به گزارش گروه رسانه ای شرق،در حالی که دشمنانش به دمشق نزدیک می‌شدند، بشار اسد، حاکمی که ۲۴ سال با مشت آهنین بر سوریه حکومت کرد، از یک جت شخصی برای خارج کردن مخفیانه پول نقد، اشیای قیمتی و اسناد محرمانه‌ای استفاده کرد که نقشه شبکه شرکتی پشتوانه ثروت او را ترسیم می‌کرد. 

یاسر ابراهیم، مشاور ارشد اقتصادی رئیس‌جمهور، اجاره این هواپیما را برای انتقال دارایی‌های گران‌بهای اسد، بستگان، دستیاران و کارکنان کاخ ریاست‌جمهوری به امارات متحده عربی طی چهار پرواز ترتیب داد. این روایت از عملیات، توسط رویترز با کنار هم گذاشتن اطلاعات بیش از ده‌ها منبع، بازسازی شده است. 

به گفته منابع آگاه از جمله کارشناسان اقتصاد سوریه، یک منبع داخلی در شبکه تجاری اسد و همچنین اطلاعیه‌های تحریمی ایالات متحده، ابراهیم که دفتر اقتصادی و مالی ریاست‌جمهوری را اداره می‌کرد، نقشی اساسی در ایجاد شبکه‌ای از نهادها داشت که اسد از آن‌ها برای کنترل بخش‌های وسیعی از اقتصاد سوریه استفاده می‌کرد و اغلب به عنوان ویترین و پوششی برای حاکم سابق عمل می‌کرد. 

کشورهای غربی پس از سرکوب اعتراضات  سال ۲۰۱۱ توسط اسد، تحریم‌هایی را علیه او و بعداً علیه ابراهیم به دلیل کمک به حکومت اسد وضع کردند. 

بر اساس بررسی سوابق ردیابی پرواز توسط رویترز، جت امبرائر لِگاسی ۶۰۰ (Embraer Legacy 600) در ۴۸ ساعت پیش از سقوط حکومت اسد، چهار سفر متوالی به سوریه انجام داد. این هواپیما که شماره C5-SKY را دارد، در گامبیا ثبت شده است. 

طبق سوابق ردیابی پرواز، یک تصویر ماهواره‌ای و اظهارات یک منبع سابق اطلاعات نیروی هوایی با اطلاع مستقیم از عملیات، چهارمین پرواز در ۸ دسامبر از پایگاه هوایی نظامی حمیمیم که تحت کنترل روسیه است و در نزدیکی لاذقیه در سواحل مدیترانه‌ای سوریه قرار دارد، انجام شد. اسد در همان روز و از همان پایگاه به روسیه گریخت. 

عملیات خارج کردن دارایی‌های اسد از سوریه پیش از این گزارش نشده بود. رویترز با ۱۴ منبع سوری مطلع از این طرح، از جمله کارکنان فرودگاه، افسران سابق اطلاعاتی و گارد ریاست‌جمهوری و فردی در داخل شبکه تجاری اسد گفتگو کرده است. 

این خبرگزاری همچنین یک مکالمه واتس‌اپی بین دستیاران ابراهیم، داده‌های ردیابی پرواز، تصاویر ماهواره‌ای، و سوابق ثبت مالکیت شرکت‌ها و هواپیماها در سه قاره را بررسی کرد تا روایت خود را از اینکه چگونه نزدیک‌ترین معتمد اسد، عبور امن هواپیما را سازماندهی کرد، گردآوری کند. 

به گفته فردی در داخل شبکه اسد، یک افسر سابق اطلاعات نیروی هوایی و محتوای مکالمه واتس‌اپ، این جت حامل کیسه‌های سیاه بدون علامت حاوی حداقل ۵۰۰ هزار دلار پول نقد و همچنین اسناد، لپ‌تاپ‌ها و هارد دیسک‌هایی با اطلاعات کلیدی درباره "گروه" (The Group) بود؛ اسم رمز مورد استفاده اسد و دستیاران ابراهیم برای شبکه پیچیده نهادهای فعال در حوزه‌های مخابرات، بانکداری، املاک، انرژی و سایر فعالیت‌ها. 

اسد که محل اختفایش حتی از اعضای نزدیک خانواده در روزهای آشفته پایانی حکومتش پنهان نگه داشته شده بود، در روسیه پناهندگی سیاسی دریافت کرده است. رویترز نتوانست با او یا ابراهیم برای اظهار نظر تماس بگیرد. وزارتخانه‌های خارجه روسیه و امارات متحده عربی هم به سؤالات مربوط به این عملیات پاسخ ندادند. 

یک مقام ارشد دولت جدید سوریه به ریاست احمد الشرع به رویترز گفت که دولت مصمم است وجوه عمومی را که در آستانه سقوط اسد به خارج از کشور منتقل شده، برای حمایت از اقتصاد سوریه که تحت فشار تحریم‌ها و کمبود ارز قرار دارد، بازگرداند. این مقام به رویترز تأیید کرد که پول قبل از برکناری حاکم سابق به خارج از کشور قاچاق شده است، اما توضیح بیشتری در مورد چگونگی آن نداد و افزود که مقامات هنوز در حال تعیین محل انتقال پول هستند. رویترز نتوانست به طور مستقل تعیین کند که آیا اسد مستقیماً عملیات فرار را هدایت کرده است یا خیر. چندین منبع با اطلاع مستقیم از این مأموریت گفتند که این اتفاق بدون موافقت حاکم نمی‌توانست رخ دهد. 

شما این هواپیما را ندیده‌اید 

در ۶ دسامبر، همزمان با پیشروی شورشیان به رهبری گروه اسلام‌گرای هیئت تحریر الشام به سمت پایتخت، جت ۱۳ نفره امبرائر به فرودگاه بین‌المللی دمشق نزدیک شد.

به گفته شش منبع مطلع از عملیات، بیش از ده نفر از کارکنان با یونیفرم‌های استتار اطلاعات نیروی هوایی سوریه - یکی از ابزارهای اصلی سرکوب سیاسی در دوران اسد - برای محافظت از تالار تشریفات، بخش VIP فرودگاه و مسیر دسترسی آن بسیج شدند. چهار نفر از این منابع گفتند که در صحنه حضور داشتند. 

سه نفر از افراد حاضر در محل گفتند که چند خودروی غیرنظامی با شیشه‌های دودی به این منطقه نزدیک شدند. دو نفر از افراد حاضر در محل - افسر اطلاعاتی سابق و یک مقام ارشد فرودگاه - گفتند که این خودروها متعلق به گارد نخبه ریاست‌جمهوری بودند که وظیفه حفاظت از اسد و کاخ ریاست‌جمهوری را بر عهده داشتند. 

به گفته یک عضو ارشد سابق گارد ریاست‌جمهوری، دخالت گارد ریاست‌جمهوری به این معنی بود که "بشار (الاسد) دستورات" مربوط به عملیات را صادر کرده بود. این فرد افزود که گارد فقط به فرمانده خود، ژنرال طلال مخلوف، پسرعموی اسد، یا خود اسد پاسخگو بود. 

به گفته محمد قیروط، رئیس عملیات زمینی شرکت هواپیمایی سوریه (Syrian Air)، رئیس امنیت فرودگاه، سرتیپ غدیر علی، به کارکنان فرودگاه گفته بود که پرسنل اطلاعات نیروی هوایی مسئولیت هواپیما را بر عهده خواهند گرفت. قیروط به یاد می‌آورد که علی به او گفته بود: "این هواپیما برای فرود می‌آید و ما با آن سروکار خواهیم داشت. شما این هواپیما را ندیده‌اید." 

سه مقام فرودگاه سوریه و افسر اطلاعاتی سابق گفتند که علی، افسر ارشد اطلاعات نیروی هوایی، مستقیماً از کاخ ریاست‌جمهوری دستور می‌گرفت. رویترز نتوانست با علی برای اظهار نظر تماس بگیرد. 

ساعات پایانی 

داده‌های فلایت‌رادار۲۴ (Flightradar24) نشان می‌دهد که هواپیمای C5-SKY هر بار به فرودگاه اجرایی البطین ابوظبی پرواز کرد؛ فرودگاهی که مورد استفاده مقامات بلندپایه است و به دلیل حفظ حریم خصوصی شدید شهرت دارد. 

بار اول، جت در ۶ دسامبر از دبی حرکت کرد و حدود ظهر به وقت محلی (۰۹:۰۰ به وقت گرینویچ) در دمشق فرود آمد. سپس به فرودگاه البطین پرواز کرد و کمی بعد از ساعت ۱۰ شب دوباره در دمشق بود. 

یکی از پنج منبع شاغل در فرودگاه گفت: "هر بار که فرود می‌آمد، خودروهایی با عجله به سمت هواپیما می‌رفتند، مدت کوتاهی می‌ماندند و درست قبل از بلند شدن دوباره هواپیما، آنجا را ترک می‌کردند." 

به گفته افسر اطلاعاتی سابق حاضر در صحنه، علی به کارکنان اطلاعات نیروی هوایی گفته بود که کارکنان کاخ ریاست‌جمهوری و بستگان اسد - از جمله نوجوانان - قرار است سوار دو پرواز اولی شوند که در ۶ دسامبر دمشق را ترک کردند و حامل پول نقد نیز بودند. رویترز نتوانست به فهرست مسافران (مانیفست) این چهار پرواز برای تأیید مسافران یا محموله هواپیما دسترسی پیدا کند.همان منبع گفت که دومین پرواز از دمشق همچنین تابلوهای نقاشی و تعدادی مجسمه کوچک را حمل می‌کرد. 

در ۷ دسامبر، جت حدود ساعت ۴ بعد از ظهر دوباره در دمشق بود و بیش از یک ساعت بعد برای سومین بار به مقصد البطین حرکت کرد. این بار، به گفته افسر اطلاعاتی و منبع داخلی شبکه تجاری اسد، هواپیما با کیسه‌های پول نقد و همچنین هارد دیسک‌ها و دستگاه‌های الکترونیکی حاوی اطلاعات مربوط به شبکه شرکتی اسد بارگیری شده بود. 

این منبع گفت که اطلاعات ذخیره شده شامل سوابق مالی، صورتجلسات، مالکیت شرکت‌ها، املاک و مستغلات و شراکت‌ها، و همچنین جزئیات نقل و انتقالات نقدی و شرکت‌ها و حساب‌های فراساحلی بود.افسر اطلاعاتی سابق گفت که این بار، خودروهای متعلق به سفارت امارات در دمشق قبل از بلند شدن جت به محوطه VIP فرودگاه نزدیک شدند، که به گفته او نشان می‌دهد امارات از این عملیات آگاه بوده است. 

انحراف مسیر به پایگاه روسی 

در اوایل روز ۸ دسامبر، جنگجویان شورشی به دمشق رسیدند و اسد را وادار کردند تا با هماهنگی نیروهای روسی به سمت پایگاه ساحلی خود در لاذقیه فرار کند. فرودگاه دمشق از کار افتاد. 

کمی بعد از نیمه شب آن روز، جت C5-SKY برای آخرین بار البطین را ترک کرد. داده‌های فلایت‌رادار۲۴ نشان می‌دهد که هواپیما پس از عبور از شهر حمص، در شمال دمشق، در حدود ساعت ۳ بامداد به وقت محلی، برای حدود شش ساعت از پوشش ردیابی پرواز خارج شد و سپس دوباره بر فراز حمص ظاهر شد و به سمت ابوظبی بازگشت. 

به گفته افسر اطلاعاتی سابق، در این فاصله زمانی، هواپیما در پایگاه حمیمیم در استان لاذقیه فرود آمد. یک تصویر ماهواره‌ای که در ساعت ۹:۱۱ صبح توسط پلنت لبز (Planet Labs) گرفته شده، هواپیما را روی باند فرودگاه حمیمیم ثبت کرده است. رویترز توانست بر اساس اندازه و شکل و داده‌های ردیابی پرواز تأیید کند که جت امبرائر موجود در تصویر، همان C5-SKY بوده است.

داده‌های ردیابی پرواز نشان می‌دهد که این جت تنها هواپیمای خصوصی بود که بین ۶ تا ۸ دسامبر به داخل و خارج از سوریه پرواز می‌کرد. 

به گفته افسر اطلاعات نیروی هوایی، منبع داخلی امپراتوری تجاری اسد و مکالمه واتس‌اپ، احمد خلیل خلیل، از دستیاران نزدیک ابراهیم و فعال در شبکه اسد، در پرواز از حمیمیم حضور داشت. خلیل به دلیل حمایت از رژیم سابق از طریق اداره و کنترل چندین کسب‌وکار در سوریه، تحت تحریم‌های غربی قرار دارد. 

به گفته فردی در داخل شبکه اسد و پیام‌های واتس‌اپ، خلیل با یک خودروی زرهی سفارت امارات به پایگاه روسی رسیده بود و ۵۰۰ هزار دلار پول نقد حمل می‌کرد. به گفته همان منابع، خلیل دو روز قبل این پول را از حسابی در بانک بین‌المللی اسلامی سوریه (SIIB) برداشت کرده بود. فردی در حلقه نزدیکان اسد گفت که این حساب متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری البرج مستقر در دمشق است. طبق گزارش "سوریه ریپورت" (The Syria Report)، یک پلتفرم آنلاین که حاوی پایگاه داده شرکتی گردآوری شده توسط کارشناسان سوریه است و به سوابق رسمی سوریه در سال ۲۰۱۸ استناد می‌کند، ۵۰ درصد این شرکت متعلق به ابراهیم است. 

خلیل به درخواست اظهار نظر که از طریق حساب فیسبوک او ارسال شد، پاسخی نداد. بانک بین‌المللی اسلامی سوریه و شرکت البرج به ایمیل‌های درخواست اظهار نظر پاسخ ندادند. 

فردی در حلقه تجاری اسد و یک مقام سابق در سازمان هواپیمایی کشوری سوریه گفتند که جت امبرائر تحت قرارداد "اجاره خشک" (dry lease) عمل می‌کرد، که در آن مالک هواپیما را فراهم می‌کند، اما خدمه، خلبان، تعمیر و نگهداری، عملیات زمینی یا بیمه را ارائه نمی‌دهد. رویترز نتوانست تعیین کند چه کسی این پروازها را انجام داده است. این فرد افزود که ابراهیم در ۱۱ دسامبر به ابوظبی رسید.احمد الشرع، رئیس‌جمهور سوریه، در مصاحبه با رویترز در پاسخ به سؤالی درباره این هواپیما، از اظهار نظر خودداری کرد. 

هواپیمای لبنانی 

به گفته یکی از نخبگان تجاری سوریه و منبع داخلی شبکه اسد، ابراهیم این جت را از محمد وهبه، تاجر لبنانی، اجاره کرده بود. در مکالمه واتس‌اپ، یکی از دستیاران ابراهیم از این جت به عنوان "هواپیمای لبنانی" یاد کرده بود. 

بر اساس پروفایل لینکدین محمد وهبه، او مالک شرکت Flying Airline FZCO است که به عنوان یک شرکت منطقه آزاد دبی ثبت شده است. در آوریل ۲۰۲۴، محمد وهبه تصاویری از C5-SKY را در لینکدین با عنوان "خوش آمدید" منتشر کرد. در ژانویه، این تاجر در پستی جداگانه در لینکدین نوشت که این هواپیما برای فروش است. 

این هواپیما از آوریل ۲۰۲۴ در گامبیا به نام یک شرکت محلی به نام Flying Airline Company ثبت شده بود. سوابق ردیابی پرواز نشان می‌دهد که در ماه‌های منتهی به سقوط اسد، این هواپیما به روسیه، متحد اسد که در حال حاضر به دلیل تهاجم به اوکراین تحت تحریم‌های هوانوردی غرب قرار دارد، پرواز کرده بود. 

رویترز نتوانست با شیخ تیجان جالو، فرد ثبت شده برای تماس با شرکت Flying Airline Company در گامبیا، تماس بگیرد. طبق سوابق گامبیا، ۳۰ درصد شرکت Flying Airline Co. متعلق به یک تبعه لبنانی دیگر به نام اسامه وهبه و ۷۰ درصد آن متعلق به یک تبعه عراقی به نام صفا احمد صالح است. رسانه‌های اجتماعی نشان می‌دهند که محمد وهبه پسری به نام اسامه دارد که او نیز در صنعت هوانوردی کار می‌کند. رویترز نتوانست تأیید کند که آیا او همان مردی است که در سوابق ثبت گامبیا نامش آمده است. 

محمد وهبه در تماس با رویترز، هرگونه دخالت در پروازهای C5-SKY به داخل و خارج از سوریه را رد کرد و به رویترز گفت که مالک هواپیما نیست، بلکه آن را "گاهی اوقات" از یک دلال اجاره می‌کند که از ذکر نام او خودداری کرد. او به سؤالاتی درباره اینکه آیا پسرش در این ماجرا دخیل بوده است، پاسخ نداد. اسامه وهبه به درخواست اظهار نظر پاسخی نداد. رویترز نتوانست صفا احمد صالح را پیدا کند.