خبرگزاری حوزه | امام سجاد علیه السلام در صحیفه سجادیه از خداوند متعال اینگونه مسئلت می کنند:
«أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ فِی ... إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَیْنِ.» ۱
زینت پرهیزکاران، «اصلاح بین مردم» را بر من بپوشان.
شرح:
عوامل معنوی متعددی وجود دارند که می توانند باعث جلب رحمت الهی گردند. در این میان، اصلاح ذات البین، ایجاد برادری و الفت و حل اختلافات فی ما بین از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
قرآن کریم در این رابطه می فرماید:
«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.» ۲
مؤمنان برادر یکدیگرند؛ پس دو برادر خود را صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید، باشد که مشمول رحمت او شوید.
برقراری صلح و برادری بین افراد، دقیقاً نقطه مقابل عمل شیطان است. شیطانی که امیرالمؤمنین علیه السلام اینگونه او را وصف می کند:
«إنَّ الشَّیطانَ ... یُعْطیَکُم بالجَماعةِ الفُرقَةَ، و بالفُرقَةِ الفِتْنَةَ.» ۳
شیطان می خواهد به جای اتحاد و هماهنگی، ایجاد تفرقه کند و به وسیله تفرقه، فتنه بر پا سازد.
با توجه به این کلام، اختلاف و تفرقه بین افراد، یکی از مهمترین ابزار در دستان شیطان است که از طریق آن، فتنه ای برپا کرده که به تبع آن، افراد و جامعه را از رحمت الهی به دور می دارد؛ چرا که جامعه ای که برادری و الفت را به فراموشی سپرده اند، هرگز طمع رحمت الهی را نخواهند چشید.
اما آنچه که از این مصیبت پیشگیری می کند، همان عدم بی تفاوتی و اصلاح فی ما بین است که رحمت الهی را نصیب افراد و جامعه می کند.
ایجاد صلح و الفت بین افراد، آنقدر در نگاه اسلام با اهمیت است، که دروغ گفتن در این جهت را عمل محبوب خدا و راستگویی که باعث اختلاف بین افراد شود را مبغوض خداوند معرفی کرده اند.
رسول اکرم صلی الله علیه وآله وسلم در این باب، خطاب به امیرالمؤمنین علیه السلام اینگونه فرموده اند:
«یَا عَلِیُّ إِنَّ اَللَّهَ أَحَبَّ اَلْکَذِبَ فِی اَلصَّلاَحِ وَ أَبْغَضَ اَلصِّدْقَ فِی اَلْفَسَادِ.» ۴
یا علی! خداوند دروغ را برای اصلاح بین مردم دوست می‌دارد و راستگویی را که سبب فساد شود نمی‌پسندد.
البته در برخی از روایات، دروغ گفتن با هدف اصلاح بین افراد را قسیم صدق و کذب دانسته اند، نه اینکه آن را قِسمی دیگر در کنار صدق و کذب بدانند؛ به عبارتی دیگر صدق یک چیز است، کذب هم چیز دیگری است، دروغ گفتن در جهت اصلاح بین افراد نیز موضوعی مجزّاست.
امام صادق علیه السلام در این باره می فرمایند:
«اَلْکَلاَمُ ثَلاَثَةٌ صِدْقٌ وَ کَذِبٌ وَ إِصْلاَحٌ بَیْنَ اَلنَّاسِ قَالَ قِیلَ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا اَلْإِصْلاَحُ بَیْنَ اَلنَّاسِ قَالَ تَسْمَعُ مِنَ اَلرَّجُلِ کَلاَماً یَبْلُغُهُ فَتَخْبُثُ نَفْسُهُ فَتَقُولُ سَمِعْتُ مِنْ فُلاَنٍ قَالَ فِیکَ مِنَ اَلْخَیْرِ کَذَا وَ کَذَا خِلاَفَ مَا سَمِعْتَ مِنْهُ.» ۵
سخن بر سه گونه است: راست، دروغ، و اصلاح بین مردم. «راوی می گوید» عرض شد: قربانت گردم، منظور از اصلاح بین مردم چیست؟ فرمود: از کسی درباره شخص دیگر سخنی می‌شنوی که اگر آن سخن به او برسد رنجیده می‌شود، پس تو او را دیدار کرده و بر خلاف آنچه که شنیده‌ای، بگویی: از فلانی درباره خوبی تو چنین و چنان شنیدم.
در روایت دیگری از امام صادق علیه السلام اینچنین آمده است که:
«اَلْمُصْلِحُ لَیْسَ بِکَاذِبٍ.» ۶
آشتی دهنده، دروغگو نیست.
بنابراین آنچه که باعث اهمیت جایگاه «اصلاح و ایجاد الفت» در اسلام شده است، قرار گرفتن آن در برابر «فساد و ایجاد اختلاف» است؛ فساد و اختلافی که مبغوض خداوند متعال است.
پی نوشت ها:
۱. صحیفه سجادیه، دعای بیستم.
۲. سوره حجرات، آیه ۱۰.
۳. خطبه ۱۲۱ نهج البلاغه.
۴. وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۲۵۲.
۵. همان، ص ۲۵۴.
۶. تفسیر نورالثقلین، ج ۵، ص ۸۹.
تهیه شده در سرویس علمی-فرهنگی خبرگزاری حوزه