فرارو- در روز‌های گذشته، اخبار متعددی درباره وضعیت مدارس و آموزش و پرورش در رسانه‌ها منتشر شد. آسیب و تعرض معلم در شهرری به دانش آموزان یا تنبیه وحشتناک آنها توسط آموزگار در یکی از مدارس استان کردستان در روز‌های اخیر با بازتاب‌های گسترده‌ای مواجه بوده است.
به گزارش فرارو، گزارش‌های آسیب و تنبیه در روز‌های اخیر تنها اخبار منتشره درباره دانش آموزان نبوده است. همچمنین رتبه دانش آموزان ایرانی در آزمون‌های بین المللی مانند تیمز در مقایسه با سال‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته است. در این مطلب نگاهی به معضلات نظام آموزش و پرورش و راه‌های برون رفت از آن خواهیم داشت.
آموزش و پرورش بعد از انقلاب به دستاورد‌های کمی قابل توجهی رسیده است. همچنین در موضوع ریشه کنی بی سوادی ایران یکی از بهترین کشور‌ها در جهان بوده است. بر خلاف رشد کمی، زمانی که کیفیت بررسی می‌شود، همچنان معضلات فراوانی مشهود است.
معضلات آموزش و پرورش
عملکرد دانش آموزان در آزمون‌های بین المللی، یکی از شاخص‌هایی است که وضعیت نامطلبوب آموزش و پرورش در کشور را نشان می‌دهد. در سال‌های اخیر، ایران رتبه ضعیفی در این آزمون‌ها داشته است. در عین حال این رتبه پایین فقط مختص امتحان‌های ریاضی و علوم نبوده، بلکه در آزمون‌های خواندنی نیز دانش آموزان ایران در جایگاه پایینی قرار دارند.
عده‌ای بر این باورند که معضلات اجتماعی نیز می‌توانند کارکرد نابسنده آموزش و پرورش را نشان دهند.
در سال‌های اخیر آموزش و پرورش تلاش کرده تا کسی بیرون از مدرسه نباشد، اما در مورد کارکرد‌های این نظام آموزشی، کشور در همه زمینه‌ها با پسرفت مواجه بوده است. عملکرد دانش آموزان در کنکور شاخصی است که نشان می‌دهد برخلاف دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ که اکثر رتبه‌های برتر از میان دانش آموزان مدارس عادی و مناطق کم برخوردار بود، در سال‌های اخیر بیشتر پذیرفته شدگان کنکور از میان بچه‌های مدارس خاص مانند تیزهوشان بوده‌اند. داده‌های این آزمون ورودی مشخص می‌کند که عملکرد بسیاری از دانش آموزان در برخی از دروس ضعیف‌تر و پایین‌تر از حد انتظار است. امتحانات نهایی نیز گواه دیگری از کیفیت پایین آموزش در مدارس است. میانگین معدل دانش آموزان در امتحانات نهایی در رشته‌های تجربی و ریاضی ۱۱ و ۱۲ و در انسانی ۱۰ است.
نبود عدالت کیفی در آموزش
عدالت به معنای کمی، یعنی فراهم کردن مدرسه و زیرساخت‌ها که در این زمینه ایران پیشرفت‌های قابل توجهی داشته است، اما عدالت بخش کیفی نیز دارد. آیا آموزش و پرورش توانسته برای آحاد جامعه کیفیت را فراهم کند؟ منابع آموزشی، برنامه‌های درسی، امکانات و تجهیزات و معلمان کارآمد را در اختیار همه دانش آموزان قرار دهد؟
آمار‌های رسمی نشان می‌دهد، آموزش و پرورش از نظر به وجود آوردن فرصت‌های یادگیری برای آحاد جامعه با مشکل مواجه است. البته در سال‌های اخیر، ایران در کنار بعد کیفی، در کمیت نیز با پسرفت مواجه بوده است. تعداد بی سوادان و بازمانده‌ها از تحصیل در دو سال اخیر افزایش چشمگیری داشته است. در عین حال باید دانست که دلیل افزایش بی سوادی نبود مدرسه نیست بلکه بر اساس نظر کارشناسان آن را باید در وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم جست‌و‌جو کرد.
همه راه‌های توسعه پایدار از آموزش و پرورش می‌گذرد. در هر عرصه‌ای که ایران نیاز به توسعه دارد، نظام آموزشی با کاستی‌هایی که دارد از آن جلوگیری می‌کند، زیرا قدم اول تربیت سرمایه انسانی توسط آموزش و پرورش صورت می‌گیرد.آموزش و پرورش در سال‌های اخیر، قسمت اعظم نیروی کارآمد خود را به دلایل مختلف مانند بازنشستگی یا تعلیق از دست داده است. همچنین با حجم ورود گروهی از معلمان و مدیران مانند دانشجومعلم یا سرباز معلم همراه بوده که بدون ضوابط علمی و روانشناسی مشخص به کار گرفته شده‌اند. آموزش و پرورش با برگزاری آزمون‌های مختلف تلاش کرده تا کمبود معلم را به هر نحوی جبران کند که همین موضوع سبب شده تا افرادی بدون پشتوانه علمی کافی و تجربه مورد نیاز در مدارس کشور مشغول به کار شوند.
چه باید کرد؟
کارشناسان بر این باورند که نگاهی که امروز به آموزش و پرورش به عنوان یک نظام تربیتی وجود دارد، باید اصلاح شود. همچنین گفته شده است که تغییر در روند استخدام مدیران و معلم‌ها و رعایت عدالت آموزشی راه برون رفت از این وضعیت است. اصلاح میزان بودجه و اهمیت به کیفیت درس‌ها نیز راهی است میان بر تا کشور از این وضعیت آموزشی خارج شود. با برگشت به آموزش عادلانه با معلمانی با کیفیت برای همه می‌توان آینده‌ای بهتر برای دانش آموزان متصور بود.