عددهای ارایه شده از شاخص قیمت مصرف‌کننده در بهمن ماه سال جاری نشان می‌دهد که تورم ماهانه دهک اول که محروم‌ترین قشر جامعه محسوب می‌شود به بالاتر از 4.8 درصد رسیده و در میان سایر دهک‌ها بالاترین تورم را به خود اختصاص داده است. این رقم نزدیک به 5 درصدی در حالی است که مثلا در دی ماه، تورم دهک اول، 3 درصد بوده است. اما دلیل رشد اینچنینی تورم آن هم برای دهک کم برخوردار کشور چیست؟
به گزارش اعتماد، تحلیل اول این است که افزایش شدید تورم این گروه در مدت یک ماه به علت رشد شدید قیمت اقلام خوراکی بوده است. در واقع این دهک جامعه بیشترین تورم ماهانه اقلام خوراکی را نیز به خود اختصاص داده است. به دلیل آنکه بخش قابل توجهی از درآمد ناچیز این دهک به تامین خوراکی اختصاص می‌یابد، وزن و ضریب اهمیت خوراکی‌ها در سبد این گروه از جامعه نسبت به سایر گروه‌ها بیشتر است. به این ترتیب این دهک بالاترین تورم ماهانه را به ثبت رسانده است. اقتصاددان‌ها تورم را به نوعی «مالیات» از بخش‌های فقیر جامعه تشبیه می‌کنند. مالیاتی که به جای دریافت بیشتر از درآمدهای کسب شده ثروتمندان، سبد مصرفی مردم را کوچک‌تر می‌کند. بنابراین با رسیدن شکاف تورم میان فقیر و غنی به 3.5 درصد، مالیات تورمی برای کم‌درآمدها در یک‌سال گذشته همواره در سطح بالاتری قرار گرفته است. از طرف دیگر بخش بزرگی از «شکاف تورمی میان فقیر و غنی» را می‌توان در تورم کالای خوراکی در دهک‌های هزینه‌ای دید. فاصله تورمی در گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها و دخانیات» نسبت به ماه قبل 1.2درصد رشد کرده است. همچنین در ماه گذشته تورم ماهانه تمام دهک‌ها غیر از دهک دهم از تورم ماهانه کل بالاتر بوده است. باید توجه داشت زمانی که تورم عمومی به ویژه در بخش کالای غیرخوراکی بالا می‌رود؛ دهک‌های پایین درآمدی مجبورند اولویت اول تقاضا را به سمت محصولات خوراکی و به عبارتی «سیر کردن شکم» بگذارند و سپس به سمت خرید کالای غیرخوراکی بروند. این در حالی است که تورم بالای خوراکی‌ها در بهمن ماه، روند تحولات سبد خانوار را به سمتی می‌برد که دهک‌های کم برخوردار هزینه کمتری را در حوزه کالای غیرخوراکی خواهند کرد. بنابراین قابل پیش‌بینی است که بالاترین تورم ماهانه اقلام غیرخوراکی و خدمات در بهمن سال جاری به دهک دهم که ثروتمندترین دهک محسوب می‌شود تعلق گرفته است؛ موضوعی که علت آن را باید در وزن و ضریب اهمیت اقلام غیرخوراکی در سبد این گروه از جامعه نسبت به سایر دهک‌ها جست‌وجو کرد. از آنجا که در کیک درآمدی این دهک، اقلام غیرخوراکی سهم بالایی دارند، بنابراین تورم ماهانه نسبتا بالایی را در اقلام غیرخوراکی تجربه کرده‌اند.
معنای تورم دهک‌ها چیست؟
اگر تمام خانوارهای کشور به ترتیب میزان هزینه از کمترین به بیشترین مرتب شوند و هر ۱۰ درصد آنها در یک گروه قرار گیرند، دهک‌های هزینه‌ای ایجاد می‌شوند. به این ترتیب، دهک اول شامل ۱۰ درصد از فقیرترین خانوارها در جامعه و دهک دهم شامل ۱۰ درصد از ثروتمندترین آنهاست. همه این دهک‌ها یک سبد مشخص و معینی از کالا را مصرف می‌کنند. با این حال آنچه آنها را از یکدیگر متفاوت می‌کند، سهم و اهمیت هر کدام از این کالاها در سبد مربوط به هر دهک است و این امر عامل تفاوت فشار تورمی وارد شده به دهک‌ها محسوب می‌شود. شاخص تورم یکی از مهم‌ترین متغیرهای اقتصادی است که تغییرات مستمر سطح عمومی قیمت کشور را می‌سنجد. بر این اساس، تورم برای یک کالای خاص نیست و اگر قیمت گروهی از کالاها افزایش یابد، تورم ایجاد شده است. همچنین اگر قیمت‌ها در یک دوره زمانی معین و به صورت مقطعی بالا رود، تورم محسوب نمی‌شود، بلکه اگر گرانی ایجاد شده ادامه‌دار شود و گروهی از کالاها را در برگیرد، تورم نامیده می‌شود. تورم ماهانه دهک‌ها نیز به این معناست که قیمت یک سبد مشخص از کالا و خدمات که وزن این کالاها برای هر دهک متفاوت است در ماه گذشته نسبت به آبان ماه چه مقدار افزایش داشته است.
فشار خوراکی‌ها بر دهک‌های کم برخوردار
جدیدترین گزارش مرکز آمار حاکی از آن است که تورم سالانه کل کشور در بهمن‌ماه 32 درصد، تورم نقطه به نقطه 35.3 درصد و تورم ماهانه 4.1 درصد بوده است.
همان‌طور که گفته شد در بهمن سال جاری بالاترین تورم ماهانه اقلام خوراکی در میان دهک‌ها به ترتیب مربوط به دهک اول و دوم بوده است. به بیان دقیق‌تر تورم ماهانه خوراکی‌ها در دهک اول 7.2 درصد و در دهک دوم 7 درصد برآورد شده است. اینها درحالی است که تورم اقلام خوراکی مربوط به این دو دهک در ماه گذشته نزدیک به 3 درصد بوده است. از طرف دیگر بالاترین تورم اقلام غیرخوراکی در دهک دهم تجربه شده است. تورم اقلام غیرخوراکی و خدمات مربوط به دهک دهم، 3 درصد اعلام شده است. به دلیل آنکه دو دهک اول و دوم جزو پایین‌ترین اقشار جامعه به لحاظ مالی هستند، بنابراین وزن و سهم اقلام خوراکی از سبد این قشر بالاتر از سایر دهک‌هاست. از همین رو در ماه گذشته تورم ماهانه بالاتری تجربه کرده و تورم دهک اول 4.89 درصد و تورم دهک دوم معادل 4.75 درصد بوده که نسبت به دهک‌های دیگر تورمی بالاتر داشته‌اند. در مقابل پایین‌ترین تورم در میان دهک‌ها به دهک دهم تعلق گرفته که قیمت سبد مصرفی این گروه از جامعه در فاصله دی تا بهمن سال جاری به میزان 3.83 درصد افزایش یافته است.
چرا سبد معیشت باید مبنای حقوق باشد؟
آن‌گونه که دولت در لایحه بودجه سال آینده پیش‌بینی کرده میزان افزایش حقوق کارمندان 20درصد خواهد بود. اما نمایندگان کارگری معتقدند اگر مزد سال آینده برای کارگران صد درصد هم افزایش پیدا کند باز هم از سبد معیشت دور است و جوابگوی هزینه‌ها نیست. نمایندگان کارگری می‌گویند اصولا برای افزایش حقوق نباید درصدی پیش‌بینی شود، بلکه باید بر اساس سبد معیشت که حدود 24.4 میلیون تومان است؛ حقوق و دستمزد کارگران تعیین شود. در واقع کارگران می‌گویند زندگی معمولی در شرایط فعلی حدود 25 میلیون تومان هزینه دارد. حالا اینکه این 25 میلیون را به صورت نقدی یا کالا یا در قالب کمک‌هزینه مسکن یا وسایل نقلیه رایگان در اختیار کارگران قرار بدهند، فرقی نمی‌کند، بلکه حرف آنها این است که کارگر باید این هزینه‌ها را پوشش بدهد .