ویژگی‌های بسیاری مانند جنس مواد تشکیل‌دهنده تایر، میزان باد تایر و عمر تایر در کیفیت و عملکرد آن تأثیرگذار هستند. در اینجا به بررسی برخی حقایق جالب و مهم درباره تایرهای خودرو می‌پردازیم.
تاریخچه تایر
تایرها به عنوان یک اختراع مدرن در قرن نوزدهم معرفی شدند. اولین تایرهای خودرو از چرم ساخته شده بودند و سپس در سال 1845 بود که جان بولتون، مهندس اسکاتلندی، اولین تایر لاستیکی را طراحی کرد. گفتنی است که در خودروهای اولیه، تایرها به وسیله پیچ شدن به چرخ خودرو متصل می‌شدند؛ رویه‌ای که باعث می‌شد تعویض آن‌ها به شدت دشوار باشد.
جالب است بدانید که نخستین تایرها در واقع سفیدرنگ بودند. دلیل این مسئله نیز اضافه کردن زینک اکساید به تایرها بود که با هدف مقاوم‌سازی تایر به ساختار آن افزوده می‌شد. این تایرها به تدریج بهبود یافته و به شکل کنونی درآمدند.
انواع تایر
تایرها را می‌توان بر اساس ساختار و عملکرد، در دو دسته‌بندی جدا قرار داد:
انواع تایر بر اساس ساختار
• تایرهای بایاس: تایرهای بایاس از لایه‌های نخی با زاویه مورب تشکیل شده و به طور کلی از پایداری و انعطاف کم‌تری نسبت به نمونه‌های رادیال برخوردار هستند. با این حال، قیمت پایین‌تر این نمونه‌ها باعث می‌شود همچنان پرطرفدارترین نوع تایر به حساب بیایند.
• تایرهای رادیال: این نوع تایرها که از لایه‌های سیمی با زاویه 90 درجه تشکیل شده‌اند دارای الیافی محکم‌تر هستند که سراسر پهنای آن‌ها را پوشش می‌دهد. این نمونه از تایر نه‌تنها پایداری و انعطاف‌پذیری بیشتری از نمونه‌های بایاس داشته؛ بلکه می‌تواند در بهبود مصرف انرژی نیز تأثیرگذار باشد. طبیعی است که برخورداری از چنین ویژگی‌هایی باعث بالاتر بودن قیمت این تایرها شده است.
انواع تایر بر اساس عملکرد
• لاستیک چهارفصل: تایرهای چهارفصل را می‌توان پرکاربردترین نمونه‌ی تایرها دانست. این نمونه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند در انواع شرایط جوی و محیط‌های مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. میزان چسبندگی این تایرها در شرایط جوی متفاوت به طور کلی خوب است و شتاب مناسبی نیز دارند.
• لاستیک تابستانی: لاستیک‌های تابستانی برای رانندگی در آب‌وهوای بسیار گرم و خشک طراحی شده‌اند و دارای آجی کم‌عمق و صاف هستند که به افزایش اصطکاک با جاده در سرعت‌های بالاتر کمک بسیاری می‌کند. مشخص است که استفاده از این گونه تایر در محیط‌های مرطوب و یا در باران و برف عمل بسیار خطرناکی است؛ چراکه سطح صاف این تایرها می‌تواند موجب لغزندگی روی جاده شود.
• لاستیک زمستانی یا یخ‌شکن: این نوع تایر ها تنها در محیط‌های شدیدا برفی و کوهستانی کاربرد دارند. آج این نمونه‌ها عمیق بوده و شیارهای بسیاری دارد که به کمک آن‌ها حرکت بر روی برف و گل را آسان‌تر می‌کند. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که ریزش برف به میزان محدود در سال رخ می‌دهد؛ بهتر است به جای استفاده از تایر زمستانی از زنجیر چرخ استفاده کنید.
گفتنی است که علاوه بر این سه گونه اصلی، نمونه‌های دیگری مانند تایرهای آفرود و اسپرت نیز وجود دارند که کاربردهای محدودتری دارند.
ساختار تایر
مواد تشکیل‌دهنده تایر: جالب است بدانید که لاستیک یک خودروی ممعمولی از بیش از 200 ماده شیمیایی از جمله کائوچوی طبیعی یا مصنوعی، کربن سیاه، گوگرد، سیلیکا و انواع روغن و شتاب‌دهنده‌های مختلف تشکیل شده است.
لایه‌های تشکیل دهده تایر
تایرها از چندین لایه تشکیل شده‌اند که شامل لایه‌های زیر است:
• لایه آج: لایه بیرونی که با زمین تماس دارد و وظیفه ایجاد چسبندگی را دارد.
• لایه بغل: دیواره‌های تایر که مقاومت و شکل آن را حفظ می‌کنند.
• لایه زیرین: لایه‌ای که فشار هوا را درون تایر نگه می‌دارد.
فشار تایر
اعمال فشار مناسب بر روی تایر برای ایمنی و کارایی خودرو بسیار مهم است. فشار کم می‌تواند منجر به سایش غیر یکنواخت و افزایش مصرف سوخت شود. همچنین، فشار زیاد ممکن است باعث ترکیدن تایر شود.
عمر تایر
عمر مفید یک تایر بسته به نوع آن معمولاً بین 40,000 تا 80,000 کیلومتر است؛ اما این مقدار جدا از نوع تایر، بستگی به شرایط رانندگی و نگهداری و شرایط جوی نیز دارد. بسیاری از تولیدکنندگان توصیه می‌کنند که تایرها هر 6 سال یک‌بار تعویض شوند.
بازیافت تایر
پروسه تولید و دورریز تایرها می‌تواند تأثیرات مخرب بسیاری بر روی محیط زیست داشته باشد. تجزیه تایر به طور متوسط حدود 150 سال طول می‌کشد و ترکیبات شیمیایی موجود در آن می‌تواند به ساختار خاک آسیب‌هایی جدی وارد کند.
به طور کلی تخمین زده می‌شود که سالانه بیش از 300 میلیون حلقه تایر دورریز می‌شود. اما نکته مثبت این‌جاست که امروزه روش‌های بسیاری برای بازیافت لاستیک وجود دارند که می‌توانند در کاهش آسیب‌رسانی لاستیک‌ها به محیط زیست کمک به سزایی بکنند.
پیرولیز لاستیک را می‌توان به عنوان بهترین شیوه بازیافت لاستیک معرفی کرد. در این فرایند، دستگاه پیرولیز با شبیه‌سازی شرایط مناسب تجزیه حرارتی لاستیک در غیاب اکسیژن، می‌تواند لاستیک‌های فرسوده را به مواد با ارزشی همچون گازوئیل، کربن سیاه و گاز تبدیل کند. جنس محصول به دست آمده از فرآیند پیرولیز به دما، نوع لاستیک و شرایط عملیاتی بستگی دارد.
تغییر ساختار تایرها در آینده
همگام با پیشرفت روزافزون تکنولوژی، تایرها نیز بهبود یافته‌اند. برخی از تایرها اکنون دارای حس‌گرهایی هستند که می‌توانند فشار و دما را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات را به راننده ارسال کنند. با پیشرفت فناوری، انتظار می‌رود که در آینده شاهد نوآوری‌های بیشتری در حالت و ساختار لاستیک‌ها باشیم، از جمله تایرهای هوشمند که قادر به ترمیم خود یا تغییر شکل بسته به شرایط جاده باشند.
در این بین باید گفت که احتمالا نخستین جهش بزرگ در صنعت تولید لاستیک، توسعه تایرهای بدون هوا خواهد بود. طبیعی است که عدم نیاز تایر به هوا می‌تواند تأثیر بسیاری در سهولت استفاده از تایرها داشته باشد. به همین جهت امروزه شرکت‌های بسیاری در حال آزمایش و تلاش برای توسعه بهترین نمونه تایرهای بدون هوا هستند.
نقش تایر در ایمنی
تایرها نقش بسیار مهمی در ایمنی خودرو دارند. بیش از 30 درصد تصادفات ناشی از مشکلات مرتبط با تایرهاست. بررسی منظم وضعیت تایرها می‌تواند خطرات محتمل را کاهش داده و از بسیاری رخدادهای ناخوشایند جلوگیری کند.
تأثیرات بر مصرف سوخت
تایرهای با مقاومت غلتشی پایین می‌توانند به کاهش مصرف سوخت کمک کنند. این‌گونه لاستیک‌ها با کاهش مقاومت غلتشی در هنگام حرکت موجب بهبود در مصرف سوخت می‌شوند.
نگهداری از تایر
نگهداری مناسب از تایرها شامل بررسی منظم فشار، تعویض موقعیت چرخشی تایرها و بررسی سایش آج است. این کارها می‌توانند عمر مفید تایر را افزایش دهند.
سخن پایانی
تایر یا لاستیک جدا از این که یکی از اعضای اصلی وسایل نقلیه است؛ تأثیر زیادی بر ایمنی و عملکرد خودرو و حتی محیط زیست نیز دارد. طبیعی است که آگاهی از حقایق و نکات مربوط به لاستیک می‌تواند به رانندگان کمک کند تا در زمان رانندگی تجربه‌ای ایمن‌تر و کارآمدتر داشته باشند. با نگهداری صحیح و انتخاب مناسب، می‌توانیم از حداکثر کارایی و عمر مفید تایرها بهره‌مند شویم.
ویژگی‌های بسیاری مانند جنس مواد تشکیل‌دهنده تایر، میزان باد تایر و عمر تایر در کیفیت و عملکرد آن تأثیرگذار هستند. در اینجا به بررسی برخی حقایق جالب و مهم درباره تایرهای خودرو می‌پردازیم.
تاریخچه تایر
تایرها به عنوان یک اختراع مدرن در قرن نوزدهم معرفی شدند. اولین تایرهای خودرو از چرم ساخته شده بودند و سپس در سال 1845 بود که جان بولتون، مهندس اسکاتلندی، اولین تایر لاستیکی را طراحی کرد. گفتنی است که در خودروهای اولیه، تایرها به وسیله پیچ شدن به چرخ خودرو متصل می‌شدند؛ رویه‌ای که باعث می‌شد تعویض آن‌ها به شدت دشوار باشد.
جالب است بدانید که نخستین تایرها در واقع سفیدرنگ بودند. دلیل این مسئله نیز اضافه کردن زینک اکساید به تایرها بود که با هدف مقاوم‌سازی تایر به ساختار آن افزوده می‌شد. این تایرها به تدریج بهبود یافته و به شکل کنونی درآمدند.
انواع تایر
تایرها را می‌توان بر اساس ساختار و عملکرد، در دو دسته‌بندی جدا قرار داد:
انواع تایر بر اساس ساختار
• تایرهای بایاس: تایرهای بایاس از لایه‌های نخی با زاویه مورب تشکیل شده و به طور کلی از پایداری و انعطاف کم‌تری نسبت به نمونه‌های رادیال برخوردار هستند. با این حال، قیمت پایین‌تر این نمونه‌ها باعث می‌شود همچنان پرطرفدارترین نوع تایر به حساب بیایند.
• تایرهای رادیال: این نوع تایرها که از لایه‌های سیمی با زاویه 90 درجه تشکیل شده‌اند دارای الیافی محکم‌تر هستند که سراسر پهنای آن‌ها را پوشش می‌دهد. این نمونه از تایر نه‌تنها پایداری و انعطاف‌پذیری بیشتری از نمونه‌های بایاس داشته؛ بلکه می‌تواند در بهبود مصرف انرژی نیز تأثیرگذار باشد. طبیعی است که برخورداری از چنین ویژگی‌هایی باعث بالاتر بودن قیمت این تایرها شده است.
انواع تایر بر اساس عملکرد
• لاستیک چهارفصل: تایرهای چهارفصل را می‌توان پرکاربردترین نمونه‌ی تایرها دانست. این نمونه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند در انواع شرایط جوی و محیط‌های مختلف مورد استفاده قرار بگیرند. میزان چسبندگی این تایرها در شرایط جوی متفاوت به طور کلی خوب است و شتاب مناسبی نیز دارند.
• لاستیک تابستانی: لاستیک‌های تابستانی برای رانندگی در آب‌وهوای بسیار گرم و خشک طراحی شده‌اند و دارای آجی کم‌عمق و صاف هستند که به افزایش اصطکاک با جاده در سرعت‌های بالاتر کمک بسیاری می‌کند. مشخص است که استفاده از این گونه تایر در محیط‌های مرطوب و یا در باران و برف عمل بسیار خطرناکی است؛ چراکه سطح صاف این تایرها می‌تواند موجب لغزندگی روی جاده شود.
• لاستیک زمستانی یا یخ‌شکن: این نوع تایر ها تنها در محیط‌های شدیدا برفی و کوهستانی کاربرد دارند. آج این نمونه‌ها عمیق بوده و شیارهای بسیاری دارد که به کمک آن‌ها حرکت بر روی برف و گل را آسان‌تر می‌کند. اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که ریزش برف به میزان محدود در سال رخ می‌دهد؛ بهتر است به جای استفاده از تایر زمستانی از زنجیر چرخ استفاده کنید.
گفتنی است که علاوه بر این سه گونه اصلی، نمونه‌های دیگری مانند تایرهای آفرود و اسپرت نیز وجود دارند که کاربردهای محدودتری دارند.
ساختار تایر
مواد تشکیل‌دهنده تایر: جالب است بدانید که لاستیک یک خودروی ممعمولی از بیش از 200 ماده شیمیایی از جمله کائوچوی طبیعی یا مصنوعی، کربن سیاه، گوگرد، سیلیکا و انواع روغن و شتاب‌دهنده‌های مختلف تشکیل شده است.
لایه‌های تشکیل دهده تایر
تایرها از چندین لایه تشکیل شده‌اند که شامل لایه‌های زیر است:
• لایه آج: لایه بیرونی که با زمین تماس دارد و وظیفه ایجاد چسبندگی را دارد.
• لایه بغل: دیواره‌های تایر که مقاومت و شکل آن را حفظ می‌کنند.
• لایه زیرین: لایه‌ای که فشار هوا را درون تایر نگه می‌دارد.
فشار تایر
اعمال فشار مناسب بر روی تایر برای ایمنی و کارایی خودرو بسیار مهم است. فشار کم می‌تواند منجر به سایش غیر یکنواخت و افزایش مصرف سوخت شود. همچنین، فشار زیاد ممکن است باعث ترکیدن تایر شود.
عمر تایر
عمر مفید یک تایر بسته به نوع آن معمولاً بین 40,000 تا 80,000 کیلومتر است؛ اما این مقدار جدا از نوع تایر، بستگی به شرایط رانندگی و نگهداری و شرایط جوی نیز دارد. بسیاری از تولیدکنندگان توصیه می‌کنند که تایرها هر 6 سال یک‌بار تعویض شوند.
بازیافت تایر
پروسه تولید و دورریز تایرها می‌تواند تأثیرات مخرب بسیاری بر روی محیط زیست داشته باشد. تجزیه تایر به طور متوسط حدود 150 سال طول می‌کشد و ترکیبات شیمیایی موجود در آن می‌تواند به ساختار خاک آسیب‌هایی جدی وارد کند.
به طور کلی تخمین زده می‌شود که سالانه بیش از 300 میلیون حلقه تایر دورریز می‌شود. اما نکته مثبت این‌جاست که امروزه روش‌های بسیاری برای بازیافت لاستیک وجود دارند که می‌توانند در کاهش آسیب‌رسانی لاستیک‌ها به محیط زیست کمک به سزایی بکنند.
پیرولیز لاستیک را می‌توان به عنوان بهترین شیوه بازیافت لاستیک معرفی کرد. در این فرایند، دستگاه پیرولیز با شبیه‌سازی شرایط مناسب تجزیه حرارتی لاستیک در غیاب اکسیژن، می‌تواند لاستیک‌های فرسوده را به مواد با ارزشی همچون گازوئیل، کربن سیاه و گاز تبدیل کند. جنس محصول به دست آمده از فرآیند پیرولیز به دما، نوع لاستیک و شرایط عملیاتی بستگی دارد.
تغییر ساختار تایرها در آینده
همگام با پیشرفت روزافزون تکنولوژی، تایرها نیز بهبود یافته‌اند. برخی از تایرها اکنون دارای حس‌گرهایی هستند که می‌توانند فشار و دما را اندازه‌گیری کرده و اطلاعات را به راننده ارسال کنند. با پیشرفت فناوری، انتظار می‌رود که در آینده شاهد نوآوری‌های بیشتری در حالت و ساختار لاستیک‌ها باشیم، از جمله تایرهای هوشمند که قادر به ترمیم خود یا تغییر شکل بسته به شرایط جاده باشند.
در این بین باید گفت که احتمالا نخستین جهش بزرگ در صنعت تولید لاستیک، توسعه تایرهای بدون هوا خواهد بود. طبیعی است که عدم نیاز تایر به هوا می‌تواند تأثیر بسیاری در سهولت استفاده از تایرها داشته باشد. به همین جهت امروزه شرکت‌های بسیاری در حال آزمایش و تلاش برای توسعه بهترین نمونه تایرهای بدون هوا هستند.
نقش تایر در ایمنی
تایرها نقش بسیار مهمی در ایمنی خودرو دارند. بیش از 30 درصد تصادفات ناشی از مشکلات مرتبط با تایرهاست. بررسی منظم وضعیت تایرها می‌تواند خطرات محتمل را کاهش داده و از بسیاری رخدادهای ناخوشایند جلوگیری کند.
تأثیرات بر مصرف سوخت
تایرهای با مقاومت غلتشی پایین می‌توانند به کاهش مصرف سوخت کمک کنند. این‌گونه لاستیک‌ها با کاهش مقاومت غلتشی در هنگام حرکت موجب بهبود در مصرف سوخت می‌شوند.
نگهداری از تایر
نگهداری مناسب از تایرها شامل بررسی منظم فشار، تعویض موقعیت چرخشی تایرها و بررسی سایش آج است. این کارها می‌توانند عمر مفید تایر را افزایش دهند.
سخن پایانی
تایر یا لاستیک جدا از این که یکی از اعضای اصلی وسایل نقلیه است؛ تأثیر زیادی بر ایمنی و عملکرد خودرو و حتی محیط زیست نیز دارد. طبیعی است که آگاهی از حقایق و نکات مربوط به لاستیک می‌تواند به رانندگان کمک کند تا در زمان رانندگی تجربه‌ای ایمن‌تر و کارآمدتر داشته باشند. با نگهداری صحیح و انتخاب مناسب، می‌توانیم از حداکثر کارایی و عمر مفید تایرها بهره‌مند شویم.