ایالات متحده اعلام کرده است در پی توافق اوکراین با آتش‌بس ۳۰روزه با روسیه، تصمیم دارد محدودیت‌های پیشین خود در زمینه تبادل اطلاعات امنیتی با کی‌یف را لغو کند. این توافق پس از مذاکرات فشرده‌ای که به میزبانی عربستان سعودی در شهر جده برگزار شد، حاصل شد. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا که ریاست هیئت مذاکره‌کننده ایالات متحده را بر عهده داشت، تصریح کرد که پیشنهاد آتش‌بس از طریق «چند کانال» مستقیما به روسیه منتقل خواهد شد.
در جریان گفت‌وگوهای جده که بیش از هشت ساعت طول کشید، مقامات آمریکایی و اوکراینی به بررسی راهکارهای پایان‌دادن به جنگ سه‌ساله روسیه پرداختند. این نشست در حالی برگزار شد که روابط دو کشور پس از چند هفته تنش میان دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا و ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، به سردی گراییده بود.
مذاکرات جده فرصتی را برای بازسازی اعتماد متقابل میان طرفین فراهم آورد؛ به‌ویژه پس از دیدار جنجالی ماه گذشته در کاخ سفید که با حضور ترامپ، زلنسکی و جی‌دی ونس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، برگزار شده بود. این دیدار باعث افزایش تنش‌ها شد؛ چراکه ترامپ اوکراین را به‌عنوان عامل اصلی موانع صلح معرفی کرد و حمایت نظامی ایالات متحده از کی‌یف را به حالت تعلیق درآورد. دونالد ترامپ پس از این مذاکرات اعلام کرد که قصد دارد در روزهای آینده با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، درباره پیشنهاد آتش‌بس صحبت کند. او گفت موافقت پوتین با این پیشنهاد مانند برداشتن ۷۵ درصد از مسیر رسیدن به صلح است و باقی چالش‌ها مربوط به توافق‌ها و موقعیت‌های میدانی خواهد بود.
بر‌اساس گزارش‌ها، استیو ویتکاف، فرستاده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه نیز قرار است در روزهای آینده به مسکو سفر کند و احتمالا دیداری با پوتین داشته باشد. ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه نیز احتمال برقراری تماس با نمایندگان ایالات متحده را رد نکرد، اما تأکید کرد که روسیه اجازه نخواهد داد مسائل پیچیده اوکراین مورد سوءاستفاده قرار گیرد.
از دیگر جزئیات این رویداد می‌توان به دیدار مارکو روبیو و ولودیمیر زلنسکی با شاهزاده محمد بن‌سلمان اشاره کرد. این دیدار که درست پیش از مذاکرات رسمی جده انجام شد، نشانه‌ای از نقش عربستان سعودی در پیشبرد فرایند صلح محسوب می‌شود. مارکو روبیو پس از پایان مذاکرات تأکید کرد که تنها راه پایان‌دادن به جنگ کنونی، توقف کامل تیراندازی‌ها و آغاز مذاکرات هدفمند است. او یادآور شد که ایالات متحده از اوکراین تعهدی مشخص درباره این امر گرفته است و اکنون وظیفه روسیه است که پاسخ مثبت بدهد. در بیانیه‌ای مشترک که از طرف مقامات آمریکا و اوکراین منتشر شد، بر گام‌های مهم برداشته‌شده برای تحقق صلح پایدار تأکید شد. اوکراین آمادگی خود برای اجرای آتش‌بس موقت ۳۰روزه را اعلام و تأیید کرده است که امکان تمدید آن با توافق طرفین وجود دارد. اجرای این طرح مشروط به پذیرش روسیه خواهد بود.
ولودیمیر زلنسکی این اقدام را گامی مثبت توصیف کرد و افزود که تیم اوکراینی آمادگی دارد تا با همتایان آمریکایی خود همکاری کند. او ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات نتایج ملموسی برای کاهش تنش‌ها به همراه داشته باشد.
با وجود تلاش‌های دیپلماتیک، نشست جده هم‌زمان با شدت‌گرفتن تنش‌های نظامی بین اوکراین و روسیه برگزار شد. حمله پهپادی گسترده اوکراین به خاک روسیه در همان ساعات اولیه روز سه‌شنبه رخ داد و نیروهای دفاعی روسیه اعلام کردند که توانسته‌اند ۳۳۷ پهپاد ازجمله ۹۱ پهپاد در مسکو را رهگیری کنند. این حمله‌ها تلفات انسانی نیز داشت و دست‌کم دو کشته و هشت زخمی بر جای گذاشت.
مفاد توافق
بر پایه بیانیه مشترک اوکراین و آمریکا، اوکراین در‌واقع آمادگی خود را برای پذیرش پیشنهاد آمریکا برای اجرای آتش‌بس موقت ۳۰روزه اعلام کرده است که طبق آن طرفین می‌توانند در صورت توافق متقابل آن را تمدید کنند.
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در سخنرانی شبانه خود گفت «ایالات متحده پیشنهاد کرده است آتش‌بس کامل موقت به‌گونه‌ای برقرار شود که حملات موشکی، پهپادی و بمب‌افکنی نه‌تنها در دریای سیاه، بلکه در طول تمام جبهه‌ها متوقف شود». زلنسکی گفت: «اوکراین آماده است این پیشنهاد را بپذیرد. ما آن را گامی مثبت می‌بینیم و آماده‌ایم آن را اجرا کنیم».
آمریکا اعلام کرد که بلافاصله تعلیق هم‌رسانی اطلاعات را لغو خواهد کرد و کمک‌های امنیتی به اوکراین را از سر خواهد گرفت. مقامات اوکراینی در اواخر ۱۱ مارس اعلام کردند که هم کمک‌ها و هم اشتراک‌گذاری اطلاعات از سر گرفته شده است.
در بیانیه مشترک ۱۱ مارس، دو کشور گفتند که توافق کردند به‌زودی موافقت‌نامه‌ای جامع برای توسعه منابع معدنی حیاتی اوکراین به دست آورند. توافق معدنی هفته‌هاست که در دستور کار بوده و پس از دیدار جنجالی ۲۸ فوریه بین دو رئیس‌جمهور بلاتکلیف مانده بود. ترامپ برای مدت‌ها درباره کمک به اوکراین تردید داشت.
هر دو طرف همچنین بر اهمیت تلاش‌های بشردوستانه به‌عنوان بخشی از فرایند صلح تأکید کردند. این توافق به‌ویژه در طول آتش‌بس، شامل تبادل اسرای جنگی، آزادی بازداشت‌شدگان غیرنظامی و بازگشت آن دسته از کودکان اوکراینی است که به زور از اوکراین به روسیه یا به مناطق تحت کنترل روسیه منتقل شده‌اند. هر دو طرف توافق کردند که تیم‌های مذاکره‌کننده خود را معرفی کرده و بلافاصله مذاکرات صلح را آغاز کنند.
عملی‌شدن توافق منوط به پذیرش و اجرای هم‌زمان آن از طرف روسیه است. مقامات ایالات متحده گفتند که آنها این توافق را به مسکو خواهند برد. مشاور امنیت ملی ترامپ، مایک والتز، قرار است در روزهای آینده با همتای روس خود ملاقات کند و نماینده ویژه ترامپ، استیو ویتکاف، برنامه دارد این هفته به مسکو سفر و با پوتین دیدار کند. ترامپ گفت که ممکن است این هفته با پوتین صحبت کند و امیدوار است آتش‌بس دائمی در روزهای آینده مذاکره شود. وزارت خارجه روسیه پس از مذاکرات آمریکا و اوکراین در ۱۱ مارس تنها اعلام کرد که تماس‌ها با نمایندگان ایالات متحده را رد نکرده است.
استقبال اروپا
اورزولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، روز سه‌شنبه ضمن استقبال از توافق اوکراین با پیشنهاد آتش‌بس آمریکا، این تحول را «گامی مثبت به سوی صلحی عادلانه و پایدار» خواند. او تأکید کرد که اتحادیه اروپا آماده است تا در مرحله بعدی مذاکرات صلح نقشی کلیدی ایفا کند و گفت: «اکنون توپ در زمین روسیه است».
«آندری سیبیها»، وزیر امور خارجه اوکراین، پس از مذاکرات جده، با چندین مقام اروپایی، ازجمله دیوید لامی، وزیر خارجه بریتانیا، و کایا کالاس، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت‌وگو کرد. اوکراین تأکید کرده است «هیچ تصمیمی درباره امنیت بلندمدت اروپا بدون حضور اروپا نباید گرفته شود». در همین راستا، سیبیها برای مذاکره با رادوسلاو سیکورسکی، همتای لهستانی خود، به ورشو سفر خواهد کرد. لهستان که همسایه اوکراین و عضو ناتو است، از آغاز جنگ حامی سرسخت کی‌یف بوده است. کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا نیز این توافق را «پیشرفتی درخور توجه» خواند. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز سه‌شنبه اعلام کرد که احتمال دارد در هفته جاری با ولادیمیر پوتین گفت‌وگو کند. او همچنین تأیید کرد که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، به کاخ سفید دعوت خواهد شد.
ترامپ گفت: «امیدوارم آتش‌بس در چند روز آینده برقرار شود». او همچنین افزود که آمریکا روز چهارشنبه یک نشست مهم با روسیه خواهد داشت و انتظار دارد مذاکرات سازنده‌ای انجام شود.