برای بررسی این موضوع، سری به یکی از اسباب‌بازی‌فروشی‌های خیابان سجاد زدم و در گفت‌وگو با مدیر این مجموعه متوجه شدم بیشتر از 80 درصد اجناس این فروشگاه وارداتی است و به‌صورت مستقیم آن‌ها را وارد می‌کنند.
حمید نوری می‌گوید: بخش عمده اسباب‌بازی‌ها مانند تفنگ‌ها، ماشین کنترلی، اسباب‌بازی‌های الکترونیکی و همچنین اسباب‌بازی‌های کودک که برای کودکان 6 ماهه تا یک ساله بوده، خارجی است و محصولاتی همچون بازی فکری، بخشی از عروسک‌ها و محصولات پلاستیکی مانند ماشین‌های پوشران دسته‌دار ایرانی است.
استقبال از اسباب‌بازی شخصیت‌های کارتونی خارجی
او می‌افزاید: به‌طور کلی کودکان به دلیل علاقه‌ای که به شخصیت‌های کارتونی دارند و محصولات این شخصیت‌ها نیز در چین تولید می‌شوند، برخی از محصولات اروپایی را هم چین تحت لیسانس آن کشور تولید می‌کند و وارد کشور می‌شود.
مدیر این مجموعه خاطرنشان می‌کند: اسباب‌بازی حیوانات پلاستیکی را هم تولیدکنندگان ایرانی تولید می‌کنند؛ اما وقتی آن‌ها را کنار محصولات خارجی قرار می‌دهیم، متوجه می‌شویم کیفیت محصولات ایرانی پایین است. به همین دلیل در این منطقه از شهر از محصولات ایرانی استقبال نمی‌کنند.
در ادامه به مغازه دیگری در خیابان فرامرز عباسی سر می‌زنم. ویترین این مغازه پر از لگوها و فیگورهای خارجی است و پیش از ورود به این مغازه حدس می‌زنم در آن خبری از محصولات ایرانی نباشد. از فروشنده سراغ اسباب‌بازی ایرانی را می‌گیرم که با تعجب می‌گوید: ما اسباب‌بازی ایرانی نداریم!
در جست‌وجوی اسباب‌بازی ایرانی به سراغ مغازه دیگری در خیابان امامت می‌روم و فروشنده که در حال چیدن تفنگ‌های خارجی در مغازه است، درباره محصولات ایرانی و خارجی موجود در آن فروشگاه با بیان اینکه اسباب‌بازی ایرانی کم داریم، اظهار می‌کند: ماشین‌های قدرتی و پلاستیکی، اسکوترهای پلاستیکی و برخی از تفنگ‌های موجود در مغازه ایرانی هستند؛ اما ماشین‌های کنترلی، تفنگ‌ها، هلیکوپترهای کنترلی، پهپادها، عروسک‌های باربی، وسایل آرایشی کودکان و عروسک‌های پولیشی خارجی هستند.
تا اینجای ماجرا بخش خیلی کمی از محصولات ایرانی را توانستم در مغازه‌های اسباب‌بازی‌فروشی ببینم و این در حالی است که فروشندگان زیادی در شهر مشهد در حال تولید اسباب‌بازی هستند و چراغ تولید را در این حوزه همچنان روشن نگه داشته‌اند.
صادرات اسباب‌بازی از مشهد به 13 کشور
حانیه کتابدار، مسئول تنظیم کیفیت یک مجموعه تولیدی اسباب‌بازی که در دو سال گذشته به‌عنوان صادرکننده برتر استانی و تولیدکننده برتر ملی معرفی شده است، درباره تولیدات این مجموعه می‌گوید: تولیدات ما از نوع اسباب‌بازی‌های بزرگ برای کودکان سه سال به بالاست. محصول اصلی ما ماشین‌های پوشران دسته‌دار است. کیفیت این محصولات مشابه نمونه‌های خارجی و البته با قیمت مناسب‌تری است و ظرفیت تولید بالایی را در این زمینه داریم.
او با بیان اینکه اکنون سبدکالای تولید ما بزرگ‌تر شده و محصولاتی را که هم جنبه سرگرمی و هم کارایی داشته باشند، در آن گنجانده‌ایم، می‌افزاید: در گذشته ماشین‌های کوچک و لگو نیز تولید می‌کردیم؛ اما اکنون به سمت تولید ماشین‌های غیرالکتریکی رفته‌ایم و افزودن ماشین‌های الکتریکی به سبد کالایمان را نیز در برنامه داریم.
کتابدار با اشاره به اینکه اکنون به 13 کشور صادرات انجام می‌دهیم، خاطرنشان می‌کند: با توجه به شرایط اقتصادی که اکنون در کشور وجود دارد و توان مالی خریداران، سعی کرده‌ایم این نیاز را تأمین کنیم و سهم خودمان را از این بازار بگیریم. همچنین با توجه به شرایط اقتصادی و محدودیت‌هایی که در کشورهای اروپایی و آمریکا پیش آمده، به‌نظرم تولیدکنندگان اسباب‌بازی می‌توانند سهم بیشتری در بازار این محصولات داشته باشند.
مشکلات تولید در نبود ثبات اقتصادی
صدیقه پاشنه طلا نیز که پشتیبان مشاغل خانگی در حوزه عروسک‌سازی است، از ظرفیت خوب تولید اسباب بازی در مشهد که شهری زیارتی است، می‌گوید و می‌افزاید: ظرفیت تولید اسباب‌بازی وجود دارد به شرطی که بازار تقاضای آن وجود داشته باشد و قیمت اسباب‌بازی‌ها بالا نباشد؛ زیرا هنگامی که زائران به مشهد می‌آیند و به دنبال خرید این محصولات هستند، باید برایشان مقرون به‌صرفه باشد تا به‌راحتی این محصولات فروخته شوند.
او درباره مشکلات تولیدکنندگان اسباب‌بازی در مشهد عنوان می‌کند: مشکلی که اکنون با آن روبه‌رو هستیم و خیلی از کارگاه‌ها به این دلیل در حال تعطیل شدن هستند، این است که امروز پارچه را با یک قیمتی می‌خرند و تا زمانی که چک دو ماهه مشتری به پول تبدیل شود، قیمت آن پارچه و الیافی که برای تولید خریده‌اند، یک و نیم برابر افزایش پیدا می‌کند؛ یعنی تمام سود کار از بین می‌رود، مگر اینکه سود تولید بالا باشد یا بتوانند به‌صورت نقدی تولیدات خود را
بفروشند.
این پشتیبان مشاغل خانگی اظهار می‌کند: ظرفیت بالای تولید اسباب‌بازی، نیازمند حمایت مسئولان است. یکی از این حمایت‌ها جلوگیری از ورود کالاهای خارجی است؛ چرا که وقتی کالای دیگری وجود نداشته باشد، از محصولات تولیدی ما استقبال بیشتری می‌کنند.
پاشنه طلا ادامه می‌دهد: مسئولان باید به‌گونه‌ای از تولیدکنندگان حمایت کنند که اگر کارمان با وجود تورم به نتیجه نرسید، افرادی پشت سر ما باشند و نگذارند ما شکست بخوریم؛ چرا که اکنون با این وضعیت تولیدکنندگان تنها در حال حفظ کردن کارگاه‌هایشان هستند و سود زیادی عاید خودشان نمی‌شود.
او با اشاره به مشکلات دریافت تسهیلات از بانک‌ها با بیان اینکه دولت سرعتگیر بزرگی در مسیر تولیدکنندگان است، خاطرنشان می‌کند: مشکل بعدی ما با اداره مالیات است، به عنوان مثال جابه‌جایی پول تولیدکنندگان در حساب ما را اداره مالیات به‌عنوان درآمد ما محاسبه می‌کند و این در حالی است که ما تنها انتقال‌دهنده درآمد تولیدکنندگان هستیم.
مشکلات و پیچ و خم‌های تولید و وجود تورم در مواد اولیه در حوزه اسباب‌بازی شاید بزرگ‌ترین عامل رونق نگرفتن اسباب‌بازی‌های ایرانی است؛ مشکلی که تولیدکنندگان خرد مشاغل خانگی بیش از همه با آن درگیر هستند. البته یکی از دلایل رونق فروش اسباب‌بازی‌های خارجی در ایران، توجه تولیدکننده خارجی به بستر فرهنگی است که پویانمایی‌های خارجی در ذهن کودکان ایرانی به‌وجود آورده‌اند؛ موضوعی که تولیدکنندگان داخلی به آن توجهی ندارند و به دنبال ایجاد ذائقه جدید بدون در نظر گرفتن بسترهای فرهنگی ایجاد شده هستند. البته این به معنای تولید باربی در ایران نیست؛ بلکه مسئله این است که بدون توجه به پیش‌زمینه فرهنگی نمی‌توان ذائقه کودکان را تغییر داد و این مهم نیازمند یک کار فرهنگی زیرساختی و هماهنگی نهادهای مربوط برای تولید محصولات جدید مطابق با فرهنگ ایرانی-اسلامی است.
خبرنگار: فریده خسروی