عبدالرحمن فتح‌الهی: بعدازظهر دیروز سه‌شنبه ۲۵ فوریه برابر با هفتم اسفند ۱۴۰۳، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، با هدف دیدار و گفت‌وگو با عباس عراقچی، همتای ایرانی خود، وارد تهران شد. به نوشته ایرنا، وزیر امور خارجه روسیه آخرین بار اول آبان‌ماه ۱۴۰۲ با هدف شرکت در نشست وزرای خارجه سازوکار منطقه‌ای مشورتی «۳+۳» برای جنوب قفقاز (ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، ایران، روسیه، ترکیه) به تهران سفر کرده بود. لاوروف دیدار هم با پزشکیان رئیس‌جمهوری ایران داشت. پیش از حضور لاوروف در تهران، وزارت امور خارجه روسیه جزئیات بیشتری را درباره دستور کار این سفر تشریح کرد. در بیانیه مطبوعاتی این وزارتخانه آمده «وزیران امور خارجه دو کشور ایران و روسیه در تهران به طور مفصل درباره دستور کار دوجانبه روابط روسیه و ایران که با امضای یک توافق‌نامه بنیادین جدید بین‌دولتی در ۱۷ ژانویه برابر با ۲۸ دی‌ماه ۱۴۰۳ در مسکو رسما به سطح مشارکت راهبردی جامع رسیده است، گفت‌وگو خواهند کرد».
بیانیه یادشده ادامه داد «گفت‌وگوهای طرفین در راستای گسترش بیشتر همکاری‌های تجاری و اقتصادی سودمند دوجانبه در زمینه اجرای پروژه‌های مشترک کلیدی در زمینه‌های انرژی و حمل‌ونقل متمرکز خواهد بود». وزارت امور خارجه روسیه همچنین اعلام کرد «طرفین درباره تعدادی از موضوعات جاری بین‌المللی از‌جمله وضعیت سوریه، قفقاز، افغانستان، یمن، خلیج فارس، حل‌وفصل خاورمیانه، مسئله دریای خزر و وضعیت درباره برنامه جامع اقدام مشترک در زمینه برنامه هسته‌ای ایران (برجام) تبادل نظر خواهند کرد».
پیش‌تر هم کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه، با اشاره به اهمیت و اهداف این سفر اعلام کرده بود «طیف متنوعی از موضوعات در روابط دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی بررسی و درباره آنها تبادل نظر خواهد شد». اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه، نیز سفر وزیر امور خارجه روسیه به تهران را در چارچوب مشورت‌های مستمر جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه درباره روابط دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی دانست.
دیدار با عراقچی و برگزاری نشست خبری مشترک
پس از دیدار عباس عراقچی با سرگئی لاوروف، وزرای امور خارجه دو کشور ایران و روسیه با حضور در نشست خبری مشترک، ضمن پاسخ به سؤالات خبرنگاران به تشریح ابعاد مذاکرات دوجانبه پرداختند. به گفته عراقچی، «غیر از روابط دوجانبه تهران-مسکو که طیف وسیعی از همکاری‌ها را در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... در بر می‌گیرد؛ ما درباره مسائل منطقه غرب آسیا، منطقه اوراسیا، قفقاز و همه مناطق پیرامونی و همین‌طور مسائل بین‌المللی رایزنی‌های مستمر داریم». وزیر خارجه با اشاره به اینکه امروز ما گفت‌وگوهای بسیار مفصل، خوب و سازنده‌ای داشتیم، عنوان کرد «ما در این جلسه همه موضوعات مختلف را مرور کردیم. درباره روابط دوجانبه، همکاری‌های اقتصادی ما به‌سرعت در حال پیشرفت است. کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی به‌زودی در ماه آوریل برگزار خواهد شد». رئیس دستگاه دیپلماسی به مذاکرات درباره همکاری‌های دوجانبه در زمینه‌های متعددی از‌جمله حوزه‌های انرژی، راه‌آهن، کشاورزی، تجارت، گردشگری و بسیاری از حوزه‌های دیگر هم پرداخت.
مسئول سیاست خارجی کشورمان به بحث‌ها با همتای روس خود درباره مسائل منطقه‌ای هم ورود و خاطرنشان کرد: «در زمینه فلسطین، لبنان و سوریه، گفت‌وگوهای مفصلی را انجام دادیم. طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران همواره جنایت‌های رژیم صهیونیستی در فلسطین را محکوم کرده و همچنان این محکومیت ادامه دارد. طرح جدیدی که برای محاصره اجباری غزه در نظر گرفته شده، مورد بحث قرار گرفت و به‌شدت محکوم است. موضع متحد کشورهای منطقه علیه این طرح غیرقابل قبول اتخاذ شده و به‌زودی اجلاس وزرای خارجه سازمان همکاری‌های اسلامی به درخواست ایران در همین زمینه برگزار خواهد شد». عراقچی مشخصا درباره سوریه بیان کرد «مواضع ما درباره سوریه بسیار نزدیک است.
جمهوری اسلامی ایران خواهان ثبات، آرامش، حفظ وحدت سرزمینی، حفظ تمامیت ارضی و پیشرفت سوریه براساس خواست مردم است. ما از صلح و ثبات در این کشور پشتیبانی خواهیم کرد». وزیر خارجه درباره لبنان هم افزود «مواضع جمهوری اسلامی ایران بر حمایت کامل از دولت این کشور و مردم لبنان استوار است. ما بر اهمیت بازسازی، ادامه آتش‌بس و ضرورت خروج کامل رژیم صهیونیستی از سرزمین‌های اشغالی در جنوب لبنان و سایر مناطق اشغالی در فلسطین و سوریه تأکید داریم». دیپلمات ارشد کشورمان با تأکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران همواره از محور مقاومت در منطقه پشتیبانی کرده و به این حمایت ادامه خواهد داد، تأکید کرد «گروه‌های مقاومت برای آرمان‌ها و اهداف عادلانه و درستی مبارزه می‌کنند و هر نوع مبارزه‌ای که آنها مدنظر داشته باشند، مورد حمایت جمهوری اسلامی ایران خواهد بود».
عراقچی به موضوعات منطقه قفقاز و آسیای میانه هم پرداخت و متذکر شد «ما در قفقاز به دنبال برقراری صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان هستیم و آمادگی داریم که در این زمینه کمک کنیم. تحولات افغانستان مورد توجه ما و روسیه است. گفت‌وگوهای ما همواره در این زمینه استمرار داشته و بنا داریم در این موضوع بیش‌از‌این با هم مشورت داشته باشیم». ادامه سخنان وزیر امور خارجه کشور به برنامه هسته‌ای ایران و برجام اختصاص داشت و به گفته او «ما مشورت‌های بسیار نزدیکی با روسیه داشته و داریم. تیم‌های حقوقی، سیاسی و کارشناسی ما در تماس مستمر هستند و ما به این تماس‌ها ادامه خواهیم داد». عراقچی خبر داد «درباره گفت‌وگوهایی که روز دوشنبه با سه کشور اروپایی انجام شد، به جناب آقای لاوروف و همکارانش توضیح دادم».
عراقچی: امکان مذاکره مستقیم بین ما و آمریکا در موضوع هسته‌ای تا زمانی که فشار حداکثری ادامه داشته باشد، وجود نخواهد داشت
در ادامه نشست خبری، عباس عراقچی با اشاره به مواضع جمهوری اسلامی ایران درباره مذاکرات برجام و روابط با کشورهای غربی اطلاع داد «ما در موضوع هسته‌ای با همکاری و هماهنگی دوستان خودمان در روسیه و چین حرکت و مواضع‌مان را هماهنگ خواهیم کرد». با این حال وزیر امور خارجه درباره مذاکرات هسته‌ای صراحتا بیان کرد «در قبال مذاکرات، موضع ایران کاملا روشن است و ما تحت فشار، تحت تهدید و تحت تحریم مذاکره نخواهیم کرد»، بنابراین رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد «هیچ امکان مذاکره مستقیم بین ما و آمریکا در موضوع هسته‌ای تا زمانی که فشار حداکثری به این شکل خودش اعمال خواهد شد، وجود نخواهد داشت».
لاوروف: نتیجه تماس‌های خود با آمریکا را در اختیار ایران قرار دادیم. پنجره دیپلماسی برای احیای برجام هنوز باز است، اما بدون تهدید و توسل به زور
وزیر امور خارجه روسیه نیز در نشست خبری مشترک درباره جزئیات مذاکرات خود با همتای ایرانی‌اش خبر داد «گفت‌وگوهای مفصل و مفید و سازنده‌ای داشتیم». او به دیدارهای پیشین رؤسای جمهور ایران و روسیه در عشق‌آباد و قازان اشاره کرد و افزود «رئیس‌جمهور ایران در ژانویه به روسیه سفر کرد و توافق جامع راهبردی بین دو کشور امضا شد». لاوروف ادامه داد «در ابتدای سال جاری، همایش اقتصادی خزر در تهران برگزار شد که به‌خوبی انجام گرفت. امیدواریم در سال جاری کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی نیز تشکیل شود». مسئول دیپلماسی روسیه همچنین به گفت‌وگوهای انجام‌شده در زمینه همکاری‌های اوراسیا اشاره و ابراز امیدواری کرد «قرارداد تجارت آزاد در اوراسیا هرچه زودتر اجرا شود». به ادعای لاوروف، «تبادلات تجاری ایران و روسیه بیش از ۱۳ درصد افزایش یافته و امیدواریم این روند ادامه یابد». رئیس دستگاه سیاست خارجی روسیه در ادامه اظهار کرد: «خوشحالیم که اقدامات مربوط به راه‌آهن رشت-آستارا در حال انجام است. ساخت این راه‌آهن آغاز شده و وام دولتی روسیه نیز ارائه می‌شود که گامی مهم برای راه‌اندازی کریدور شمال- جنوب است».
وزیر امور خارجه روسیه، نشست خبری را با بیان این جملات ادامه داد که «با وزیر امور خارجه ایران زمینه‌های همکاری‌های فرهنگی و تحصیلی میان دو کشور را بررسی کردیم تا در ماه ژوئن نمایشگاه‌های فرهنگی ایران و روسیه با استقبال گرم شهروندان دو کشور مواجه شود». وی دیگر محور گفت‌وگوهای خود با وزیر امور خارجه ایران را مسائل منطقه‌ای اعلام کرد و گفت روسیه و ایران بر این باورند که مناقشات جهانی باید براساس منشور ملل متحد، حاکمیت و برابری حل‌وفصل شوند. ما بر غیرقابل قبول بودن اعمال تحریم‌های یک‌جانبه تأکید کرده و درباره به‌حداقل‌رساندن تأثیر این تحریم‌ها بر اقتصاد دو کشور گفت‌وگو کردیم. به گفته لاوروف، «درباره هماهنگی‌های بین دو کشور در سازمان‌های ملل، بریکس و شانگهای توافق شد. ایران به عضویت کامل این سازمان‌ها درآمده و به‌عنوان عضو تمام‌عیار شناخته شده است».
سکاندار دیپلماسی روسیه همچنین به گفت‌وگوهای خود با عراقچی درباره برجام اشاره کرد و گفت: «ما درمورد وضعیت پیرامون برجام به طور مفصل صحبت کردیم و معتقدیم که ظرفیت دیپلماسی هنوز هم وجود دارد و باید از آن به‌صورت مؤثر استفاده کرد، بدون تهدیدها و توسل به زور. روسیه به این موضوع امیدوار است و کمک خواهد کرد تا راه‌حل‌هایی پیدا شود. این بحران توسط ایران ایجاد نشده است». وزیر امور خارجه روسیه درباره مسائل داخلی سوریه، مدعی شد که «بدون مشارکت کشورهایی مانند روسیه، ایران و چین، حل این مسائل امکان‌پذیر نیست. فشار و ایجاد نزاع از خارج از کشور در منطقه غیرقابل قبول است، موضوعی که ما در بهار عربی شاهد آن بودیم. امیدواریم مشکلات این منطقه براساس تصمیمات شورای امنیت سازمان ملل حل‌وفصل شود».
دیپلمات ارشد روس افزود «در زمینه مسائل سوریه و لبنان نیز باید تصمیمات سازمان ملل به مرحله اجرا درآید». لاوروف ادامه داد: «همچنین درباره همایش اقتصادی خزر صحبت کردیم که کشورهای ساحلی مسائل خود را در این نشست بررسی کردند. در زمینه افغانستان نیز در قالب همکاری چهار کشور ایران، روسیه، چین و پاکستان فعالیت می‌کنیم». وزیر امور خارجه روسیه درباره «جنگ اوکراین» و موضع ایران نیز با قدردانی از موضع متعادل کشور ایران که براساس برداشت دقیق و با درنظرداشتن نگرانی‌های طرف روسی شکل گرفته است، بیان کرد: «در زمینه بحران اوکراین، نخست باید از منافع مردمی که به دلیل کودتای ۲۰۱۴ به عنوان تروریست معرفی شده و امکان استفاده از زبان خود را نداشتند، صیانت کرد». مسئول دیپلماسی روسیه درباره تازه‌ترین تحولات میان روس‌ها و آمریکا درباره اوکراین نیز گفت «رویدادهای اخیر در سازمان ملل نشان داد که رویکرد اصلی باید بر فهم و رفع علت‌های اولیه این بحران متمرکز باشد». وزیر امور خارجه روسیه درباره گفت‌وگوهای خود با همتای ایرانی درباره سوریه توضیح داد «ما به بررسی مسائل بشردوستانه و تأمین ثبات درازمدت در سوریه و رویکردهای خود به این موضوع پرداختیم، با درنظرداشتن منافع تمامی اقوام و مذاهب کشور. ما به دنبال نتایج مجلس ملی سوریه هستیم که امروز آغاز شده و اهداف آتی دولت جدید سوریه را مشخص خواهد کرد».
لاوروف با اذعان به اینکه «در این اهداف هنوز تناقضاتی وجود دارد و در برخی نقاط سوریه، مقابله نظامی ادامه دارد»، عنوان داشت «ما از آرامش و ثبات و عدم ایجاد تهدیدها و خطرات نه‌تنها در داخل سوریه، بلکه برای کشورهای همسایه و همچنین حفظ تمامیت ارضی سوریه حمایت می‌کنیم». وزیر امور خارجه روسیه این را هم یادآور شد که «فشار و تحریک در برخی نقاط این کشور غیرقابل قبول و خطرناک است». سرگئی لاوروف در پایان این نشست خبری از بحث‌ها درباره مسائل و بحران‌های خاورمیانه که بسیار نگران‌کننده هستند، گفت و عنوان کرد «وضعیت در سرزمین‌های فلسطینی، نوار غزه و کرانه باختری غیرقابل قبول است». در بخش مهمی از سخنان مسئول دیپلماسی روسیه، وی اطلاع داد که «ما نتیجه تماس‌های خود با آمریکا را از جمله در زمینه اوکراین در اختیار ایران قرار دادیم».
دیدار با اردوغان و فیدان پیش از عزیمت به تهران
سرگئی لاوروف پیش از عزیمت به تهران، دوشنبه‌شب با رجب‌طیب اردوغان و هاکان فیدان، رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه ترکیه دیدار کرد. به ادعای خبرگزاری آناتولی، هنوز جزئیاتی از محتوای گفت‌وگوهای این دیدار از سوی طرف ترکیه‌ای منتشر نشده است. اما پیش از این دیدار، لاوروف با هاکان فیدان همتای ترکیه‌ای خود ملاقات و سپس در یک نشست خبری مشترک شرکت کرد. فیدان در این نشست تأکید کرد که «آنکارا و مسکو درباره لزوم مهار گروه‌های تجزیه‌طلب در سوریه دیدگاه مشترکی دارند». وزیر خارجه ترکیه با اشاره به تحولات اخیر سوریه مدعی شد که «باید از تمامیت ارضی سوریه حفاظت شود و در این زمینه نظرات مشابهی با روسیه داریم». به گفته دیپلمات ارشد ترک، «آنکارا هیچ‌گونه تسامحی در قبال گروه‌های تروریستی در سوریه نخواهد داشت» و در عین حال تأکید کرد که «حوادث سه ماه گذشته در این کشور نشانه‌ای از امید برای برقراری صلح است».
فیدان با بیان تحولات داخلی سوریه خاطرنشان کرد «مردم سوریه یک حکومت سرکوبگر ۶۰ساله را پشت سر گذاشته‌اند و اکنون به دنبال ایجاد کشوری باثبات، امن و در صلح با همسایگان خود هستند». وی ادعا کرد «ترکیه نیز در این مسیر در کنار مردم سوریه خواهد بود». وزیر امور خارجه ترکیه در پاسخ به سؤالی درباره اظهارات اخیر بنیامین نتانیاهو درباره سوریه، جبل‌الشیخ و بلندی‌های جولان، گفت «ترکیه خواهان تشکیل دو کشور مستقل برای فلسطینی‌ها و اسرائیلی‌هاست، به‌گونه‌ای که همه در صلح زندگی کنند، بدون اینکه کسی به خاک، دارایی یا حاکمیت دیگری چشم داشته باشد».
وی با بیان اینکه دولت نتانیاهو به دنبال اشغال کشورهای دیگر است، اظهار کرد: «ادامه اشغال سوریه و لبنان، تحریک تدریجی کرانه باختری برای الحاق آن و تلاش برای تبعید فلسطینیان از غزه، از جمله برنامه‌های فعلی اسرائیل است». فیدان همچنین گفت «اسرائیل با سوءاستفاده از مسئله امنیتی خود، پروژه‌ای را برای ایجاد بی‌ثباتی در کشورهای همسایه مانند اردن، لبنان و سوریه اجرا می‌کند و تل‌آویو در این راستا همکاری نزدیکی با آمریکا برای جلوگیری از دستیابی این کشورها به توانایی‌های نظامی خاص دارد».