آنتونیو گراسفو-تحلیلگر اقتصادی چین و دانش‌آموخته دانشگاه نظامی آمریکا: حزب کمونیست چین در بازی دیپلماسی و نفوذ در آمریکای لاتین دستاوردهایی داشته است، اما آمریکا نیز همین‌گونه عمل کرده و هنوز زود است که برنده این بازی را اعلام کنیم.
پکن در قالب «همکاری جنوب-جنوبِ» حزب کمونیست چین ادعا میکند که شریک «مطمئنی» برای آمریکای لاتین است و از این ایده که منطقه «حیاط خلوت» یک کشور خاص باشد، فاصله گرفته است.
برای نمونه، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، در دیدار با وزیر امور خارجه بولیوی بر تمایل خود به تقویت روابط چین و بولیوی تأکید کرد. بولیوی ضمن روابط اقتصادی درخورتوجه خود با چین، بالغ بر ۱.۷ میلیارد دلار بدهی بالا آورده که از خطرات همراهی بیش از اندازه با پکن حکایت دارد.
ایالات متحده در آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی با رقابت فزاینده چین مواجه شده است، به‌ویژه آنکه سرمایه‌گذاری‌های چین در بخش انرژی و زیرساخت، توان آمریکا را به چالش می‌کشند. حزب کمونیست چین از تهدیدات تجاری آمریکا ازجمله وضع تعرفه‌های احتمالی علیه برزیل، مکزیک و دیگر کشورها استفاده کرده و از این تنش‌ها برای ایجاد شراکت و ارائه منابع جایگزین برای حمایت اقتصادی از کشورهای آمریکای لاتین بهره برده است.
شی جین‌پینگ از زمان به قدرت رسیدن در سال ۲۰۱۳ دست‌کم پنج مرتبه به آمریکای لاتین سفر کرده و قراردادهای دوجانبه و شراکت‌های راهبردی جامعی را با کشورهایی مانند آرژانتین، برزیل، شیلی، اکوادور، مکزیک، پرو و ونزوئلا به امضا رسانده است.
نفوذ چین در منطقه از اوایل دهه ۲۰۰۰ به‌سرعت افزایش یافته که به سرمایه‌گذاری درخورتوجه این کشور در بخش انرژی، زیرساخت و فضا -به‌ویژه از طریق ابتکار کمربند و جاده که به طرح «یک کمربند، یک جاده» نیز معروف است- نسبت داده می‌شود. تجارت چین و آمریکای لاتین در سال ۲۰۲۱ به رکورد ۴۵۰ میلیارد دلار رسید. چین اکنون بزرگ‌ترین شریک تجاری آمریکای جنوبی و دومین شریک تجاری بزرگ آمریکای لاتین پس از آمریکا محسوب می‌شود.
صادرات آمریکای لاتین به چین عمدتا مواد خام مانند سویا، مس و نفت هستند، اما این منطقه اقلام ارزشمندتری را از چین وارد میکند. این بده‌بستان تجاری به دلیل تضعیف صنایع بومی، دامن‌زدن به ناترازی تجاری و افزایش حجم بدهی به چین مورد انتقاد قرار گرفته است. چین در سال ۲۰۲۴ با چندین کشور ازجمله شیلی، کاستاریکا، اکوادور، نیکاراگوئه و پرو در زمینه تجارت آزاد قرارداد بست و ۲۲ کشور از ۲۶ کشور آمریکای لاتین و حوزه دریای کارائیب به ابتکار کمربند و جاده پیوستند. کلمبیا نیز اعلام کرده که قصد دارد به این ابتکار ملحق شود.
این سرمایه‌گذاری‌ها فرصت‌های اقتصادی فراهم می‌کنند، اما نگرانی‌هایی درباره بلندپروازی‌های ژئوپلیتیکی حزب کمونیست چین و به‌ویژه حمایت این کشور از رژیم‌های تمامیت‌خواه کوبا و ونزوئلا و تلاش آن برای منزوی‌کردن تایوان به وجود آمده است.
چندین کشور آمریکای لاتین از سال ۲۰۱۳ تاکنون دیگر تایوان را از نظر دیپلماتیک به رسمیت نمی‌شناسند و فقط چین را قبول دارند. پاناما در سال ۲۰۱۷ چنین تصمیمی گرفت و السالوادور و جمهوری دومینیکن در سال ۲۰۱۸ و هندوراس در سال ۲۰۲۳ دست‌به‌کار شده و با سیاست «چین واحد» همراه شدند.
آمریکا در زمان دولت بایدن چین را به چشم یک رقیب راهبردی منطقه‌ای می‌دید. با این حال، دولت ترامپ به خطرات جولان‌دادن پکن در قاره آمریکا واقف است. دونالد ترامپ فعالیت‌های چین در آمریکای لاتین را تهدیدی مستقیم برای امنیت و منافع اقتصادی آمریکا می‌داند و به‌ویژه به نفوذ فزاینده این کشور در زیرساخت‌های حیاتی مانند کانال پاناما توجه دارد که ۴۰ درصد از کالاهای آمریکایی از طریق آن جابه‌جا می‌شوند. او حتی تهدید کرده که اگر پاناما نفوذ چین را به حداقل نرساند، کنترل کانال را از نو به دست می‌گیرد.
از این گذشته، ترامپ رویه‌های تجاری چین را با اعمال تعرفه برای فولاد و آلومینیوم هدف قرار داده و چین را به سوءاستفاده از توافق ایالات متحده-مکزیک-کانادا برای دورزدن تعرفه‌های آمریکا از طریق مکزیک متهم کرده است. ازاین‌رو سرمایه‌گذاری‌های چین در منطقه به‌عنوان بخشی از یک چالش بزرگ برای تضعیف سلطه آمریکا دیده می‌شوند که اهمیت تقویت سیاست‌های «اول آمریکای» ترامپ را دوچندان میکند.
چین گام‌های بزرگی در آمریکای لاتین برمی‌دارد، اما آمریکا نیز چند پیروزی مهم در منطقه به دست آورده و چندین کشور را به خطرات همسویی با چین آگاه کرده است. برای نمونه، برزیل -از مهم‌ترین شرکای منطقه‌ای چین و عضو بریکس- از ابتکار کمربند و جاده خارج شده است. موافقت‌نامه تجارت آزاد پیشنهادی اروگوئه به چین به دلیل مخالفت اعضای مرکوسور (بازار مشترک کشورهای آمریکای جنوبی) -به‌ویژه برزیل و آرژانتین- معلق مانده است.
لاکایا پو، رئیس‌جمهور اروگوئه، در نشست مرکوسور در ماه دسامبر خواستار شفافیت شد و گفت که کشورهای بلوک باید درباره مواضع خود در قبال چین با همدیگر بی‌پرده گفت‌و‌گو کنند. برزیل، تحت رهبری لوئیس ایناسیو لولا داسیلوا، روابط خود را با چین احیا کرد و آرژانتین، در زمان آلبرتو فرناندز، رئیس‌جمهور سابق این کشور، در پی توقف مذاکرات بود، اما خاویر میلئی، رئیس‌جمهور کنونی آرژانتین، علنا اعلام کرده که قصد دارد از چین فاصله بگیرد و به سمت آمریکا متمایل شود، اگرچه تجارت با چین همچنان ادامه خواهد داشت.
اروگوئه همچنان بر تقویت روابط اقتصادی خود با چین تمرکز دارد، اما پاراگوئه -که رهبری مرکوسور را بر عهده دارد- روابط خود را با تایوان حفظ کرده و چین را بزرگ‌ترین شریک تجاری اروگوئه می‌داند. این تقسیم‌بندی منطقه‌ای از پیچیدگی‌هایی حکایت دارد که اروگوئه در مسیر تجارت و دیپلماسی با چین با آنها روبه‌رو است، به‌ویژه آنکه مرکوسور نیز در مذاکرات خارجی از اجماع حمایت میکند.
ترامپ با وجود حضور فزاینده چین توانسته نفوذ آمریکا را در چند کشور آمریکای لاتین با موفقیت حفظ کند. متعاقب آنکه چین از طریق ابتکار کمربند و جاده درصدد تقویت روابط با پاناما برآمد، دولت ترامپ به این کشور فشار آورد تا شراکت خود را به‌ویژه درباره کانال پاناما به حداقل برساند و باعث شد که این کشور قرارداد مشارکت در ابتکار کمربند و جاده را تمدید نکند. ونزوئلا نیز با پذیرش بازگشت اتباع غیرقانونی ازجمله اعضای گروه‌های تبهکاری با سیاست‌های ترامپ همراهی کرد.
کلمبیا نیز قبول کرد که اتباع غیرقانونی را بپذیرد؛ اتفاقی که بیش از هر چیز از نفوذ آمریکا حکایت دارد. با وجود افزایش روابط با چین، کلمبیا به همراهی با آمریکا در زمینه مسائل امنیتی ازجمله مبارزه با مواد مخدر و شراکت نظامی ادامه داده است. دولت کلمبیا درباره مشارکت در ابتکار کمربند و جاده ابراز تردید کرده و در افزایش سطح روابط خود با پکن محتاطانه عمل میکند.
دولت ترامپ در مواجهه با حزب کمونیست چین در آمریکای لاتین آماده کسب پیروزی است، زیرا آمریکا برتری راهبردی خود را به واسطه روابط تجاری و دفاعی حیاتی با بسیاری از کشورهای منطقه حفظ کرده است. نگرانی‌های روزافزون در قبال فشار بدهی و ماهیت یک‌جانبه بسیاری از قراردادهای چین، بعضی از کشورها را به بازنگری در روابط خود واداشته است. از این گذشته، ترس از افول حاکمیت و وابستگی افراطی به چین خیلی‌ها را دچار شک و تردید کرده است.
هرچه این مسائل اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند، آمریکا نیز برای استفاده از چالش‌های اقتصادی چین در موقعیت بهتری قرار می‌گیرد و نقش و منافع دیرینه خود را در منطقه تقویت میکند.
Epoch Times