خبرگزاری حوزه - تهران/ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای ۱۵ اسفندماه ۱۴۰۳، همزمان با روز درختکاری سه اصله نهال غرس و پس از آن در بیاناتی با تأکید بر لزوم جدی گرفته شدن نهضت ملی درختکاری که در دوره شهید رئیسی آغاز شد، نسبت به قطع درختان و تبدیل کاربری اراضی کشاورزی به برخی اقدامات انجام شده در این زمینه هشدار دادند: «این‌[طور] نباشد که ما از این طرف نهال بکاریم، و از آن طرف درختهای تنه‌دار بزرگِ مورد استفاده را تخریب کنیم و قطع کنیم. حالا قطع درختان ــ چه در جنگلها، چه غیر جنگلها ــ در یک مواردی، البتّه ضروری است یا از لحاظ فنّی لازم است که آن بحث دیگری است امّا به طور کلّی مراقب باشیم که قطع درختان، یک ضرر و یک خطر محسوب میشود؛ از تخریب جنگل جلوگیری بشود، از تبدیل اراضی کشاورزی به کاربردهای دیگر جلوگیری بشود. این هم یک مسئله است. و شنیده‌ام بحمدالله در تهران و در بعضی شهرهای دیگر کارهای خوبی هم در این زمینه‌ها انجام گرفته که اینها باید ادامه پیدا کند.» ۱۴۰۳/۱۲/۱۵

رسانه KHAMENEI.IR به همین مناسبت در گفت‌وگو با علیرضا زاکانی، شهردار تهران، به تحلیل و بررسی نکات مطرح شده در بیانات رهبر انقلاب پس از کاشت نهال در روز درختکاری پرداخته است.

رهبر معظّم انقلاب اسلامی امروز بعد از کاشت نهال فرمودند که درخت‌کاری یک سرمایه‌گذاری و یک حرکت آینده‌نگرانه است. بفرمایید در این مدّتی که در شهرداری تهران بودید، در راستای ترویج این مقوله چه اقداماتی انجام دادید؟

بسم الله الرّحمن الرّحیم. روز پانزدهم اسفند، هر سال یادآور یک حرکت خوب ملّی است. در واقع، درخت‌کاری توسّط مردم، هم برای مقابله با آلودگی‌های هوا و اشکالاتی که شرایط زیست‌محیطی ایجاد می‌کند مؤثّر است، و هم زمینه‌ی طراوت و شادی و یک نوع از خرّمی را فراهم می‌کند. امروز هم روز پانزدهم اسفند است و بحمدالله رهبر معظم انقلاب، طبق سنّت هرساله‌شان، غرس درخت کردند و فرمایشاتی هم داشتند.

در پاسخ به سؤالی که فرمودید، باید عرض کنم که یک مصوّبه‌ای در سال ۱۳۶۵ هست که به موجب آن باید در شهر تهران پنجاه هزار هکتار فضای سبز ایجاد شود که هم جنبه‌های مثبت فضای سبز را داشته باشد و هم از جنبه‌ی منفی توسعه‌ی شهر جلوگیری شود تا یک کار جدّی و اساسی انجام شود. تا سال ۱۴۰۰ که ما کارمان را در مدیریّت شهر تهران آغاز کردیم و شورای شهر ششم مستقر شد، در تهران حدود ۴۴ هزار هکتار از این فضا ایجاد شده بود؛ یعنی از ابتدای سال ۱۳۶۵ تا سال ۱۴۰۰، در طیّ ۳۵ سال، این میزان حکایت از آن داشت که سالانه حدود ۱۲۵۰ هکتار فضای سبز ایجاد شده؛ اگرچه در دهه‌ی ۹۰ به واسطه‌ی اینکه هر چقدر به انتها نزدیک بشویم کار سخت‌تر می‌شود، به طور میانگین، سالانه ۹۳۰ هکتار درخت کاشته شده بود.

از سال ۱۴۰۰ ما این مسئله را به عنوان یک اولویّت قطعی برای خودمان مدّ نظر قرار دادیم؛ بر این اساس، ۱۲۵۰ هکتار در سال ۱۴۰۰، ۱۵۰۰ هکتار در سال ۱۴۰۱، ۲۰۰۰ هکتار در سال ۱۴۰۲ و ۳۰۰۰ هکتار هم برای امسال هدف‌گذاری شد که تا امروز ۲۵۰۰ هکتار افتتاح شده امّا چون این کاشتِ درخت تا ابتدای سال آینده ادامه پیدا می‌کند، امسال عملاً ۳۰۰۰ هکتار درخت کاشته خواهد شد. لذا یک جهشی در این زمینه ایجاد شد و آن ۹۳۰ هکتارِ دهه‌ی ۹۰ تبدیل شد به ۱۷۰۰ هکتار؛ یعنی ما سالانه، به طور میانگین، حدود ۱۷۰۰ هکتار فضای سبز در خارج از شهر ایجاد کرده‌ایم، در داخل شهر هم بوستان‌ها و فضای سبز حاشیه‌ی خیابان‌ها و بزرگراه‌های ما توسعه پیدا کرد و ما امروز در درون شهر با یک سطح بسیار مطلوبی از فضای سبز مواجهیم.

ما وقتی که مدیریّت شهر تهران را در سال ۱۴۰۰ تحویل گرفتیم، سرانه‌ی هر نفر ۱۵.۸ متر فضای سبز در داخل شهر بود و الان که ما با هم صحبت می‌کنیم، ۱۷.۳ متر است؛ یعنی ما موفّق شدیم ۱.۵ متر به سرانه‌ی داخل شهر اضافه کنیم که البتّه این غیر از ایجاد آن ۷۷۵۰ هکتار فضای سبز در پیرامون شهر است که سالانه ۱۷۰۰ هکتار را شامل می‌شود. لذا یک اهتمام جدّی به کاشت درخت در این دوره از مدیریّت شهری صورت گرفته که برای آینده هم یک جنبه‌ی جهش‌واری را هدف‌گذاری کرده‌ایم. الان ۴۲ ماه است که ما در شهرداری هستیم و چون چهار زمستان به ما می‌خورده، ما این شیب را بالا بردیم و همان‌طور که گفتم، هدف‌گذاری ما در پایان زمستان سال اوّل ۱۲۵۰ هکتار بود، در زمستان سال بعدش ۱۵۰۰ هکتار، بعد ۲۰۰۰ هکتار و امسال هم ۳۰۰۰ هکتار.

الان هم طرح‌های جهشی فوق‌العاده بالایی را هدف‌گذاری کرده‌ایم و برای سال آینده، درخواستمان از دولت محترم این بود که این کوه‌های شمال تهران را تحویل شهرداری تهران بدهند تا ما بتوانیم ۲۸۰۰ هکتار را به اقتضاء گونه‌های گیاهی‌ای که لازم است، درخت بکاریم و اصلاً‌ کلّ کوه‌های شمال شهر را سبز کنیم که هم موجب توسعه‌ی درخت‌کاری می‌شود و هم به واسطه‌ی شیوه‌های نوین آبیاری که به کار می‌بریم، حدود پنجاه تا هفتاد درصد کاهش مصرف آب را به دنبال دارد و هم شیوه‌های نوین بازچرخانی آب را داریم که آن‌هم به توسعه‌ی فضای سبز ما کمک می‌کند. البتّه نکته‌ی مهمّی که این طرح دارد این است که ما بتوانیم شرایط را به سمتی ببریم که با ایجاد فضای سبز در شمال تهران، هم آن جنبه‌ی تفرّجگاهی را تشدید بکنیم و هم از بُعد زیست‌محیطی و هوای پاک، یک آورده‌ی جدّی برای تهران داشته باشد و هم بتوانیم با ایجاد ایستایی آب و فرو رفتن آب در درون زمین، جلوی سیلاب‌ها را بگیریم و بتوانیم آبخوان‌های زیر تهران را هم اِشراب کنیم تا از این جهت هم بتواند مفید واقع شود.

یکی از موضوعاتی که امروز رهبر انقلاب مطرح کردند و از روند پیشرفتش ابراز خشنودی کردند، «نهضت ملّی درخت‌کاری» بود که جنابعالی هم اشاره‌ای داشتید به ارتباطی که ممکن است شهرداری با دولت در این خصوص داشته باشد. لطفاً در این زمینه توضیحاتی بفرمایید.

روح شهید رئیسی شاد! سال گذشته یک نهضتِ مردمیِ چهارساله برای کاشت یک میلیارد درخت به راه افتاد که ما خودمان را به صورت جدّی در آن سهیم می‌دانیم و همان‌طور که امسال این سه هزار هکتار را خارج از شهر و داخل شهر هدف‌گذاری کردیم و فضای سبز شهرمان را داریم توسعه می‌دهیم ــ که توضیح دادم سرانه‌ی این فضا برای هر فرد از ۱۵.۸ متر، الان به ۱۷.۳ متر رسیده ــ تلاشمان این است که بتوانیم یک لکّه‌گذاری‌های بزرگی را برای فضای سبز داشته باشیم و چند ده هزار هکتار درخت بکاریم؛ مثلاً الان هدف‌گذاری بعدی‌مان این است که اگر آن کوه‌های شمال تهران تحویل ما بشود، در مقیاس چند ده هزار هکتار درخت بکاریم که این یک جهاد بزرگی برای کاشت و استفاده از فضاهای موجود خواهد بود.

جلوگیری از قطع درختان تنه‌دار موضوعی بود که امروز هم رهبر انقلاب به آن اشاره کردند. درباره‌ی این موضوع، در گذشته، حاشیه‌هایی در رسانه‌ها برای شهرداری به وجود آمده بود؛ لطفاً در این زمینه هم توضیح بفرمایید.

آنچه در رسانه‌ها بود مربوط به دوره‌ی ما نبود، بلکه مربوط به دهه‌ی ۹۰ و فکر می‌کنم سال ۱۳۹۷ بود که آن‌هم یک تخلّفی بود که انجام داده بودند و به آن رسیدگی شد؛ ما کلّاً یک ویژگی ممتازی برای درخت قائلیم. قطع درخت یک الزاماتی دارد؛ مثلاً باید درختی باشد که ابنیه را یا مردم را یا شرایط محیطی را در معرض خطر قرار بدهد؛ مثلاً اگر درختی خشک شده باشد و در حال افتادن باشد، در یک کمیته‌ی تخصّصی بررسی می‌شود، مجوّز می‌گیرند و به واسطه‌ی خطراتی که ممکن است داشته باشد، آن درخت را قطع می‌کنند. یا مثلاً ممکن است یک طرح شهری به محلّ درخت‌کاری برسد؛ در این صورت، آن درختان را هم با ضوابط خاصّ خودش و با مجوّز، جابه‌جا می‌کنیم؛ یعنی آسیبی به درخت نمی‌خورد، بلکه جابه‌جا می‌شود. لذا قطع درخت برای ما یک خطّ قرمز است و جرائم خیلی سنگینی هم برای آن قرار داده‌ایم.

جنابعالی در خلال صحبت‌هایتان یک اشاره‌ای داشتید به هوشمندسازی آبیاری درختانی که قرار است ان‌شاءالله کاشته بشوند. بفرمایید از چه فنّاوری‌ها یا نوآوری‌هایی در زمینه‌ی بهبود فضای سبز تهران استفاده می‌کنید؟

این مسئله چهار جهت دارد. یک جهتش شیوه‌ی آبیاری درختان است که در شیوه‌ی آبیاری، ما از سال گذشته رفتیم به سمت آبیاری زیرسطحی و یک بخش زیادی از این دو هزار هکتارِ سالِ قبلمان را ما آبیاری زیرسطحی کردیم که این برای اوّلین بار در تهران اتّفاق می‌افتاد؛ قبل از آن، یک بار در نیشکر اهواز اتّفاق افتاده بود و بعد از آن، مقیاس بزرگ‌ترش را ما در تهران پیاده کردیم.

جهت دوّم ناظر به سیستم‌های بازچرخانی آب بود. روزی که کار ما در شهرداری شروع شد، هفت میلیون متر مکعّب از طریق سیستم بازچرخانی آب استفاده می‌شد، امّا در پایان اسفند امسال این عدد به ۵۶.۵ میلیون می‌رسد. تعهّد ما به وزارت نیرو ۱۴۵ میلیون متر مکعّب تا سال ۱۴۱۰ است که ما تا پایان امسال به ۵۶.۵ میلیون متر مکعّب می‌رسیم و از آن برنامه‌ی خودمان خیلی جلوتریم. البتّه سعی‌مان بر این است که قبل از سال ۱۴۱۰، یعنی تا دو سه سال آینده، بتوانیم به آن میزان برسیم؛ زیرا که این واقعاً باارزش‌ترین چیزی است که در شهر و یا حتّی در کشور ــ به واسطه‌ی اقتضائات اقلیمی کشور ــ ما با آن مواجهیم.

جهت سوّم ناظر به محیط کشت است که یک شیوه‌های نوینی را ما داریم برای محیط کشت دنبال می‌کنیم و امروز این ۲۵۰۰ هکتار را به اقتضاء این جنس از محیطِ کشت کاشته‌ایم؛ از جمله بهره‌مندی از بیشترین موادّ مغذّی و امکان نفوذ آب. بنابراین، ما باید بتوانیم شرایط پیرامون درخت را به عنوان یک موجود زنده، جوری فراهم بکنیم که مبتنی بر به‌روزترین یافته‌های علمی باشد.

جهت چهارم هم اقتضاء خود گیاه و درختی است که ما می‌کاریم. در این حرکتی که ما شروع کرده‌ایم، اوّلاً به سمت درخت‌هایی رفته‌ایم که عمدتاً مثمرند؛ و لذا، هم در سال گذشته و هم امسال، بخش عمده‌ای از درخت‌هایی که کاشته‌ایم درخت‌های مثمرند. نکته‌ی دوّمی هم که وجود دارد این است که ما امسال چند ده هزار درخت از نوع بافت اصلاح‌شده خریداری کردیم که الان با اینکه حدود دو سال از سنّشان می‌گذرد، همین امسال که می‌کاریم بار می‌دهند؛ یعنی در سال سوّم بار می‌دهند و این برای مردم خیلی قابل استفاده است.

در واقع، هم از جهت آبیاری، هم از جهت محیط کشت و هم از جهت نوع گیاه و شرایط اقلیمی، توجّه ما به این است که بتوانیم از دانش‌های روز و فنّاوری‌های نوین استفاده کنیم که هم آب را کمتر مصرف کنیم، هم گیاه بهتری بکاریم و هم گیاه کاشته‌شده بهتر بتواند رشد بکند.

در مورد پایش ماهواره‌ای هم توضیحاتی بفرمایید.

ما در جهتِ پایش ماهواره‌ای، ناظر به صیانت از فضای سبزمان کارهایی کرده‌ایم. این موضوعِ پایشِ ماهواره‌ای هم چند جهت دارد؛ یک جهتش جهت صیانت از فضای سبز موجود است که امروز هم حضرت آقا روی آن تأکیدات جدّی داشتند. ما در این زمینه، هم به صورت پهپادی و هم ماهواره‌ای، پایش‌هایمان را انجام داده‌ایم. اگر مقصودتان از «پایش ماهواره‌ای» این است، برای این کار یک قراردادی را با شرکت‌های دانش‌بنیان بسته‌ایم که هر دو هفته یک بار به ما یک رصدی را بدهند برای اینکه متوجّه بشویم چه اتّفاقاتی در شهر و در حریم ما دارد می‌افتد. در حال حاضر، ما این کار را برای صیانت از وضع موجود می‌کنیم.

به عنوان سؤال آخر، بفرمایید که برای افزایش سرانه‌ی فضای سبز در مناطق کم‌برخوردار تهران چه برنامه‌ای دارید؟

یک نکته این است که برای این نُه میلیون و هفتصد هزار نفری که در تهران هستند، سرانه‌ی استاندارد ۱۵ متر است، درحالی‌که الان سرانه‌ی ما ۱۷.۳ است؛ امّا این برای همه‌ی مناطق نیست، بلکه برخی از مناطق دچار فقر فضای سبز هستند، مثل منطقه‌ی ده و منطقه‌ی یازده. اینجا تلاش و کوشش ما این است که اوّلاً اگر آنجا باغی و امکانی برای ایجاد فضای سبز باشد، آن را خریداری بکنیم. مثلاً در شهرری، ما زمین‌هایی را بدین منظور خریدیم یا مثلاً در برخی از جاهای شهر، باغ‌هایی را که از قبل هست از مردم خریداری می‌کنیم و آن‌ها را تبدیل می‌کنیم به فضای سبز عمومی که به سرانه‌ها اضافه شود. البتّه آن باغات به سرانه‌ها اضافه نمی‌شود، آن‌ها مقوله‌ی دیگری است؛ یا مثلاً فضای سبزی که داخل خانه‌ها کاشته می‌شود، امر جداگانه‌ای است و ما آن را داخل فضای سبز شهری محاسبه نمی‌کنیم، امّا به‌شدّت علاقه داریم که این باغات و فضای سبز داخل منازل توسعه پیدا کنند.

نکته‌ی دوّم هم این است که یکی از کارهایی که ما در کمیسیون مادّه‌ی پنج داریم دنبال می‌کنیم، انتقال صورت‌های فضای سبز است؛ یعنی مثلاً در یک منطقه‌مان که افزایش فضای سبز داریم، برخی از فرصت‌ها را ببریم در مناطق کم‌برخوردار و آنجا فضای سبز ایجاد کنیم. یا کار دیگری که داریم انجام می‌دهیم از طریق خود بافت‌های فرسوده، این است که بخشی از بافت‌های فرسوده را به فضای سبز تبدیل کنیم و مجموعه‌هایی را هم که فضای سبز در آن‌ها وجود دارد بتوانیم توسعه بدهیم تا برای مردم یک محیط خوب و بانشاطی را ایجاد کنیم. لذا این موضوع مورد تأکید ما است که هر کجا فضای سبز هست، زندگی و سرزندگی در آنجا موج می‌زند.

در پایان، اگر نکته‌ی دارید در خدمتتان هستیم.

ما به درگاه الهی شکر می‌کنیم که رهبر عزیزتر از جانمان نسبت به موضوع فضای سبز یک اعتنای ویژه‌ای دارند و آن را اسباب زندگی و سرزندگی و حفظ محیط زیست و بهره‌مندی هرچه بیشتر مردم از محیط پیرامون خودشان می‌دانند.