همچنین، به نظر می‌رسد گمانه‌زنی‌ها درباره اقدام آینده وزیر اقتصاد جدید برای ارائه سیگنال مثبت به مجلس، سبب شده است معامله‌گران به سمت موقعیت فروش حرکت کنند.
نرخ دلار اکنون به کمتر از 90هزار تومان (15 اسفند) کاهش یافته است. این رقم به عنوان کمترین مقدار ثبت شده از تاریخ ۲۸ بهمن شناخته می‌شود. برخی کارشناسان بر این باورند افت قیمت دلار در بازار آزاد نتیجه مداخله بازارساز است، به‌ویژه در دوره‌هایی که نوسان‌های ارزی به‌شدت افزایش می‌یابد. در این موارد، معمولاً بازارساز وارد عمل شده و سعی می‌کند از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها جلوگیری کند.
نکته قابل توجه دیگر اینکه برخی تحلیلگران کاهش قیمت دلار را به استیضاح وزیر اقتصاد مرتبط می‌دانند. یکی از دلایل اصلی این استیضاح، افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر مطرح شده است. به همین دلیل، احتمال می‌رود وزیر اقتصاد بعدی اقدام به عرضه ارز کند تا به مجلس سیگنال مثبت ارائه دهد. این گمانه‌زنی‌ها موجب شد تا معامله‌گران موقعیت فروش را انتخاب کنند و افزایش عرضه، افت قیمت را به دنبال داشته باشد. در این راستا، خریداران نیز که انتظار کاهش بیشتر قیمت دلار آزاد را در روزهای آینده دارند، از ورود به بازار خودداری کرده‌اند.
تلاش بازارساز برای کنترل نرخ ارز و جهت‌دهی به انتظارات
بازار ارز در حال حاضر با ترکیبی از مداخله‌های مستقیم، انتظارات معامله‌گران و سیاست‌های کلان اقتصادی، دستخوش نوسان‌هایی است.
افت اخیر قیمت دلار و رسیدن آن به کف قیمتی دو هفته‌ای، بیش از هر چیز، نشان‌دهنده تلاش بازارساز برای کنترل قیمت‌ها و جهت‌دهی به انتظارات است. اما این مداخله‌ها در خلأ صورت نمی‌گیرد و تحت تأثیر عوامل مختلفی ازجمله احتمال تغییرات در سیاست‌های اقتصادی و همچنین عدم قطعیت‌های سیاسی قرار دارد.
در این میان، محمد‌رضا فلفلانی، کارشناس بازارهای مالی در گفت‌وگو با قدس به نکاتی کلیدی در تحلیل بازار ارز اشاره کرد.
او معتقد است برای درک بهتر نوسان‌های ارزی، باید به این پرسش پاسخ داد که آیا ارز «معلول» است یا «علت»؟ فلفلانی افزود: در فضای بازار ارز باید یک مطلب را روشن کنیم و اینکه آیا ارز خودش معلول است یا علت؟ این نخست باید روشن بشود بعد برویم سراغ اینکه آیا متغیرهای مؤثر بر بازار ارز یا متغیرهایی که بعدتر از بازار ارز تأثیر می‌پذیرند دچار تغییرات با اهمیتی شدند که این نرخ بخواهد بالا و پایین بشود یا نه؟ قاعدتاً اگرچه وزیر اقتصاد نقش مهمی در این حوزه دارد اما شخص دیگری هم نقش تأثیرگذاری در بازار دارد و یکی از رسالت‌هایش حفاظت و حراست از ارزش پول ریالی است که در حوزه وظایف بانک مرکزی است. باید به دنبال این باشیم که آیا سیاست‌های بانک مرکزی هم تغییر کرده یا در شرف تغییراتی است یا خیر که ما در اینجا می‌دانیم در کشور ما بانک مرکزی هنوز استقلال کامل را ندارد و اصلاحاتی در این حوزه صورت نگرفته است.
نوسان اندک دلار در محدوده 90 تومان با سیاست‌های فعلی
فلفلانی تأکید کرد: برای تحلیل بازار ارز، باید به سیاست‌های پولی و مالی، رشد اقتصادی و میزان تولید توجه کرد. این کارشناس بازار ارز در این باره ادامه داد: در خود موضوع نرخ ارز هم باید گفت نرخ ارز علت یک‌سری از متغیرهاست اما خودش هم معلول یک‌سری متغیرهای دیگر است.
متغیرهایی مثل سیاست‌های پولی، سیاست‌های مالی تا حدی، رشد اقتصادی، میزان تولید و... وقتی از طریق سیاست‌گذارتعیین می‌شود موجب جهت‌دهی به بازار ارز می‌شود. بنابراین در این نگاه بازار ارز می‌تواند معلول این سیاست‌گذاری‌ها باشد و نگاه ما باید به تغییرات آن سیاست‌ها باشد.
با توجه به اینکه هنوز تغییر بااهمیتی در عرصه سیاست‌گذاری در بازار ارز دیده نمی‌شود، به نظر می‌رسد همین اعداد و حدود 90 تومان محدوده‌ای است که بازار ارز می‌تواند یک درصد پایین‌تر و بالاتر از آن نوسان کند و این اعداد در فضای بازار هم دارد جا می‌افتد و تعریف می‌شود. در شرایط موجود طی سال آینده ممکن است با تغییر سیاست‌گذاری‌ها شاهد تغییرات دیگری هم باشیم.
فلفلانی همچنین به شکاف میان نرخ ارز آزاد و رسمی اشاره کرده و معتقد است سیاست‌گذار در تلاش است تا این شکاف را کاهش دهد، اما مسیر این کاهش (افزایش نرخ رسمی یا کاهش نرخ آزاد) همچنان نامشخص است.
وی افزود: اما در حوزه دیگر اختلاف بین نرخ ارز در بازار آزاد و رسمی، همان‌طور که اشاره شد سیاست‌گذار به دنبال کاهش این نرخ است. اما این کار را از چه طریقی انجام می‌دهد؟ کاهش نرخ از مسیر افزایش نرخ رسمی به سمت بازار آزاد یا از طریق کاهش نرخ آزاد به سمت بازار رسمی، این مسئله‌ای است که همین سیاست‌گذاری آن را تعیین می‌کند. تجربه نشان داده است در این زمینه خیلی نمی‌شود پیش‌داوری کرد چون اساساً شرایط اقتصادی ما مدت‌هاست قابلیت پیش‌بینی‌پذیری خود را از دست داده است.
تحلیل فلفلانی نشان می‌دهد بازار ارز ایران، بیش از آنکه تحت تأثیر عوامل بنیادین اقتصادی باشد، تحت تأثیر مستقیم سیاست‌گذاری‌ها و انتظارات قرار دارد. در حال حاضر، به نظر می‌رسد بازارساز با مداخله در بازار و همچنین تلاش برای کاهش شکاف بین نرخ ارز آزاد و رسمی، سعی در کنترل قیمت‌ها دارد. با این حال، با توجه به عدم استقلال کامل بانک مرکزی و همچنین شرایط اقتصادی ناپایدار، پیش‌بینی دقیق روند آینده بازار ارز دشوار است و هرگونه تغییر در سیاست‌گذاری‌ها و یا تحولات سیاسی می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر بازار داشته باشد.
تأثیر مداخلات بازارساز یک عامل مؤثر و موقتی است
محمد برزگری فیروزآبادی، کارشناس خبره بانکی نیز در گفت‌وگو با قدس در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا کاهش قیمت دلار ناشی از مداخله بازارساز است، گفت: مداخلات بازارساز همیشه یکی از عوامل مؤثر در کوتاه‌مدت بوده است.
پس از استیضاح، احتمالاً بانک مرکزی با هدف ایجاد ثبات و جلوگیری از نوسان‌های شدید، اقدامات خود را افزایش می‌دهد. این مداخلات می‌تواند شامل عرضه ارز و یا اعمال محدودیت‌های ارزی باشد. با این حال، باید توجه داشت تأثیرات مداخلات بازارساز معمولاً موقتی است. در بلندمدت، عوامل بنیادین اقتصادی مانند نرخ تورم، رشد اقتصادی و تراز تجاری، تعیین‌کننده اصلی نرخ ارز خواهند بود. علاوه بر این، اصلاح طبیعی بازار و بازگشت قیمت‌ها به تعادل پس از نوسان‌های شدید ارزی نیز در کاهش قیمت دلار مؤثر است.
وی درباره اینکه آیا گمانه‌زنی‌ها در مورد اقدامات وزیر اقتصاد جدید در کاهش قیمت دلار تأثیر داشته است نیز گفت: بله، بازار ارز به اخبار و سیگنال‌های مربوط به سیاست‌های اقتصادی جدید بسیار حساس است. گمانه‌زنی‌ها درباره اقدامات وزیر اقتصاد جدید، به‌ویژه در زمینه عرضه ارز، کاهش نرخ بهره و یا بهبود روابط بین‌المللی، می‌تواند انتظارات را تحت تأثیر قرار داده و منجر به کاهش قیمت دلار شود. به عبارت دیگر، بحث انتظارات در بازار ارز یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تأثیرگذار است. انتظارات مثبت می‌تواند موجب افزایش عرضه ارز و کاهش تقاضا شود که درنتیجه منجر به کاهش قیمت دلار خواهد شد.
اخبار فروش نفت می‌تواند عامل صعود دوباره نرخ دلار باشد
برزگری درباره پیش‌بینی روند آینده بازار ارز نیز توضیح داد: پیش‌بینی دقیق بازار ارز دشوار است، زیرا این بازار تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار دارد. با این حال، با توجه به شرایط پس از استیضاح، می‌توان گفت: در کوتاه‌مدت، احتمالاً بازار با نوسان‌هایی همراه خواهد بود تا زمانی که سیاست‌های جدید وزیر اقتصاد مشخص شود. در بلندمدت، روند بازار به عواملی مانند سیاست‌های اقتصادی دولت، وضعیت روابط بین‌المللی و تحولات بازار جهانی بستگی خواهد داشت. علاوه بر این، اخبار مربوط به فروش نفت ایران فوق‌العاده تأثیرگذار است و می‌تواند عامل صعود دوباره نرخ دلار باشد. باید توجه داشت بحث انتظارات در بازار ارز یکی از مهم‌ترین فاکتورهای تأثیرگذار است. به صورت تکنیکالی نیز تحلیلگران معتقدند در صورت عبور قیمت دلار از برخی سطوح حمایتی، احتمال کاهش بیشتر قیمت و در صورت عبور از سطوح مقاومتی احتمال افزایش قیمت وجود دارد.
این کارشناس حوزه بانکی درباره تأثیر شکاف میان دلار آزاد و رسمی بر بازار نیز گفت: شکاف میان نرخ ارز آزاد و رسمی همواره سبب ایجاد رانت، فساد و عدم شفافیت در بازار می‌شود. این شکاف موجب می‌شود برخی افراد به ارز رسمی با قیمت پایین‌تر دسترسی پیدا کنند و آن را در بازار آزاد با قیمت بالاتر بفروشند.
پس از استیضاح، سیاست‌گذار احتمالاً تلاش خواهد کرد تا این شکاف را کاهش دهد. این اقدام می‌تواند به ایجاد ثبات در بازار و جلوگیری از فعالیت‌های سوداگرانه کمک کند. کاهش این شکاف می‌تواند موجب ایجاد اعتماد در بازار شود.
همان‌طور که مشاهده می‌کنید کاهش اخیر قیمت دلار در بازار آزاد ناشی از عوامل متعددی است که در هم تنیده شده‌اند از یک سو مداخله بازارساز برای کنترل قیمت‌ها و جهت‌دهی به انتظارات، نقش قابل‌توجهی در این کاهش قیمت داشته است و از سوی دیگر گمانه‌زنی‌ها در مورد اقدام‌های وزیر اقتصاد جدید و ارائه سیگنال مثبت به مجلس، سبب شده عرضه ارز افزایش یابد. با این حال، کارشناسان تأکید می‌کنند این عوامل کوتاه‌مدت هستند و عوامل بنیادین اقتصادی مانند نرخ تورم، رشد اقتصادی و تراز تجاری در بلندمدت تعیین‌کننده اصلی نرخ ارز خواهند بود. این طور استنباط می‌شود که ناپایداری شرایط اقتصادی، پیش‌بینی دقیق روند آینده بازار ارز را دشوار می‌کند و هرگونه تغییر در سیاست‌گذاری‌ها یا تحولات سیاسی می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر جهت بازار ارز داشته باشد. درنهایت، بازار ارز ایران تحت تأثیر مستقیم سیاست‌گذاری‌ها و انتظارات قرار دارد و پیش‌بینی روند آینده آن به‌شدت پیچیده و وابسته به تغییرات احتمالی در این عوامل است.
خبرنگار: زهرا طوسی