وقتی کودکتان کم‌اشتها یا کم‌غذا می‌شود

به‌عنوان پدر و مادر برایتان سخت است که ببینید کودکتان با غذای داخل بشقابش بازی می‌کند و انگار چیزی در دهانش نمی‌گذارد، اما یادتان باشد این کم‌اشتهایی کودک چند دلیل می‌تواند داشته باشد: از ناخوشی گرفته تا گرفتگی بینی و یبوست.

وقتی کودک ناخوش‌احوال است معمولاً انتظار داریم تمایلی به غذای جامد نداشته باشد. نکتهٔ مهم این است که مطمئن شوید در این زمان کودک مایعات کافی می‌نوشد و طی روز حداقل سه بار ادرار می‌کند و بدنش کم‌آب نیست. طی بیماری و ناخوشی طبیعی است کودک تا چند روز خوب غذا نخورد و کم‌اشتها باشد.

مراحل رشد و تکامل کودک نیز در کم‌اشتها شدن کودک نقش دارند. مثلاً وقتی کودکان شروع به راه‌رفتن و دویدن می‌کنند، اغلب ترجیح می‌دهند بازی کنند و این طرف و آن طرف بروند تا اینکه یک جا بنشینند و غذا بخورند. بعضی از بچه‌ها با هر بار ورود به مرحله‌ای جدید از رشد خود، دچار تغییراتی در اشتها می‌شوند خصوصاً در سال‌های نوپایی. گاهی بچه‌ها به‌عنوان شیوه‌ای برای اعلام استقلال خود، در مقابل زمان وعده‌غذایی مقاومت می‌کنند تا نشان بدهند هر وقت خودشان بخواهند غذا می‌خورند!

برای تشویق کودک به غذاخوردن در زمان مناسب وعده‌های غذایی، توصیه‌هایی داریم:

. در هر وعده غذا، حداقل بخشی از غذا همان چیزی باشد که می‌دانید کودک دوست دارد و آن را خواهد خورد.

. غذاهایی که کودک دوست ندارد برایش در نظر نگیرید. تقریباً ۱۲ تا ۱۷ بار چشیدن لازم است تا کودک کم‌کم غذایی را بپذیرد. پس باید صبورانه و به طور مستمر، غذایی را به کودک معرفی کنید.

. در زمان غذا همه اعضای خانواده سر میز غذا حاضر شوند. می‌دانیم که دور هم جمع‌شدن اعضای خانواده در زمان غذا، خطر ابتلا به چاقی و افسردگی را کاهش می‌دهد و حتی فقط یک وعده غذا را دور هم خوردن، بر کیفیت زندگی افراد خصوصاً کودکان اثر می‌گذارد. در این زمان کودک خیلی از رفتارهای تغذیه‌ای را یاد می‌گیرد و به‌طورکلی فرصت بسیار خوبی برای ارتباط اعضای خانواده است.

. سر میز غذا اجازهٔ آوردن اسباب‌بازی و کتاب و... ندهید و خودتان هم تلفن همراه کنارتان نباشد تا همگی فقط روی غذاخوردن تمرکز کنید.

. متناسب با سن کودک، سه وعده‌غذایی اصلی و دو میان‌وعده سالم به کودک بدهید.

به‌طورکلی سعی کنید زمان صرف غذا، فرصتی لذت‌بخش و دوست‌داشتنی باشد، نه یک ترس و تهدید و اجبار برای کودک. وظیفه شما به‌عنوان والدین این است که غذاهای سالم و مغذی به کودک پیشنهاد بدهید تا کودک تصمیم بگیرد به کدامشان بیشتر تمایل دارد.

وقتی اشتهای کودکتان زیاد می‌شود

جهش به مرحله‌ای جدید از رشد می‌تواند دلیل افزایش اشتهای اخیر کودکتان باشد. این جهش‌های رشد در وزن و قد کودک می‌توانند باعث شوند کودک مکرراً گرسنه و بدخلق شود.

اگر اشتهای کودک افزایش‌یافته، فرصت خوبی است که انتخاب‌های غذایی سالم‌تری برایش فراهم کنید، مثلاً میوه و سبزی و چربی‌های سالم و پروتئین‌های کم‌چرب به‌جای خوراکی‌های فراوری شده و هله‌وهوله. هر چند طبیعی است کودک در مراحلی از رشد خود بیشتر طلب غذا کند، اما مهم است که غذاهایی که می‌خورد سالم و مغذی باشد.

اگر احساس می‌کنید اشتهای کودکتان به طور غیرمعمول زیاد شده بهتر است با متخصص کودک مشورت کنید تا مطمئن شوید چیزی برای نگرانی وجود ندارد. ضمناً اگر کودک افزایش وزن سریعی دارد باید با پزشکش مشورت نمایید.

بعضی از بچه‌ها با هر بار ورود به مرحله‌ای جدید از رشد خود، دچار تغییراتی در اشتها می‌شوند خصوصاً در سال‌های نوپایی. گاهی بچه‌ها به‌عنوان شیوه‌ای برای اعلام استقلال خود، در مقابل زمان وعده‌غذایی مقاومت می‌کنند تا نشان بدهند هر وقت خودشان بخواهند غذا می‌خورند!

چه زمانی مراجعه به پزشک لازم است؟

البته گاهی تغییرات در اشتهای کودک ناشی از وجود مشکلی است. در موارد زیر با پزشک کودک مشورت کنید:

. شکم‌درد، استفراغ، تنگی‌نفس، بعد از خوردن غذا

. کاهش وزن یا وزن‌گیری ضعیف کودک

. علائم کم‌آبی در بدن کودک، مثلاً کودک کمتر از سه بار در روز ادرار می‌کند.

علت‌های معمول بی‌اشتهایی کودک

. کمبود آهن: این عارضه زمانی است که بدن آهن کافی برای تولید هموگلوبین ندارد. غذاهای آهن‌دار مثل عدس و لوبیا، نخود آبگوشتی، سبزیجات برگ سبز، گوشت قرمز و آجیل می‌توانند به رفع کمبود آهن کمک کنند.

. زخم‌های دهانی: زخم‌های دردناک دهان یا عفونت‌های قارچی در دهان می‌توانند خوردن را آزاردهنده کنند و باعث کم‌اشتهایی و عدم تمایل به خوردن شوند. در این موارد، درمان لازم است.

. بیماری‌های سیستمی: برخی از عفونت‌های حاد مثل گلودرد یا بیماری‌های مزمن کبدی یا کلیوی می‌توانند اشتها را سرکوب کنند. پیداکردن علت اصلی و درمان مناسب، مشکل کم‌اشتهایی را رفع خواهد کرد.

. بیماری‌های گوارشی: مشکلات گوارشی مانند گاستریت، ریفلاکس یا عفونت‌ها می‌توانند با شکم‌درد و تهوع و استفراغی که ایجاد می‌کنند باعث کم‌اشتهایی کودک شوند. تشخیص و درمان این عوارض برای برگشتن اشتهای کودک به حالت عادی لازم است.

. مصرف زیاد شیر، آب‌میوه و شیرینی و هله‌هوله: مصرف این خوراکی‌ها بین وعده‌های غذایی کودک را برای غذای اصلی کم‌اشتها می‌کند.

. استفاده زیاد یا نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها: مصرف آنتی‌بیوتیک حتی برای بیماری‌های عفونی می‌تواند باعث گاستریت شده و کودک را بی‌اشتها کند.

آیا مکملی وجود دارد که به بهترشدن اشتهای کودک کمک کند؟

اگر کودک کمبود مواد مغذی داشته باشد که باعث کم‌اشتهایی‌اش شده باشد، مکمل‌های غذایی مثل ویتامین‌ها و املاح می‌توانند مفید باشند. اما پیش از دادن هر گونه مکملی به کودک ابتدا با پزشکش مشورت کنید.

آیا فعالیت بدنی می‌تواند کمکی به بهترشدن اشتهای کودک بکند؟

فعالیت بدنی می‌تواند با مصرف بیشتر انرژی کودک و در نتیجه ایجاد احساس گرسنگی، اشتهای کودک را تقویت کند. متناسب با سن کودک، او را تشویق به بازی و فعالیت بدنی کنید.

چند توصیه دیگر

. به انتخاب‌های جدید غذایی کودک اهمیت بدهید

حدود ۳ سالگی، ممکن است تغییرات چشمگیری در رشد رفتاری کودک مشاهده کنید. مثلاً ممکن است ناگهان کودک به بروکلی علاقه‌مند شود و شما را متعجب کند یا مثلاً دیگر به توت‌فرنگی تمایلی نداشته باشد درصورتی‌که قبلاً خیلی توت‌فرنگی دوست داشت. خلاصه اینکه به کودک فرصت تجربهٔ مزه‌ها و غذاهای جدید را بدهید و دنبال دلیل و منطق هم نباشید!

. نیازهای غذایی کودک را بدانید

کودک خردسال شما به طیف گسترده‌ای از غذاها نیاز دارد. در رژیم غذایی روزانه کودک از تمام گروه‌های غذایی استفاده کنید: انواع میوه و سبزی، لبنیات، انواع پروتئین‌های سالم مثل تخم‌مرغ و گوشت قرمز و سفید و حبوبات و غذاهای نشاسته‌ای مثل نان و برنج و سیب‌زمینی و پاستا.

همچنین باید مطمئن باشید که بدن کودک به‌خوبی آب‌رسانی می‌شود. یادتان باشد توصیه می‌شود به همه کودکان ۶ ماه تا ۵ سال باید روزانه مکمل ویتامین داده شود و این مکمل باید حاوی ویتامین‌های A و C و D باشد.

. زیاد از نمک استفاده نکنید

یادتان باشد کودک خردسال شما نیازی ندارد به غذایش نمک بیشتری بزنید تا غذا برایش خوشمزه‌تر شود. اگر می‌خواهید مزه غذایی را تقویت کنید از ادویه‌ها و گیاهان استفاده کنید.