به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، تربیت دینی و فرهنگی یکی از اساسی‌ترین ارکان پرورش نسل آگاه، متعهد و اثرگذار در جوامع اسلامی است. جامعه المصطفی العالمیه به عنوان نهادی علمی و بین‌المللی رسالت بزرگی در این عرصه بر عهده دارد و تلاش می‌کند با تربیت طلاب و فضلای مستعد از سراسر جهان، گفتمان اسلام ناب و تمدن نوین اسلامی را در سطح بین‌المللی گسترش دهد.
به همین منظور، هفته تربیت در جامعه المصطفی فرصتی است برای تبیین دستاوردهای تربیتی، شناسایی چالش‌ها و ارائه راهکارهای نوین در مسیر رشد فکری، اخلاقی و معنوی طلاب.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا صالح معاون فرهنگی تربیتی جامعه المصطفی در گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه، به تشریح برنامه‌ها، اهداف و رویکردهای این نهاد در زمینه تربیت پرداخته است. آنچه در ادامه می‌خوانید، حاصل این گفت‌وگو است.
مهم‌ترین رسالت جامعه المصطفی العالمیه را چه می‌دانید؟
جامعه المصطفی العالمیه به عنوان نهادی که تربیت کادر علمی و فرهنگی در جهان اسلام و رسالت بزرگ ابلاغ پیام دین و گفتمان انقلاب اسلامی را بر عهده دارد، امروز پذیرای ده‌ها هزار نفر از طلاب و فضلا از کشورهای مختلف است. این رسالت بزرگ در حقیقت برگرفته از دیدگاه رهبر انقلاب اسلامی است که می‌فرمایند جامعه المصطفی عقبه راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران است.
امروز توسعه گفتمان اسلام ناب و همچنین ابعاد تمدن نوین اسلامی و زمینه‌سازی برای ظهور حضرت ولیعصر (عج) بر عهده طلاب المصطفی است. چون در ابعاد جهانی، ما افرادی را به ایران دعوت کرده‌ایم که هم علاقمند به کشور ما هستند و هم می‌آیند از سرمنشأ دین که حوزه‌های علمیه باشد استفاده کنند.
معاونت فرهنگی تربیتی جامعه المصطفی چه برنامه‌هایی را برای تحقق هدف فوق روی دست دارد؟
برنامه‌های ما در دو بخش فرهنگی و تربیتی انجام می‌شود. برنامه‌های تربیتی بیشتر در حوزه تهذیب نفس، رشد اخلاقی و عبادی است. بر این اساس، طلاب در دروس اخلاق عمومی شرکت می‌کنند و از اساتید صاحب‌نفس و تاثیرگذار بهره می‌برند. جلسات هفتگی درس اخلاق عمومی در تمام مدارس المصطفی در داخل و خارج از کشور برگزار می‌شود.
طرح دیگری که در طول سال در جامعه المصطفی جریان دارد، طرح مربیان تربیتی است. مبنای طرح این است که هر ۲۰ و یا ۳۰ نفر طلبه تحت تربیت و پرورش یک استاد تربیتی از میان همان اساتیدی که طلاب با آنها دروس حوزه را می‌خوانند، قرار می‌گیرند. ما معتقدیم که تربیت مستقیم که بیان علوم و معارف اخلاقی باشد، به صورت تربیت نظری، شاید آن تاثیرگذاری رفتاری را نداشته باشد. لذا در این کلاس‌ها به اخلاق عملی پرداخته می‌شود و طلاب با این اساتید انس می‌گیرند و بیشتر حالت مجالست و معاشرت در محیط حجره و خوابگاه را دارد.
ما علاوه بر اینها به ابعاد بصیرتی طلاب، آشنایی آنان با تحولات جهان اسلام و وجود نگاه تحلیلی و تعهد آنان به اتفاقات جهان اسلام توجه ویژه داریم. جامعه المصطفی طلاب را بر اساس یک نگاه تمدنی تربیت می‌کند. طلاب در فرآیند تعلیم و تربیت در المصطفی به جهان اسلام به عنوان امت واحده توجه دارند و پیشگامان وحدت می‌شوند. ارتباط و تعامل با صاحبان ادیان مذاهب اسلامی یکی از مسایل جدی در جامعه المصطفی است که در تربیت اجتماعی طلاب تاثیر دارد.
همچنین است مسئله ولایت‌مداری طلاب و اعتقاد عمیق و راسخ به ولایت فقیه، رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی و آن بیانی که ایشان در معرفی طلبه مطلوب و نقش‌آفرینی او در صحنه‌های جهانی دارند.
بخش دیگری از فعالیت‌های ما مربوط به مسایل فرهنگی است. طلاب ما امروز علاوه بر اردوهای زیارتی، فرهنگی و تفریحی، در اردوهای خدمت و سازندگی مشارکت می‌کنند. اخیرا نیز در اردوی درخت‌کاری در اطراف قم حضور پیدا کردند. اینکه طلبه یاد بگیرد مردمی باشد و رویکرد خدمت به مردم داشته باشد و صرفا توصیه و اخلاق و وعظ در زندگی‌اش اصل نباشد و دیگران را دعوت به خدمت نکند، مهم است. امروز در ایران و خارج از کشور طلاب ما از اردوهای خدمت و سازندگی الگوگیری کرده‌اند و در کنار سازندگی، خدمت علمی هم می‌کنند. آنان برای مردم کلاس‌های مختلف می‌گذارند و خدمت تبلیغی می‌کنند؛ حتی در اموری مثل ساختن مسجد و مدرسه وارد می‌شوند. ما فکر می‌کنیم این مسایل تاثیر خوبی برای ورود طلاب به فعالیت‌های اجتماعی دارد.
نکته دیگر اردوهای پیشرفت است. طلاب در مدتی که در ایران حضور دارند، با ابعاد پیشرفت نظام جمهوری اسلامی ایران آشنا می‌شوند و به تصریح خود آنان و نظرسنجی‌هایی که شده، طلاب وقتی در این اردوها با ابعاد پیشرفت جمهوری اسلامی آشنا می‌شوند، یک اعتماد به نفس پیدا می‌کنند و نظام دینی را مشاهده می‌کنند که برخاسته از ایده حضرت امام خمینی (ره) است یعنی سیاست از دیانت قابل تفکیک نیست و اسلام توان و ظرفیت اداره جامعه را دارد. طلاب خودشان آثار حکمرانی اسلامی را در ابعاد صنعتی، پزشکی، کشاورزی و علمی می‌بینند. این اردوها تاثیر زیادی داشته و به طلاب ما ایده و الگو می‌دهد که بتوانند نسبت به سازندگی جوامع خودشان اقدام کنند.
از برنامه‌های ویژه دیگری که در جامعه المصطفی اجرا می‌کنیم و شاید به نحوی نوآورانه باشد، این است که از خود طلبه‌ها در امور مدیریتی مدارس، تدریس و اداره خوابگاه‌ها استفاده می‌کنیم. مشارکت طلاب در واقع تربیت نیرو است. ما به آنها اجازه می‌دهیم که وارد عرصه‌های مدیریتی شوند. در همین زمینه امروز بیش از ۵۰۰ انجمن و تشکل فرهنگی طلاب جامعه المصطفی تشکیل شده است. این تشکل‌ها فعالیت‌های تبلیغی و فرهنگی انجام می‌دهند و تولید محصولات و بروشورهای فرهنگی دارند و می‌توان گفت که در ایران تمرین کار فرهنگی انجام می‌دهند. این ظرفیت بزرگی است و عمده طلاب فعال ما از دل این تشکل‌ها بیرون آمده‌اند، طلابی که در حوزه‌های فرهنگی و علمی برای کشور و مردم خود برنامه‌ریزی می‌کنند.
در رابطه با طرح مربیان تربیتی جامعه‌المصطفی توضیح بدهید؟
طرح مربیان تربیتی بیش از ۲۰ سال است که در المصطفی در حال اجرا است. شعار جامعةالمصطفی «آموزشِ تربیت‌مدارِ پژوهش‌محور» است یعنی تربیت در دل آموزش باید شکل بگیرد. لذا همان استادی که فقه و اصول و فلسفه می‌گوید، در کنار مباحث آموزشی ملزم است به طور میانگین ۲۰ ساعت در ماه در طرح مربیان تربیتی شرکت کند و در امر تربیت طلبه نقش داشته باشد. این طرح در تمام مدارس المصطفی اجرا می‌شود.
فلسفه برگزاری هفته تربیت در جامعةالمصطفی چیست؟
هفته تربیت از پنج سال قبل همه‌ساله با هدف گفتمان‌سازی و بررسی فعالیت‌ها و ارائه دستاوردهای تربیتی المصطفی برگزار می‌شود. شناسایی فعالان فرهنگی تربیتی در میان طلاب، اساتید و مدارس المصطفی، تجلیل از برگزیدگان و فعالان فرهنگی تربیتی و همچنین بررسی مسایل فرهنگی تربیتی از جمله اقدامات هفته تربیت است.
هفته تربیت مسئله‌محور است و در طی آن، چالش‌ها و یا اموری که باید در مورد آنها فکر و هم‌اندیشی شود، در قالب شوراها و جلسات مورد بررسی قرار می‌گیرد. ما در هفته تربیت جلساتی را با مشاوران روانشناسی المصطفی که در مدارس فعال‌اند و مسایل طلبه‌ها را می‌شناسند، اساتید اخلاق، کارکنان و مدیران مدارس به صورت جدا و حتی گروه‌هایی از نخبگان برگزیده المصطفی برگزار می‌کنیم و سعی می‌کنیم پیشنهادات، مسایل، نکته نظرات و ملاحظات اقشار مختلف المصطفی را بشنویم.
نظام‌نامه تربیتی جامعةالمصطفی چه مسائلی را شامل می‌شود؟
جامعةالمصطفی در امر تربیت دارای یک نظام‌نامه است. رویکرد ما این است که ابتدا باید به یک تفاهم در مفهوم تربیت برسیم، چون برداشت‌های مختلفی از تربیت وجود دارد. برخی تربیت را به اخلاق و برخی به امور معنوی و عبادی خلاصه می‌کنند، اما بر اساس آنچه در المصطفی تعریف شده است، تربیتِ جامع طلاب مد نظر است. تربیت جامع یعنی ما بتوانیم طلاب را ذو ابعاد تربیت بکنیم و به طور مثال رشد طلاب صرفا در بعد علمی و یا صرفا در بعد اخلاق نباشد.
طلبه باید هم به امور مادی و هم به امور معنوی بپردازد. هم به اخلاق فردی و هم به اجتماعی بپردازد. هم به امور عبادی و هم سیاسی بپردازد. بیش از ۱۳ ساحت در نظام‌نامه تربیتی تعریف شده است. رویکرد و سیاست المصطفی این است که طلاب در ابعاد و ساحت‌های مختلف و به صورت متوازن رشد نمایند و ما شاهد نباشیم طلبه‌ای که از کشور دیگری به اینجا آمده، در یک بعد رشد کند و در بعد دیگر رشد نکند. در نظام‌نامه تربیتی المصطفی، هشت عنصر و مبانی اساسی در تربیت بیان و همه ساحت‌های تربیتی در کنار هم دیده شده است.
تاثیر ایجاد هفته تربیت در ارتقای توجه به مسائل تربیتی در تمامی سطوح جامعةالمصطفی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
یکی از اهداف هفته تربیت، گفتمان‌سازی، فرهنگ‌سازی و برجسته‌سازی مفاهیم تربیتی است، اینکه در مجموعه سازمان به بحث تربیت نگاه نویی بشود. من فکر می‌کنم هفته تربیت بویژه در شناسایی مسائل تربیتی تاثیر زیادی داشته است. مخصوصا اینکه علی‌الاصول ماهیت کار معاونت‌هایی مثل آموزش و پژوهش در حوزه‌های علمیه، دینی و تربیتی است. آنها علوم و معارف اسلامی را کاوش می‌کنند و ارائه می‌دهند اما بحث تربیت عملی شاید به خاطر حجم کارهای آموزشی و پژوهشی مورد غفلت قرار بگیرد، اینجا نقش هفته تربیت این بوده که همه بخش‌های المصطفی، حتی بخش‌های کارمندی و منابع انسانی آن، دوباره نسبت به نقش و رسالت تربیتی خودشان توجه بیشتری پیدا بکنند. اکنون هفته تربیت در تمام برنامه‌ها مطرح می‌شود و تاثیرگذار هم بوده است. ما پیام‌هایی را تولید نموده و به کارمندان و اساتید ارسال می‌کنیم، لذا هفته تربیت یک گفتمان‌سازی موثر است.
برنامه‌های تدارک‌دیده‌شده برای خانواده‌ها و فرزندان طلاب شامل چه موضوعاتی است؟
هفته تربیت با برگزاری نشست‌ها و آموزش‌های مختلف به صورت مفصل در زمینه همسران و فرزندان طلاب دنبال می‌شود. برای کارکنان و طلاب و خانواده‌های آنان نشست‌های متنوعی داریم. مثلا اینکه آسیب‌های هوش مصنوعی، رسانه و فضای مجازی برای خانواده‌ها چیست و چه راهکارهایی را می‌توان روی دست گرفت. دوره‌های ویژه ای را برای اساتید، طلاب و کارمندان می‌گذاریم که فقط محدود به برنامه‌های ترویجی نباشیم. دانش‌افزایی تربیتی از برنامه‌های دیگر است که موضوعات به‌روز به صورت تخصصی برای کارمندان، اساتید، طلاب و خانواده‌های آنان برگزار می‌شود. در این طرح از اساتید مطرح دعوت می‌کنیم تا دانش تربیتی المصطفی رشد کند.
با توجه به اهمیت طلاب خواهر مجتمع بنت‌الهدی در تربیت نسل جدید طلاب المصطفی، برنامه‌های معاونت فرهنگی تربیتی برای رشد آنان که مادران حال و آینده هستند، چیست؟
مجتمع بنت‌الهدی از مجتمع‌های بسیار فعال المصطفی در حوزه فرهنگی و تربیتی است. ما علاوه بر برنامه‌های عمومی که برای همه طلاب المصطفی اجرا می‌شود، برنامه‌هایی ویژه طلاب خواهر در بنت‌الهدی برگزار می‌کنیم. در این برنامه‌ها مسایل مربوط به زنان مثل اخلاق ویژه زنان در قرآن، مسایل خانواده، کنش‌گری زنان و دختران در حوزه فضای رسانه و ابلاغ پیام انقلاب و دین به صورت عمیق بحث می‌شود.
تقریبا می‌توان گفت امروز دختران جهان اسلام در بعضی از ابعاد جلوتر از برادران هستند. خواهران مشغول در بنت‌الهدی بسیار متعهدانه در حوزه‌های مربوط به مسائل انقلاب و مسائل اخلاقی تربیتی شرکت می‌کنند. برنامه‌های ویژه ما در مجتمع بنت‌الهدی، در حوزه زنان و خانواده، اخلاق زن در اسلام و مطالعات ویژه در حوزه زن و نقش او در جامعه است.