ترامپ درباره نامه چه گفت؟
ترامپ روز جمعه به خبرنگاران گفت که مذاکرات با ایران به مراحل پایانی رسیده و امیدوار است که نیازی به مداخله نظامی نباشد.
او هم چنین در این نشست در کاخ سفید اظهار داشت«دوران جالبی در تاریخ جهان را سپری می‌کنیم. اما در مورد ایران، به‌زودی اتفاقی خواهد افتاد، خیلی خیلی زود. احتمالاً به‌زودی درباره آن صحبت خواهید کرد. امیدوارم که بتوانیم به یک توافق صلح برسیم. نه از موضع قدرت صحبت می‌کنم و نه از موضع ضعف، فقط ترجیح می‌دهم که توافق صلحی حاصل شود. اما اگر این اتفاق نیفتد، راه دیگری برای حل این مسئله وجود دارد.»
هم چنین ترامپ در مصاحبه‌ای با فاکس بیزنس، که بخش‌هایی از آن روز جمعه منتشر شد، فاش کرد که نامه‌ای به رهبر ایران، آیت‌الله علی خامنه‌ای، ارسال کرده و در آن تهران را به پذیرش یک توافق هسته‌ای تشویق کرده است. او هشدار داده که در غیر این صورت، ایران با پیامد‌های نظامی مواجه خواهد شد. این مصاحبه طبق برنامه قرار است امروز یکشنبه به‌طور کامل پخش شود.
از بخش های منتشر شده تاکنون اما مشخص شده که او در این مصاحبه گفته است که«ترجیح می‌دهم که مذاکره کنیم. مطمئن نیستم که همه با من موافق باشند، اما می‌توانیم توافقی داشته باشیم که به همان اندازه کارآمد باشد که گویی از طریق اقدام نظامی به دست آمده است.»
ترامپ ادامه داده که«زمانش فرا رسیده است. به‌زودی، اتفاقی رخ خواهد داد، به یک شکل یا شکل دیگر. امیدوارم که ایران مذاکره کند. من برای آن ها نامه‌ای نوشته‌ام و گفته‌ام که امیدوارم وارد مذاکرات شوید، چون اگر مجبور به اقدام نظامی شویم، این مسئله برای ایران بسیار وحشتناک خواهد بود.»
ترامپ به دنبال چیست؟
ترامپ در ماه فوریه نیز مدعی شده بود ایران «نزدیک» به ساخت سلاح هسته‌ای است، اما ایالات متحده اجازه نخواهد داد که تهران به این هدف برسد. او همچنین با امضای یک فرمان اجرایی، دستور اعمال «فشار حداکثری اقتصادی» بر ایران را صادر کرد، که شامل تحریم‌هایی برای کاهش صادرات نفت ایران است.
او در روز ۴ فوریه برابر با ۱۶ بهمن نیز تأکید کرده بود که«آن‌ها [ایران]در حال حاضر بسیار قدرتمند هستند، اما ما اجازه نخواهیم داد که به سلاح هسته‌ای دست پیدا کنند.»
کما این که باید به یاد داشت که در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ نیز کمپین «فشار حداکثری» علیه ایران اجرا شد که شامل اعمال تحریم‌های شدیدتر و اجرای سخت‌گیرانه‌تر آن ها بود.
البته در مقابل این سخنان ترامپ و تلاش برای فشار حداکثری او به ایران باید توجه داشت که سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، روز جمعه در مصاحبه‌ای با خبرگزاری فرانسه (AFP) تأکید کرد که ایران تا زمانی که رئیس‌جمهور دونالد ترامپ سیاست «فشار حداکثری» خود را ادامه دهد، مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای خود را با ایالات متحده از سر نخواهد گرفت.
عراقچی که در کنسولگری ایران در جده، عربستان سعودی، مصاحبه می‌کرد، گفت که ایران به مذاکرات خود با سایر طرف‌های مذاکره ادامه خواهد داد، اما تحت سیاست تحریم‌های فزاینده دولت ترامپ، حاضر به گفتوگو با آمریکا نخواهد بود.
خبرگزاری فرانسه نیز در همین باره نوشته که این موضع ایران نشان‌دهنده ادامه تنش‌های دیپلماتیک میان دو کشور است، در حالی که دولت ترامپ فشار‌های اقتصادی و دیپلماتیک خود را بر تهران افزایش داده است.
روس ها به دنبال ماهیگیری خود
اما جمعه پرماجرا به همین جا ختم نشد و در ادامه نیز این وزارت خارجه روسیه بود که در همین روز اعلام کرد که سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، با کاظم جلالی، سفیر ایران، درباره تلاش‌های بین‌المللی برای حل‌وفصل وضعیت برنامه هسته‌ای ایران گفتوگو کرده است.
سخنانی که البته با واکنش هایی نیز مواجه شد. از جمله حمیدرضا جلایی ، تحلیل گر سیاسی اکنون نزدیک به دولت پزشکیان در همین باره گفت: کار ترامپ هم یکی به نعل زدن و یکی به میخ زدن است. ما باید در مذاکرات فعال باشیم. اتفاقا مذاکره باید «مستقیم» باشد. مگر ایران چلاق است که قطر یا مسکو میانجی‌اش باشند؟ روسیه بخواهد میانجیگری کند، ایران را موضوع معامله‌اش می‌کند. ایران به انجام مذاکره مستقیم پاسخ مثبت بدهد، منافعش تامین شد ادامه بدهد، نشد ادامه ندهد. این کار میانجی نمی‌خواهد.
کانال های ممکن برای ارسال یک نامه از واشنگتن به تهران
اما همچنان مساله نامه ترامپ یکی از اصلی ترین موضوعات مطرح است. کما این که اگر ترامپ به طور مستقیم نامه ای به یکی از سران کشور نوشته باشد این خود بدان معناست که او تمایل به حذف همه واسطه ها از جمله روسیه و قطر و عربستان در میان رابطه خود با ایران دارد.
اما سوال اصلی در روزهای اخیر و پس از افشاگری درباره نامه یکی این بوده که پس نامه کجاست؟ اساسا نامه مورد نظر به دست چه کسی رسیده است؟
در ابتدای طرخ مساله نامه همه به سراغ عالی‌ترین نمایندگی دیپلماتیک ایران در این کشور یعنی نمایندگی دائم در سازمان ملل رفتند اما آن‌ها گفتند نامه‌ای دریافت نکرده‌اند.
تکذیب این خبر و موضوع ارسال نامه بیش از این دیگر از کانال نمایندگی ایران در سازمان ملل پیگیری نشد اما در این بین باید توجه کرد که کانال های دیگری نیز وجود دارد و از جمله سفارت سوئیس در تهرات که دفتر حافظ منافع آمریکا در ایران است می تواند حامل نامه باشد البته که کشورهایی هم چون قطر و عمان نیز گاهی پیامرسان ایران و آمریکا بوده‌اند و می توانند در این مساله نقش پیغام آور را برعهده گرفته باشند. در هر صورت، برای ارسال نامه لزوما نیازی به نمایندگی در سازمان ملل نیست که برخی تکذیب این نمایندگی را تکذیب نهایی در نظر گرفته بودند.
کما این که در این بین باید توجه داشت که ترامپ در دوره نخست حضور خود در قدرت هم چنین تلاش‌هایی داشت و پیامی را از طریق شینزو آبه، نخست وزیر وقت ژاپن برای رهبری ارسال کرده بود. یعنی در آن زمان ژاپن که کمتر کسی تصور می کرد، پیغام را به ایران بیاورد، در نهایت حامل نامه مورد اشاره شد.
واکنش ها به یک نامه ناخوانده
ارسال این نامه در نهایت همان طور که انتظار می‌رفت، با واکنش‌هایی متضاد و متفاوتی رو‌به‌رو شد. بر خلاف سال‌ها قبل و به طور مشخص دهه ۹۰ و دوران ریاست باراک اوباما؛ که این نامه‌نگاری‌ها بعضاً با واکنش‌های مثبت نیز رو‌به‌رو می‌شد، در حال حاضر واکنش‌های را به دو گروه منفی و سکوت/ بی‌تفاوتی باید تقسیم کرد.
شاید یکی از مهم تری اظهارنظرها را اما باید متعلق به مهدی فضائلی، عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبری دانست که در همشهری نوشت: «ممکن است عده‌ای ساده‌انگارانه چنین تصور کنند که ترامپ موجودی استثنایی و متفاوت از واقعیت آمریکاست؛ از این افراد باید سؤال کرد ترامپ در کدام ساختار برای دومین‌بار به کاخ‌سفید راه یافت؟ آیا بایدن پس از رئیس‌جمهور شدن، برخی فرمان‌های مهم ترامپ را تأیید نکرد؟ ترامپ امروز با کدام مقاومت جدی در ساختار نظام آمریکا روبه‌روست؟ و ده‌ها نشانه دیگر که آشکار می‌سازد ترامپ خود خود آمریکاست؛ فقط بدون روکش مخملی و بدون روتوش»
ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز با انتشار متنی به ادعای ارسال نامه از سوی دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به ایران واکنش نشان داد. او در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «از اصل و محتوای نامه ترامپ خبری ندارم، اما آنچه مسلّم است جمهوری اسلامی تحت فشار مذاکره نمی‌کند، از حقوق ملت ایران کوتاه نمی‌آید، گاو شیرده نخواهد شد و زیر بار زور هم نمی‌رود.»
نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی نوشت: «الگوی ترامپ در سیاست خارجی؛ شعار، تهدید، اقدام موقت و عقب‌نشینی! درباره ایران: اول گفت برخورد نمی‌خواهد، بعد فشار حداکثری را امضا کرد، سپس تحریم‌های جدید را اجرا کرد و حالا از ارسال نامه به رهبری و دعوت به مذاکره می‌گوید! نمایش تکراری آمریکا.»
ترامپ در دوره نخست حضور خود در قدرت هم برای مذاکره با ایران، چنین تلاش‌هایی داشت و پیامی را از طریق شینزو آبه، نخست‌وزیر وقت ژاپن برای رهبری ارسال کرده بود. یعنی در آن زمان ژاپن که کمتر کسی تصور می‌کرد، قرار باشد پیغام را به ایران بیاورد، در نهایت حامل نامه مورد اشاره بود
خبرگزاری تسنیم نیز در مطلبی با عنوان «نامه لازم نیست؛ توافق آماده است!» نوشت: «این نامه به دلایل مختلف، بیش از هر چیز یک عملیات روانی است و نه یک اقدام صادقانه سیاسی.»
البته از اشاره یادداشت معاون خبر تسنیم نباید به سادگی گذشت؛ او اشاره می کند که توافق از سال 1394 روی میز است و کسی که این مساله را بهم زده ترامپ است و اگر به دنبال مذاکره و گفتگو ، توافق یک دهه است روی میز است.
روسیه بازیگری مهم با نامه یا بدون نامه
واقعیت این است که اولویت ترامپ هر چند مذاکره و توافق است، اما با شروط و خواسته‌های خودش. چنان چه ترامپ حتی برای تحقق این هدف خود همزمان و همراستا با بازگرداندن سیاست فشار حداکثری و تهدیدها به صفر کردن صادرات نفتی ایران و توقف کشتی‌های نفتی و غیره از چند کانال تلاش می‌کند که این مذاکرات هر چه زودتر کلید بخورد.
اما مساله مهم دیگرر در این میان، کانالی است که احتمالا ترامپ بیش از همه بر روی آن حساب باز می‌کند، فعلا پوتین و روسیه است.
اینجاست که این مساله که چه کسی نامه را به ایران آورده، دارای اهمیت می شود. توجه کنید ترامپ در گفتگو با فاکس فقط افشا کرده که نامه را فرستاده و درباره زمان و مکان آن به طور دقیق توضیحی نداده است.
در این بین دو مسافر در رده بالای سیاسی طی هفته های اخیر به ایران آمده اند و اولی امیر قطر و دومی وزیر خارجه روسیه است. در شرایطی که بیشترین گمانه زنی ها درباره حضور امیرقطر در ایران، شرایط سوریه ارزیابی می شد اما درباره حضور لاوروف از همان ابتدا گفته می شد که یک دلیل حضور او حتما توافق میان ایران و آمریکاست و با توجه به این که وی از دیدار با وزیر خارجه آمریکا مستقیم به تهران آمد پس ابدا بعید نبوده او نامه را آورده باشد و در این شرایط مشخص می شود که ترامپ بر روی روسیه حساب ویژه باز کرده است.
در چنین شرایطی دور از ذهن نیست که پوتین در چارچوب معامله با ترامپ به صورت جدی برای شکستن بن‌بست در پرونده‌های بین‌المللی همچون پرونده هسته‌ای ایران ورود کند و در این باره نیز تاکید دیمتری پسکوف سخنگوی کرملین مبنی بر ضرورت حل مسائل میان آمریکا و ایران با «گفتگو» نیز در سایه مخالفت تهران با آن در این شرایط در این راستا قابل تامل است.
خبر ارسال نامه ترامپ به رهبری، در نهایت همان طور که انتظار می‌رفت، با واکنش‌های متضاد و متفاوتی رو‌به‌رو شد. بر خلاف سال‌ها قبل و به طور مشخص دهه ۹۰ و دوران اوباما؛ که این نامه‌نگاری‌ها بعضاً با واکنش‌های مثبت نیز رو‌به‌رو می‌شد، در حال حاضر واکنش‌ها را به دو گروه منفی و سکوت/ بی‌تفاوتی باید تقسیم کرد
حال باید صبر کرد و دید آیا ترامپ محتوای نامه اش را نیز افشا می‌کند و در ادامه روسیه در این میدان که بسیار دوست دارد در آن نقش میانجی را بازی کند، چه خواهد کرد؟!