به گزارش گروه رسانه ای شرق،دونالد ترامپ بعد از ورود به کاخ سفید برای دور دوم ریاست‌جمهوری خود؛ دست به امضای یادداشتی جهت فشار حداکثری به تهران زد. در بخشی از این یادداشت که مورد توجه زیادی قرار گرفت، او از چابهار به‌طور ویژه نام برد و از وزارت خزانه‌داری و وزارت‌خارجه ایالات‌متحده خواست تا معافیت‌های تحریمی دهلی‌نو برای سرمایه‌گذاری در بندر چابهار را لغو کند.
چرا چابهار برای هند اهمیت دارد؟
برای هندی‌ها، چابهار اهمیت فراوانی دارد. آنها بندر چابهار را به‌عنوان مسیری برای کاهش نفوذ چین و ضرب شصت نشان دادن به پاکستانی‌ها می‌دادند. هند که دهه‌هاست بار دشمنی با پاکستان را به دوش می‌کشد، به‌دنبال مسیر جایگزینی برای دسترسی به افغانستان و آسیای مرکزی است. چابهار باعث می‌شود تا هندی‌ها به بندر کراچی پاکستان بی‌نیاز شوند.
از سوی دیگر چین در بندر گوادر پاکستان سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری کرده است و دهلی‌نو برای بستن دست پکن در منطقه، به چابهار نیاز مبرمی دارد.
تحریم‌ها، مانع همیشگی
از سال دو هزار میلادی که هند برای همکاری با ایران در چابهار پا پیش گذاشت، تحریم‌ها مانعی ثابت بر سر راه گسترش همکاری‌های دو کشور بودند. اولین تفاهم‌نامه بین دهلی‌نو و تهران در سال 2003 امضا شد که هدف از آن توسعه بندر چابهار بود. این توافقنامه تا سال 2016 مسکوت باقی ماند. اما پس از 13 سال وقتی مودی نخست‌وزیر هند به تهران سفر کرد، پرونده قدیمی بار دیگر باز شد و این کشور گفت که قصد دارد 500 میلیون دلار در چابهار سرمایه‌گذاری کند. دو سال بعد از این توافق، هند سراغ عملیاتی کردن وعده‌هایش رفت، اما سرعت باز هم به‌دلیل آغاز فشار حداکثری ترامپ علیه ایران، زیاد نبود؛ با اینحال هندی‌ها توانستند معافیت ویژه‌ای برای همکاری با ایران در بندر چابهار کسب کنند. اما کار به سادگی آب خوردن نبود. حتی معافیت‌های تحریمی هم باعث نشد تا سرعت همکاری‌ها میان ایران و هند بالا برود.
در سال 2024 تهران و دهلی‌نو خیز دوباره‌ای برای گسترش همکاری‌ها با یکدیگر برداشتند. آنها یک قرارداد 10 ساله بلندمدت بستند که با هدف بهره‌برداری از پایانه شهید بهشتی چابهار، بین شرکت هندی و سازمان بنادر و دریانوردی ایران امضا شد و ارزش آن 370 میلیون دلار بود.
سرمایه‌گذاری‌های هند در ایران تا به امروز، در بخش تجهیزات بندری شامل تجهیزات بارگیری و تخلیه، ایجاد یک خط اعتباری برای توسعه زیرساخت‌های چابهار بوده است. دهلی‌نو همچنین مایل است راه‌آهن چابهار-زاهدان را به شبکه ریلی ایران و همچنین آسیای مرکزی وصل کند. اما این پروژه هنوز پیش نرفته است.
چالش‌های بی‌پایان
مهم‌ترین چالش بر سر راه همکاری ایران و هند، تحریم‌های ایالات متحده است. پس از خروج آمریکا از برجام، این مانع نقش جدی‌تری به خود گرفت. از سوی دیگر ناامنی در منطقه از سرعت همکاری‌ها کاسته است. مثلا در هفته گذشته برخی حملات تروریستی در بندر چابهار، سرتیتر خبرها شد که این موضوع می‌تواند به همکاری دو کشور لطمه بزند. برخی معتقدند این حملات از سوی پاکستان، که از قضا ارتباطات دیپلماتیک خوبی با تهران دارد، با هدف ممانعت از سرمایه‌گذاری رقیب دیرین یعنی هند صورت می‌گیرد.
مساله بعدی این است که هندی‌ها برای ارسال تجهیزات به بندر چابهار به دلیل تحریم‌های همه جانبه، بسیار کند عمل می‌کنند.
قرارداد میان ایران و هند که سال 2024 بسته شد، بر جای خود باقیست و 9 سال دیگر زمان دارد. با اینحال ترامپ دست روی بندر چابهار گذاشته تا وضعیت را برای دو طرف سخت‌تر از قبل کند. رسانه‌های هندی ماه گذشته نوشتند که مودی و وزارت‌خارجه هند تلاش می‌کنند تا ترامپ را برای تمدید معافیت‌های تحریمی هند در بندر چابهار متقاعد کنند. هندی‌ها دو ابزار در مقابل ترامپ دارند. اول اینکه مودی به‌عنوان رهبری قدرتمند در هند، روابط نسبتا خوبی با ترامپ دارد و دوم اینکه هر دو دشمن مشترکی به نام چین را برای خود تعریف کرده‌اند. دهلی‌نو می‌تواند از این برگه برای متفاعد کردن ترامپ استفاده کرده و به او بگوید که مودی تا چه اندازه به سرمایه‌گذاری در بندر چابهار برای بستن دست چینی‌ها و کاهش نفوذشان در آسیای میانه نیاز دارد.
برای ایران هم به اندازه هند سرمایه‌گذاری آنها در چابهار دارای اهمیت است. این بندر می‌تواند اقتصاد استان سیستان و بلوچستان را بهبود ببخشد. کشوری مانند افغانستان هم در صورتیکه سرمایه‌گذاری هند در پاکستان با موفقیت پیش برود، آن را جایگزین بندر کراچی می‌کند. در واقع کابل با توجه به مشکلاتی که با اسلام‌آباد دارد، بسیار مشتاق است تا از حجم وابستگی خود به کشور همسایه کم کند.
هنوز مشخص نیست که هند چگونه با ترامپ راه آمده یا چطور کاخ سفید را راضی کرده تا از بندر چابهار خارج نشود. با اینحال، احتمالا دهلی‌نو چراغ سبزی را برای ادامه همکاری با تهران نشان داده است.