جهان صنعت نیوز – مناسبات جدید خاورمیانه هم جالب است. در واقع و در حالی که الگوهای دوستی – دشمنی آن (با برخی تغییرات) کما فی‌السابق پابرجا است، اما چرخش‌های نوین داخلی آن نیز قابل توجه است. در همین راستا و در شرایطی که از دیرباز، ایران و عربستان سعودی از رقبای قدیمی یک دیگر به حساب می‌آیند، اما اخباری که پیرامون میانجی‌گری احتمالی ریاض برای مذاکره میان تهران و واشنگتن به گوش می‌رسد، جای تامل دارد. در واقع ممکن است که در وهله اول این پرسش به ذهن خطور کند که اصولا عربستان سعودی باید از افول جایگاه ایران برای اثرگذاری در منطقه خشنود باشد و از فشارهای ترامپ بر تهران نیز استقبال کند، اما با این حال نباید فراموش کرد که عرصه سیاست خارجی محل حب و بغض‌های ایدئولوژیک نبوده و ریاض نیز به مانند تمامی بازیگران دولتی نظام بین‌الملل (البته به استثنای برخی از دولت‌ها) بر اساس مصالح ملی خود رفتار می‌کند. در همین راستا گفتنی است که هرچند عربستان سعودی کماکان ایران را رقیب منطقه‌ای خود قلمداد کرده و به دنبال تفوق بر آن است، اما در این مسیر با برخی نگرانی‌ها و محدودیت‌ها نیز مواجه است. به طوری که می‌توان دغدغه‌های سعودی را در دو سطح بررسی کرد.
در سطح نخست، یکی از نگرانی‌های اصلی عربستان سعودی این است که فشارهای بیش از پیش آمریکا بر ایران در دوران ترامپ، جمهوری اسلامی را با تهدیدی برای امنیت هستی‌شناختی آن مواجه سازد و بدین ترتیب تهران را به سوی اقدامات تهاجمی‌تر نظامی – امنیتی سوق دهد. به طوری که می‌توان دو سناریو حرکت به سمت تغییر دکترین نظامی و سیاست‌های تهاجمی‌تر در منطقه را متصور شد. در واقع اگر بپذیریم که نظام بین‌الملل و زیرسیستم‌های فرعی (منطقه‌ای) آن بر اساس مقوله موازنه قوا سامان یافته و خود را متعادل می‌سازند، حرکت احتمالی تهران به سمت تغییر در دکترین نظامی و تسلیحاتی آن (به واسطه نگرانی از اقدامات شدید ترامپ و نتانیاهو) می‌تواند توازن قدرت را در خاورمیانه بهم زده و بدین ترتیب عربستان را وارد معمای جدید امنیتی سازد. لذا هرچند که عربستان سعودی از محدودسازی رقیب دیرینه خود یعنی ایران استقبال می‌کند، اما برای این امر حد مشخصی قائل است؛ زیرا فشار بیش از حد نیز می‌تواند منجر به تغییر احتمالی موازنه قوا و در نهایت به ضرر ریاض تمام شود.
از سویی دیگر، دومین نگرانی سعودی‌ها نیز مربوط به تهدید شدن نظم مورد نظر آنها در منطقه است. در همین راستا باید گفت که از حدود یک دهه پیش، عربستان در کنار حضور فعال در رقابت‌های ژئوپلیتیکی خاورمیانه، رویکردی اقتصاد محور را نیز در سیاست خارجی خود در پیش گرفته که منتج از سیاست داخلی آن یعنی برنامه توسعه ۲۰۳۰ سعودی است. به همین منظور بر کسی پوشیده نیست که رویکردهای اقتصادی مانند جذب سرمایه‌گذاری خارجی، نیازمند کشور و منطقه‌ای امن و به دور از تهدیدات سخت است، زیرا سرمایه در ذات خود ترسو بوده و اگر احساس خطر کند به مثابه آهویی گریزپا، فرار را بر قرار ترجیح می‌دهد. بنابراین ریاض از این مسئله نگران است که فشارهای ترامپ باعث حرکت ایران به سوی سناریو دوم فوق‌الذکر (سیاست‌های تهاجمی‌تر در منطقه) شده و بدین ترتیب منافع اقتصادی سعودی‌ها مورد تهدید قرار بگیرد. در همین راستا صحبت‌های چند روز پیش سرلشگر محمد باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح ایران نیز قابل توجه است که گفت اگر بر علیه ایران اقدامی صورت بگیرد، کل منطقه به آتش کشیده خواهد شد. بنابراین در نهایت می‌توان گفت که دو نگرانی ذکر شده، بخشی از دغدغه عربستان بوده و به همین منظور، سعودی خود را مشتاق نقش‌آفرینی در تسهیل فرآیند کاهش تنش و مذاکره میان ایران و ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد.
∎