احسان ناظم بکایی: معاویه، سریال رمضانی این روزهای برخی شبکه‌های تلویزیونی منطقه به شمار می‌آید. سریالی ۳۰ قسمتی که هر قسمت آن ۴۵ دقیقه بوده و کل هزینه آن حدود صد میلیون دلار اعلام شده است. با یک حساب سرانگشتی برای این سریال که ۱۳۵۰ دقیقه می شود، دقیقه ای ۷۴ هزار دلار هزینه شده است.
با وجود چنین خرج فراوان، ساخت دکورهای عظیم در تونس و انبوه بازیگران سوری، اردنی، مصری، تونسی و سعودی، سریال از نظر ساختار و درام دچار مشکلات اساسی است. هر اثر تاریخی برای تاثیرگذاری نیاز به دو بال درام و مستندات دارد و معاویه این دو بال را ندارد. هیچ درامی حول معاویه و اطرافیانش شکل نمی‌گیرد و همه شخضیت‌ها در قالب مونولوگ به ارائه بیانیه مشغولند.
سریال معاویه
رابطه حسی نه میان مردان و زنان شکل می‌گیرد و نه شخصیت لجین اسماعیل بازیگر۳۷ ساله سوری‌تبار نقش معاویه، فراز و فرودی دارد. او در اکثر دقایق سریال در اتاق کارش که به کتابخانه‌ای امروزی می‌ماند، شنونده اخبار رخدادهای حجاز و عراق است. از نظر مستندات تاریخی هم سریال به روایات معتبر سنی و شیعی تکیه‌ای ندارد. ظاهر معاویه به گواه تاریخ، فردی چاق و پرخور بوده اما در سریال ورزیده و چالاک است! در قسمت ۱۳، سپاه امام‌علی در راه رفتن به شام و سرکوب معاویه متوجه رفتن عایشه و طلحه و زبیر به بصره شده و آن وقت به جای رفتن شام یا بصره به کوفه می‌رود!
کسی که باعث پوست‌اندازی حکومت اسلامی سنتی به سلطنت مدرنی شد که برای خود سپاه، تجهیزات، بادیگارد، دیوان و … دست و پا کرد. شاید سفارش دهنده سریال، خود را در آینه معاویه می‌بیند. فقط اشکال اینجاست نمایش استقلال و خودکفایی معاویه، قبایی نیست که بر قامت عربستان سعودی وابسته به دلارهای نفتی و سلاح‌های غربی پوشانده شود!
در حالیکه در تاریخ، امام علی بعد از پیروزی بر عایشه، طلحه و زبیر در بصره راهی کوفه می شود و سپس عزم شام می‌کند. کلاً شهرها نیز در ذهن سازندگان فاصله‌ای از هم ندارند، عتبه برادر معاویه خون‌آلود و زخمی از جنگ جمل به کاخ سبز می‌رسد. حال آنکه فاصله بصره (محل جنگ جمل) تا دمشق (پایتخت معاویه) بیشتر از ۱۴۴۰ کیلومتر است! استدلال‌های معاویه نیز منطق تاریخی ندارد.
او مدعی است چون فاتح شام بوده، حاکم آنجاست و ابقایش ربطی به خلافت عمر و عثمان ندارد که حالا علی بخواهد عزلش کند! این در حالیست که در زمان خلفای راشدین، بارها حاکمان شهرها عوض می‌شدند و فاتح بودن ربطی به امارت نداشت. طبق استدلال معاویه، سعد ابی وقاص به واسطه فتح عراق و ایران می‌بایست حاکم ابدی عراق باشد و عمروعاص نیز به دلیل فتح مصر، حاکم مادام العمر آن سرزمین باشد که چنین نشد.
عثمان که معاویه بر طبل خونخواهی‌اش می‌زد با برکناری آنها امارت عراق را به برادر ناتنی‌اش، ولید بن عقبه و امارت مصر را به برادر رضاعی‌اش عبدالله بن ابی‌سرح داد! سریال معاویه با چنین استدلال‌هایی، چفت و بست تاریخی و دراماتیک ندارد اما آنچه اهمیت دارد منظر سفارش سفارش دهنده آن است. چرا عربستان سعودی برای بازسازی چهره نه چندان موجه معاویه، هزینه کرده است؟
معاویه در میان اکثریت قاطع جریان‌های اسلامی وجه مناسبی ندارد و نامش با وجود القاب اموی‌پسندی مانند برادر همسر پیامبر، کاتب وحی و … بر کنگره‌های حیاط مسجد النبی در کنار اسامی صحابه و تابعین حک نشده است. معاویه در تاریخ اسلام، نماد تبدیل حکومت دینی و خلافت ساده اسلامی به سلطنت پر زرق و برق موروثی است و برخی دگراندیشان اسلامی، او را اولین مصلح و مبدل قلمروی اسلامی در مواجه با جهان واقعی و به روز می‌دانند.
کسی که باعث پوست‌اندازی حکومت اسلامی سنتی به سلطنت مدرنی شد که برای خود سپاه، تجهیزات، بادیگارد، دیوان و … دست و پا کرد. شاید سفارش دهنده سریال، خود را در آینه معاویه می‌بیند. فقط اشکال اینجاست نمایش استقلال و خودکفایی معاویه مانند ایجاد اولین نیروی دریایی اسلامی و… قبایی نیست که بر قامت عربستان سعودی وابسته به دلارهای نفتی و سلاح‌های غربی پوشانده شود! حال باید سالی دیگر صبر کرد و منتظر سریال تاریخی جنجالی دیگری بود. باید دید سال بعد کدام شخصیت تاریخی روانه آنتن می‌شود.