین دارند و تصور می‌کنند آنچه وی درباره ایران می‌گوید واقعا دیدگاه دیدگاه حاکمیت روسیه است. با این نگاه است که ما از اظهارات سفیر روسیه در عراق یا خبرنگار تاس که اعلام می‌کند دیگر نیازی به  پهبادهای ایرانی نداریم چون در داخل آن‌ها را می‌سازیم؛ ناراحت می‌شویم.

روس‌دوستی و روس‌ستیزی، آمریکاپرستی و آمریکاستیزی، غرب‌پرستی و غرب‌ستیزی،همه ناشی از جهل نسبت به واقعیات جهانی است.

در روابط بین‌الملل، بد و خوب نداریم

دیپلمات ارشد وزارت امور خارجه با به اینکه برای کسی که شرایط بین المللی را می‌شناسد، این رفتار روسیه طبیعی است؛ گفت: از این موضوع نباید شگفت زده شویم و ما هم باید با همین نگاه به دنیا بنگریم و برخورد کنیم. این موضوع محدود به روسیه هم نیست و نباید تصور کرد که روس‌ها خوب نیستند؛ بلکه اصلا در روابط بین‌الملل بد و خوب نداریم.   تصور ما این است که اگر روسیه موضع‌گیری خوبی علیه ما در مساله اختلاف ما با امارات (بر سر جزایر سه گانه) ندارد، پس باید روس‌ستیز باشیم که این تصور اشتباه است. واقعیت آن است که اگر ما به جای روسیه به غرب این میزان نزدیک بودیم هم همین نگاه را داشتیم.

روس‌دوستی و روس‌ستیزی، آمریکاپرستی و آمریکاستیزی از جهل نسبت به واقعیات جهانی است

ظریف در ادامه خاطر نشان کرد:  وابستگی به معنای روابط تک‌بعدی با هر کشوری سبب خواهد شد که آن کشور احساس کند که شما انتخاب دیگری ندارید و به همین دلیل با کشوری معامله می‌کند که انتخاب‌های متعدد دارد.  به نظر من روس‌دوستی و روس‌ستیزی،  آمریکاپرستی و آمریکاستیزی، غرب‌پرستی و غرب‌ستیزی، چین پرستی و چین ستیزی؛ همه ناشی از جهل نسبت به واقعیات جهانی و آن کشورها و ایجاد یک تصویر کاریکاتوری از کشورها و از رهبری کشورهاست که مثلاً ما روسیه را دوگین و آمریکا را فقط ترامپ و بایدن و اوباما ببینیم.  

باید براساس چندصدایی در جهان روابط خود را مدیریت کنیم

وی با اشاره به اینکه نوع مدیریت چین در میان این کشورها منسجم و تحسین‌برانگیز است، ادامه داد: در  کشورهای مختلف جهان چند صدایی وجود دارد و ما باید این واقعیت را ببینیم تا بتوانیم براساس آن روابط را مدیریت کنیم. اگر این موضوع را نفهمیم مدیریت نمی‌کنیم، بلکه مدیریت می‌شویم و  هیچ دلیلی ندارد که روابط ما با دیگران به این شکل تعریف شود.

نباید تصویر کاریکاتوری از کشورها بسازیم

وزیر خارجه پیشین در ادامه گفت: اهمیت کتاب آقای سنایی و اهمیت شخص وی به عنوان فردی که روسیه و دنیا را خوب می‌شناسد، این است که ما شناخت درستی نداریم و یک تصویر کاریکاتوری از کشورها می‌سازیم، بر اساس آن تصویر کاریکاتوری عمل می‌کنیم و بعد توقع عمل متقابل داریم. این در صورتی است که کشورها الزاماً بر اساس برداشت ما عمل نمی‌کنند. این قاعده در روابط بین الملل به گفته شاعر ایرانی سعدی که تو نیکی می‌کن و در دجله انداز/ که ایزد در بیابانت دهد باز؛ فقط در مورد حضرت حق صحیح است. یعنی اینکه ما نباید از کشورها چنین توقعی داشته باشیم.