شفقنارسانه_ اخیراً لیستی از زیان آورترین سازمان ها و شرکت های دولتی در عملکرد ۱۴۰۲ منتشر شده که صداوسیما در این لیست قرار دارد. این درحالیست که سهم صداوسیما از بودجه عمومی در سال جاری ۲۴ هزار میلیارد تومان و برای سال ۱۴۰۴ بیش از کل بودجه ۱۰ وزارتخانه و حدود ۳۵ هزار میلیارد تومان تعیین شده که با وجود این بودجه انتظار عملکرد بهتر و موثرتری از آن می رود. چرا صداوسیما با وجود چنین بودجه ای همچنان زیان آور است؟ چه تغییراتی باید در ساختار مدیریتی یا اقتصادی ایجاد شود و چگونه می‌توان به بهبود عملکرد مالی صداوسیما کمک کرد؟ زهرا نژاد بهرام مدرس دانشگاه معتقد است: انتظار داریم صدا و سیما با این‌حجم از بودجه باید بتواند فرصتی برای بروز خلاقیت ها داشته باشد به ویژه در عرصه امروزی که رسانههای جریان اصلی به حاشیه رانده می شوند و رسانههای نوین جایگاه تازه ای برای خود باز می کنند اگر فقط اين رسانه های نوین بستری برای ارتباط گیری باشند، طبیعتا صدا و سیما بسیار عقب خواهد ماند. رسانه های جریان اصلی این را می دانند که اگر نتوانند نوآوری و خلاقیت داشته باشند و اگر در یک فضای رقابتی قرار نگیرند، بسیار عقب خواهند ماند و مخاطب خود را از دست می دهد.
نژاد بهرام درباره بودجه ریزی برای صدا و سیما و خروجی آن به شفقنا رسانه می گوید: بودجه این سازمان بیش از بودجه سازمان های میراث فرهنگی، وزارت خارجه، وزارت نفت و دادگستری است و با بودجه کشاورزی برابری می کند. اگر این سازمان خروجی مطلوبی داشته است، اشکالی ندارد که درخواست افزایش بودجه هم داشته باشد. افزایش بودجه از محل درآمد و آگهی ها و سایر موارد پذیرفتنی است. تمایل صدا و سیما به استیلا بر روی تمام شبکه ها و فضاهای رسانه ای از ساترا گرفته تا بقیه موارد به این دلیل است که می خواهد موقعیت انحصاری خودش را حفظ کند چرا که اگر این موقعیت را حفظ کند، یقینا می تواند بودجه بیشتری داشته باشد. اما اگر بودجه با عملکرد همخوانی داشته باشد از نظر بودجه ریزی مساله ای ندارد، ما معمولا برای طراحی بودجه به عملکرد و خروجی سازمان ها توجه می کنیم.
او بیان می کند: اگر قرار باشد بودجه صرف این شود که نیروهای سازمان پوشش داده شوند و خروجی خاصی نداشته باشند و نتواند مسئولیت های اجرایی به عمل برساند، افزایش بودجه یک کار عبث خواهد بود.
این فعال رسانه ای با اشاره به عملکرد صدا و سیما در جذب مخاطب می گوید: این مهم به این معناست که بر اساس نظرسنجی ها در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۱ و نیم درصد از مردم بیننده سریال ها بودند و ۱۲ و نیم درصد پیگیر اخبار صدا و سیما بودند. افول اعتماد در صدا و سیما به حدی چشم‌گیر است که حتی دست اندرکاران خود صدا و سیما هم به آن اذعان می کنند.
او ادامه می دهد: در گذشته صدا و سیما به خاطر هر کدام از سریال ها یا برنامه هایش نظر سنجی هایی از مردم می گرفت و منتشر می کرد . عدم تمایل صدا و سیما به انتشار نظر سنجی ها، خود نشانگر این مهم است که خودشان هم به این نتیجه رسیده اند که مخاطب لازم را برای برنامه هایشان ندارند، با این وجود درخواست بودجه و امکانات و اختیارات بیشتر به شکل روز افزون دارند. شاید یکی از دلایلش یک جانبه نگری است که صدا و سیما داشته است، نه اینکه صدا و سیما از نظر کادر فنی یا توانایی های برنامه سازی ضعیف بوده، بلکه به خاطر جهت گیری های یک‌سویه است که نتوانسته مخاطب عام را جذب کند.
او با اشاره به نوع جهت گیری این سازمان بیان می کند: وظیفه صدا و سیما به عنوان یک نهاد رسانه ملی این است که تمام بخش های جامعه را پوشش دهد، ولی متاسفانه با جهت گیری های متعددی که در طول سال های اخیر در صدا و سیما صورت گرفته است این نوع بودجه ریزی برای صدا و سیما به این خاطر است که سهم خودش را از قدرت با دریافت بودجه تامین کند، بدون اینکه خروجی خاصی داشته باشد. اگر مردم بیشتر اخبار خود را از شبکه های مجازی می گیرند و مردم توجه ای به برنامه سازی های این سازمان ندارند و برنامه های خودشان را از دیگر رسانه ها دریافت می کنند، معنایش است که صدا و سیما در کارآیی خود با افول جدی روبه رو شده‌است. این رسانه همان است که قبلا سریال‌های فاخری مانند سریال امام علی و ….. می ساخت. ولی الان در یک بن بست از توانمندی قرار گرفته که آنهم به دلیل یک سویه بودن و جهت گیری های خاص است که مورد قبول عامه مردم نیست .
نژاد بهرام با اشاره به تبعات انحصاری بودن سازمان صدا و سیما می گوید: انحصاری بودن نه تنها نتوانسته برای صدا و سیما فرصت های رشد و بلوغ بیشتر فراهم کند، بلکه بیشتر خودش را در چارچوب برنامه ریزی ها و جهت گیری هایی خاص قرار داده است . این سازمان چون رقیب ندارد، طبیعتا با مشکلات جدی روبرو است و هرگاه رقیب جدی به ميدان آمده، با مقاومت در برابر و تلاش برای محدود کردن آن راهی پیدا کرده تا انحصاری بودن خودش را حفظ کند. انحصاری بودن برای هیچ دستگاهی مطلوبیت نخواهد داشت. چرا که با وجود رقیب است که رشد و خلاقیت و نوآوری به وجود می آید.
او بیان می کند: خیلی از برنامه های صدا و سیما کپی برداری از کانال های دیگر است و کمتر برنامه ای می بینیم که بلوغ و ابتکار خاصی در آن وجود داشته باشد. من مخالفتی با کپی برداری ندارم اما کپی برداری که بتواند جذابیت هم را با خودش داشته باشد حتی از نوع گفتگوی مجریان و صحنه سازی برای برنامه سازی، این کپی برداری کاملا مشهود است.
او تاکید می کند: انتظار داریم صدا و سیما با این‌حجم از بودجه باید بتواند فرصتی برای بروز خلاقیت ها داشته باشد به ویژه در عرصه امروزی که رسانههای جریان اصلی به حاشیه رانده می شوند و رسانههای نوین جایگاه تازه ای برای خود باز می کنند اگر فقط اين رسانه های نوین بستری برای ارتباط گیری باشند، طبیعتا صدا و سیما بسیار عقب خواهد ماند. رسانه های جریان اصلی این را می دانند که اگر نتوانند نوآوری و خلاقیت داشته باشند و اگر در یک فضای رقابتی قرار نگیرند، بسیار عقب خواهند ماند و مخاطب خود را از دست خواهند داد.
او پیشنهاد می دهد: صدا و سیما راهی جز این ندارد که دست از انحصار بردارد و تلاش کند رقبای جدیدتری داشته باشد، برنامه های خاصی را در ارتباط با اختصاصی سازی از خود دور کند و فرصت را برای مخاطب عام فراهم کند.
نژاد بهرام در پایان به فرصت های این سازمان برای درآمدزایی اشاره می کند و می گوید: در جهان برای سازمان هایی مثل صدا و سیما منابع متعددی برای درآمد زایی وجود دارد، مثلا برنامه سازی هایی را در اختیار بخش خصوصی قرار می دهند و با توجه به چارچوب هایی مشخص، می تواند این کار را انجام دهد و به درآمد برسد. صدا و سیما نمی تواند فقط از طریق تبليغ به درآمد برسد، بلکه می تواند ظرفیت های بیشتری برای کسب درآمد پیدا کند ، اما چون همیشه به بودجه دولتی متصل بوده کمتر به فکر درآمد زایی از جاهای دیگر بوده است. شاید اگر نیمی از بودجه صدا و سیما توسط خودش تامین می شد حتما در جذب برنامه ها و جذب مخاطب توجه بیشتری نشان می داد و می توانست ظرفیت های تازه ای برای خود خلق کند. کارشناسان و متخصصان رسانه ای در سازمان صدا و سیما کم نیستند اما چون از نگرش خاص پیروی می کنند در تولید برنامه های عامه پسند و مخاطب محور ضعیف عمل می کنند.