در ایران این صنعت با شیب رو به رشدی روبه‌رو شده و در این راستا استان‌های اصفهان، آذربایجان غربی، فارس، تهران و به ویژه شهر‌هایی مانند محلات و کاشان به قطب‌های تولید ماهیان زینتی تبدیل شده‌‌اند.
ماهیان زینتی ما به ‌طور عمده به کشورهای همسایه از جمله کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، کشورهای آسیای میانه از جمله ترکمنستان و آذربایجان و سایر همسایگان نظیر ترکیه، عراق و حتی افغانستان صادر می‌شود.
پرورش ماهیان زینتی این روزها طرفداران فراوانی پیدا کرده زیرا با توجه به گسترش آپارتمان‌نشینی نگهداری این موجودات جذاب بسیار ساده‌تر از سایر حیوانات خانگی خواهد بود، علاوه بر این وجود آکواریوم در خانه می‌تواند موجب کاهش تنش‌ها و مشکلات روحی افراد شود به همین دلیل استفاده از ماهیان زینتی افزایش یافته و فرصتی برای ایجاد پرورش ماهی صنعتی و طرح‌های مشاغل خانگی است.
پرورش ماهی زینتی از مشاغلی است که راه‌اندازی و کسب درآمد از آن به آسانی امکان‌پذیر بوده و کسب دانش در این زمینه به آسانی امکان‌پذیر است و با کمی دقت و توجه به اصول اساسی این کار می‌توان حتی در ابعاد بسیار کوچک و در منزل نیز اقدام به تولید این ماهیان جذاب و زیبا کرد.

اشتغال‌زایی مناسب
یک کارشناس بهداشت و متخصص بیماری‌های آبزیان در گفت‌وگو با قدس اظهار می‌کند: صنعت آبزیان به دو دسته ماهیان خوراکی و ماهیان زینتی تقسیم می‌شود که اتفاقاً بخش ماهیان زینتی یا به ‌طور کلی آبزیان زینتی در همه کشورها از جمله ایران صنعتی رو به رشد است.
دکتر حسین یاوری اذعان می‌کند: به دلیل ایجاد اشتغال مناسب، در استان‌های مختلف نظیر مازندران، مرکزی، اصفهان، کاشان، فارس، قم و خراسان رضوی مزارع تولید، پرورش و عرضه ماهیان زینتی با کسب مجوز از دامپزشکی و شیلات فعال است که توسعه این صنعت می‌تواند ظرفیت خوبی برای اشتغال‌زایی و تولید ثروت داشته باشد. 
وی در پاسخ به پرسش ما مبنی بر اینکه واردات قاچاق ماهیان زینتی چه آسیب‌ها و تبعاتی می‌تواند برای محیط زیست و یا بهداشت عمومی ایجاد کند؟ بیان می‌کند: واردات برخی از گونه‌های آبزی زینتی افزون بر اینکه به ‌عنوان گونه مهاجم، روی محیط ‌زیست کشور تأثیر مخرب دارند ممکن است مانند واردات بامبو که یکی از عوامل ورود پشه آئدس به کشور معرفی شد، موجب انتقال بیماری‌های مختلف اعم از ویروسی یا باکتریایی باشند.
این متخصص و کارشناس آبزیان در این باره ابراز می‌کند: اگر واردکنند‌گان و یا پرورش‌دهندگان از سازمان دامپزشکی و محیط ‌زیست مجوز داشته باشند و واردات خود را به ‌صورت قانونی و از مبادی رسمی وارد کشور کنند، باید گواهی بهداشتی حمل داشته باشند و تا زمانی که تأییدیه‌های بهداشتی لازم را دریافت نکرده باشند اجازه خروج از گمرک را نخواهند گرفت. این متخصص دامپزشکی می‌افزاید: بدون شک با نظارت سازمان دامپزشکی احتمال انتقال بیماری از طریق کالاهایی که از مبادی رسمی و قانونی وارد کشور می‌شوند به حداقل ممکن خواهد رسید.وی تأکید می‌کند: هر کالایی که به ‌صورت غیرقانونی و قاچاق از مرزهای غیررسمی وارد کشور می‌شود، فاقد تأییدیه‌های بهداشتی است و هر احتمالی در مورد آن‌ وجود دارد. 
یاوری در پاسخ به این پرسش که آینده صنعت پرورش ماهیان زینتی در کشور را چگونه صنعتی ارزیابی می‌کنید؟ اظهار می‌دارد: صنعت تولید ماهیان زینتی در کشور ما صنعتی نوپا و در سایر کشورها صنعتی رو به رشد است؛ چراکه در کشورهای توسعه‌ یافته ماهیان زینتی در بخش حیوانات خانگی مورد توجه قرار گرفته‌اند، به ‌عنوان‌ مثال 11 درصد خانواده‌های آمریکایی آکواریوم دارند که این صنعت فقط در بخش خانگی سالانه گردش مالی بیش از 200 میلیون دلاری را به خود اختصاص داده است. وی می‌گوید: در ایران نیز در سال‌های اخیر تولید و پرورش ماهیان زینتی به صنعتی جذاب تبدیل ‌شده که مورد تأیید سازمان دامپزشکی و محیط ‌زیست است و اگر فعالان این بخش طبق شیوه‌نامه‌های سازمان دامپزشکی و محیط ‌زیست ورود پیدا کنند به لحاظ اقتصادی نیز بسیار مقرون ‌به‌ صرفه خواهد بود. 

پرورش چالش بر‌انگیز
اگر چه پرورش ماهیان زینتی این روز‌ها طرفداران بیشتری پیدا کرده است اما مشکلاتی هم دارد که نماینده انجمن ماهیان زینتی در تور رسانه‌ای که با همین هدف هفته گذشته توسط سازمان شیلات برگزار شد از این مشکلات می‌گوید.
الهام ورزندیان بیان می‌کند: امروز با وضعیت نرخ دلار واردات ماهیان زینتی صرفه اقتصادی ندارد و این امر انگیزه‌ای برای تولید آن‌ها در کشور شده که اشتغال‌زایی بسیاری به دنبال داشته است.وی در این ارتباط می‌گوید: امروز دانش‌آموختگان این حوزه به تولید ماهیان زینتی ورود کرده و خروجی بهتری را در این صنعت شاهد هستیم.این فعال حوزه پرورش ماهی زینتی با بیان اینکه ۵۰ درصد اشتغال صنعت ماهیان زینتی به شکل خانگی در کشور ایجاد شده است، ادامه می‌دهد: در دو دهه گذشته ما از واردکنندگان ماهیان زینتی از کشورهای آسیای شرقی مانند مالزی، تایلند و سنگاپور بودیم در حالی که امروز به صادرکننده این آبزیان تبدیل شده‌ایم.
وی با اشاره به این موضوع که در صنعت تولید و پرورش ماهیان زینتی هم چالش وجود دارد، می‌افزاید: ممکن است امسال به واحدهای تولیدی گازوئیل داده شود اما مشخص نیست سال آینده هم همین گونه باشد در حالی که سوخت دوم برای واحدهای تولیدی ضروری است.
وی تأکید می‌کند: صنعت آکواریوم با این تنوع و گستردگی، اما در بین مسئولان ناشناخته است، به طوری که هر قانونی که در حمایت از تولیدکننده می‌آید شامل حال این صنعت نمی‌شود.
وی عنوان می‌کند: یکی از ضروریات پرورش ماهیان زینتی لوازمی چون آکواریوم است که در ایران با وجود فعالیت، مورد حمایت مسئولان دولتی نیست.
ورزندیان می‌گوید: در حالی که مالزی و تایلند قطب تولید ماهیان زینتی است اما قطب تولید لوازم جانبی و آکواریوم چین است، یا لهستان در زمینه تولید انواع نیازمندی‌های آکواریوم سابقه طولانی دارد اما تولید و صادرات ماهیان زینتی از این کشور صفر است.
نماینده انجمن ماهیان زینتی می‌افزاید: اندونزی قطب ارائه گونه‌های جدید ماهیان زینتی در جهان است. در این کشور در فضایی محدود و کوچک اما با خلاقیت و نوآوری گونه‌های جدید ماهیان زینتی هر سال به جهان معرفی می‌شود بنابراین این صنعت در کشور فضای زیادی برای رشد و توسعه دارد.

اما و اگر‌های بهداشتی برای شهروندان
گرچه ماهی‌های زینتی و آکواریومی جزو حیوانات خانگی هستند که پرورش آن‌ها نیز بخشی از اقتصاد کشورها را به خود اختصاص داده اما هر ساله با نزدیک شدن به ایام نوروز، نگهداری از ماهی‌های زینتی برای سفره هفت‌سین و بازار فروش ماهی‌های آکواریومی داغ می‌شود و موضوعاتی همچون بهداشت خانواده‌ها و پیشگیری از آسیب به محیط‌ زیست نیز مطرح می‌شود. 
ماهی‌های زینتی و آکواریومی شاید تمیزترین حیوانات خانگی به نظر برسند! زیرا آن‌ها صورت شما را لیس نمی‌زنند، از روی کابینت‌های آشپزخانه به اطراف رفت ‌و آمد نمی‌کنند یا در جاهایی مرموز و کثیف پنهان نمی‌شوند.
با این‌ حال یافته‌های پژوهشی در استرالیا نشان داده است مالکان ماهی‌های آکواریومی باید جانب احتیاط را به‌ ویژه هنگام تمیز کردن تنگ محل نگهداری یا آکواریوم خود رعایت کنند زیرا بعضی مواقع عفونت‌های باکتریایی مرتبط با ماهی‌های زینتی به ‌اندازه‌ای جدی است که برخی کودکان به‌ واسطه تب بالا و اسهال خونی راهی بیمارستان شده‌اند. 

خطر ابتلا به باکتری سالمونلا
دکتر یاوری، کارشناس بهداشت و متخصص بیماری‌های آبزیان در خصوص تبعات فروش و نگهداری این آبزیان در گفت‌وگو با قدس اظهار می‌کند: چندین دهه است خطر ابتلا به باکتری سالمونلا از طریق آبزیان زینتی و آبزی‌دانی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و موضوعی شنخته ‌شده است زیرا این عفونت‌ها از یک ‌سویه خطرناک و مقاوم در برابر داروی باکتری سالمونلا به نام سالمونلا پاراتیفی B ناشی می‌شد که تجزیه ‌و تحلیل دی‌ان‌اِی نشان داد با آکواریوم موجود در خانه‌های بیماران در ارتباط بوده است.
وی ادامه می‌دهد: سالمونلا نوعی باکتری است که از طریق غذای آلوده یا تماس با مدفوع یا محل زندگی برخی حیوانات از جمله ماهی‌ها گسترش می‌یابد و یک آکواریوم یا تنگ ماهی نیز ممکن است منبعی برای سالمونلا باشد. 

تهدید سلامت عمومی 
به گفته دکتر یاوری نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد در آکواریوم‌هایی که افزون بر ماهی حاوی خزندگان یا دوزیستان هستند، خطر وجود باکتری سالمونلا نیز بیشتر است. این حقیقت که 12 تا 14 درصد خانواده‌های استرالیایی دارای ماهی زینتی در خانه خود هستند و همچنین 12 میلیون آمریکایی و یک‌میلیون کانادایی آکواریوم دارند و در مجموع بیشتر بیماران تحت تأثیر قرار گرفته در سنین پایین قرار داشتند موجب شد دانشمندان این‌ گونه نتیجه‌گیری کنند که خطر سرایت بیماری از آکواریوم‌ها یک موضوع سلامت عمومی است. 
این کارشناس حوزه آبزیان با اشاره به اینکه در ایران نیز هر ساله با نزدیک شدن به ایام نوروز بازار فروش ماهی‌ قرمز که نوعی ماهی زینتی است داغ می‌شود، می‌افزاید: نگهداری غیراصولی ماهیان زینتی افزون بر اینکه ممکن است سلامت خانواده‌ها به‌ ویژه کودکان، سالمندان و مادران باردار را به مخاطره اندازد، در صورت رهاسازی در رودخانه‌ها و برکه‌ها تبعات زیست ‌محیطی متعددی نیز به همراه دارد. 

بیماری‌های ماهی قرمز
این متخصص بیماری‌های آبزیان ادامه می‌دهد: با نزدیک شدن به ایام نوروز بازار فروش ماهیان زینتی به ‌ویژه ماهی قرمز در کشور ما داغ است و از شایع‌ترین بیماری‌های ناشی از تماس با ماهی قرمز بروز انواع آلرژی، گاستروآنتریت، سل، باکتری سالمونلا و بیماری پوستی خطرناک پیستوریازیس و بیماری‌های گوارشی است که خانواده‌ها می‌توانند در این زمینه برای پیشگیری از پیامدهای آن از سازمان دامپزشكی و نیز مراکز بهداشتی درمانی کمک بگیرند.
یاوری با تأکید بر اهمیت خرید ماهیان زینتی از مراکز مجاز و دارای مجوز اضافه می‌کند: توصیه می‌شود هموطنان از خرید گونه‌هایی نظیر لاک‌پشت مینیاتوری- سنگاپوری یا گوش قرمز، صدف‌ها و حلزون‌ها خودداری کنند. همان ‌طور که پیش‌تر اشاره کردم لاک‌پشت مینیاتوری یا گوش قرمز به‌ عنوان عامل بیماری باکتریایی سالمونلا و عامل بروز مشکلات گوارشی شناخته ‌شده است ضمن آنکه جزو گونه‌های مهاجم محسوب می‌شوند که در صورت رهاسازی در محیط ‌زیست به‌ عنوان رقیب وارد اکوسیستم می‌شوند و موجب از بین رفتن گونه‌های بومی خواهند شد. 

علائم بیماری در ماهی 
وی با اشاره به علائم ظاهری بیماری در ماهی قرمز ناقل، ادامه می‌دهد: باله‌های ماهی قرمز نبايد تاخورده و جمع شده باشد، یا پوسيدگی باله داشته باشد و روی سطح بدن ماهی نباید لكه‌های سفيد يا قرمز رنگ وجود داشته باشد. همچنین در صورتی‌ که چشمان ماهی قرمز بيرون زده باشد یا فلس‌هایش ريخته باشد یک آبزی خطرناک محسوب می‌شود که نباید به ‌هیچ‌ عنوان در منزل نگهداری کرد.
این کارشناس بهداشت همچنین با بیان اینکه باید در پايان نوروز از ريختن ماهيان قرمز به آب‌های جاری و رودخانه‌ها خودداری شود چون ممكن است این ماهی‌ها ناقل بيماری‌های واگيردار باشند و با ورود به منابع آبی، بیماری را به محیط‌ زیست منتقل کنند، می‌افزاید: ماهی‌ها به فضای باز آبی «غیررودخانه‌ای» نیاز دارند، برای همین لازم است هموطنان در پایان ایام نوروز ماهیان خود را در استخرهای تعیین‌ شده توسط شهرداری‌ها رها‌سازی کنند، تا در حوض‌ها و آبزی‌دان‌های عمومی پرورش یابند.

خبرنگار: اعظم طیرانی