گروه اقتصادی: در روزهایی که بحث قاچاق سوخت در ایران به یکی از مهم‌ترین چالش‌های اقتصادی و امنیتی کشور تبدیل شده است، بسیاری از تحلیل‌گران راهکارهای مختلفی برای مقابله با این پدیده ارائه می‌دهند. برخی افزایش قیمت حامل‌های انرژی را پیشنهاد می‌کنند و برخی دیگر تشدید برخوردهای امنیتی را راه‌حلی فوری می‌دانند. اما آیا ریشه این بحران در قیمت پایین سوخت است، یا باید مشکل را در جای دیگری جست‌وجو کرد؟
به گزارش بولتن نیوز، کویت، همسایه جنوبی ایران و عربستان، یکی از کشورهای نفت‌خیز منطقه است که قیمت بنزین در آن تقریباً نصف قیمت بنزین در عربستان است. اما نکته جالب اینجاست که هیچ‌گاه شاهد قاچاق گسترده سوخت از کویت به عربستان نبوده‌ایم. در مقابل، در ایران که دارای یارانه‌های گسترده انرژی است، قاچاق سوخت به کشورهای همسایه، از جمله پاکستان، افغانستان و عراق، به یکی از معضلات اصلی اقتصادی تبدیل شده است.
اگر کاهش قیمت سوخت دلیل اصلی قاچاق آن باشد، پس چرا در کویت که قیمت بنزین ارزان‌تر از عربستان است، قاچاق سوخت انجام نمی‌شود؟ پاسخ این سؤال را نه در قیمت سوخت، بلکه در وضعیت اقتصادی کشورها باید جست.
در کویت، سطح حقوق و دستمزدها به اندازه‌ای بالاست که انگیزه‌ای برای فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق سوخت وجود ندارد. اما در ایران، به دلیل مشکلات ساختاری اقتصادی، کاهش ارزش پول ملی، بیکاری گسترده و کاهش قدرت خرید مردم، بسیاری از شهروندان ناچارند برای تأمین معیشت خود به فعالیت‌هایی مانند کولبری و قاچاق سوخت روی آورند.
بنابراین، قاچاق در ایران بیش از آنکه یک معضل امنیتی باشد، یک بحران اقتصادی است. افزایش نرخ تورم و کاهش درآمدهای واقعی خانوارها باعث شده است که بسیاری از مردم، به‌ویژه در استان‌های مرزی، به قاچاق سوخت به عنوان یک راه نجات اقتصادی نگاه کنند.
دولت‌های مختلف در ایران همواره با نگاه امنیتی به موضوع قاچاق پرداخته‌اند. افزایش برخوردهای انتظامی، شلیک به کولبران، و ایجاد محدودیت‌های مرزی هیچ‌گاه نتوانسته این معضل را ریشه‌کن کند. در مقابل، تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد که بهترین راه برای مقابله با قاچاق، افزایش سطح رفاه اقتصادی مردم است.
اگر دولت به‌جای گران کردن حامل‌های انرژی و سخت‌گیری‌های امنیتی، سیاست‌هایی را برای افزایش درآمد واقعی مردم اجرا کند، بسیاری از قاچاقچیان خُرد که برای امرار معاش به این کار روی آورده‌اند، دیگر نیازی به فعالیت در این حوزه نخواهند داشت. افزایش فرصت‌های شغلی، بهبود حقوق و دستمزدها و تقویت ارزش پول ملی از جمله اقداماتی است که می‌تواند انگیزه قاچاق را کاهش دهد.
قاچاق سوخت در ایران نه نتیجه قیمت پایین بنزین، بلکه محصول یک اقتصاد بیمار و ساختارهای معیوب است. مقایسه ایران و کویت نشان می‌دهد که زمانی که سطح رفاه اقتصادی مردم افزایش یابد، دیگر نیازی به فعالیت‌های غیرقانونی مانند قاچاق سوخت نخواهند داشت. بنابراین، اگر دولت به دنبال ریشه‌کن کردن این معضل است، باید به جای افزایش قیمت سوخت و برخوردهای امنیتی، سیاست‌هایی برای افزایش سطح معیشت مردم در پیش گیرد.
∎