خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها- سکینه اسمی: از سال آبی ۷۷-۷۶ تا کنون با پررنگ شدن تغییرات اقلیمی، به ویژه خشکسالی در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه، افزایش برداشت از منابع آبی حوضه به‌خصوص در بخش کشاورزی و در پی آن توسعه بی رویه و غیراصولی اراضی کشاورزی، افزایش سدسازی در حوضه آبریز، حفر هزاران چاه غیرمجاز و تخلیه آب‌های زیرزمینی، احداث میانگذر، عدم تأمین حق آبه زیست محیطی، حجم آب وارده کاهش یافت و نهایتاً سطح تراز پایین رفت.
از آن سال تاکنون طرح‌های سخت افزاری متعددی با صرف میلیاردها تومان اعتباری احیای این زیست بوم اجرا و یا در دست اجراست اما امروز کارشناسان و صاحب نظران علمی معتقد است بدون مشارکت کشاورزان ومردم منطقه و کارهای نرم افزاری نمی‌توان به احیای دریاچه ارومیه امیدوار بود.مشکل دریاچه ارومیه، تنها یک بحران برای سه استان همجوار دریاچه نیست، بلکه یک بحران ملی است که حل آن هم «عزم ملی» و راهکار ملی را می‌طلبد.
بر اساس آمار غیررسمی بیش از ۹۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه حفر شده که این امر موجب تخلیه آب‌های زیرزمینی و تشدید شدن وضعیت خشکسالی در استان شده است. امروز به اعتقاد کارشناسان یکی از مهمترین دلایل خشک شدن دریاچه ارومیه در کنار تغییرات اقلیمی مربوط به عوامل انسانی است موضوعی که برای رفع آن نیازمند کارهای نرم افزاری، جلب مشارکت مردم و بهره برداران این حوزه است چرا که مشکلی که به دست انسان‌ها به وجود آمده به دست عوامل انسانی نیز قابل رفع است.
بر اساس اعلام کارشناسان محیط زیست بروز طوفان‌های گردوغبار نمکی، کویرزایی در داخل پارک ملی دریاچه ارومیه، نابودی تنوع زیستی گیاهی و جانوری منطقه، تشدید، تغییر و نوسانات اقلیمی در منطقه، تهدید جمعیت حیات وحش جزایر و اکوسیستم آبی، تهدید اراضی و باغات کشاورزی و حتی جوامع سکونت گاهی در اطراف دریاچه، کاهش شدید ذخایر «آرتمیا ارومیانا» در سطح دریاچه، کاهش شدید در جمعیت پرندگان مقیم و مهاجر، الحاق خشکی‌های داخل دریاچه به یکدیگر و نابودی ارزش‌های زیستی در دریاچه بخشی از پیامدهای این بحران زیست محیطی است که نه تنها استان‌های حوضه آبریز دریاچه ارومیه بلکه بخش وسیعی از کشور را درگیر خواهد کرد.
با خشک شدن دریاچه ارومیه بیش از ۱۰ میلیارد تن نمک به صورت گردوغبار و طوفان بر سر مردم این ناحیه فرو خواهد ریخت و این بحران تنها گریبان آذربایجان غربی را نمی‌گیرد، بلکه بسیاری از مناطق کشور را تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.
معیشت و زندگی مردم منطقه شمال غرب کشور به خصوص استان‌های آذربایجان غربی و شرقی با بهبود شرایط بحرانی دریاچه ارومیه ارتباط مستقیمی دارد، با بازگشت وضعیت دریاچه ارومیه به شرایط کم آبی، معیشت و زندگی نزدیک به ۱۵ میلیون نفر مردم منطقه به خطر خواهد افتاد.
اجرای طرح مشارکتی با همکاری سازمان فائو برای احیای دریاچه ارومیه
رئیس پژوهشکده مطالعات دریاچه ارومیه با تاکید بر لزوم احیا دریاچه ارومیه گفت: این امر مهم تنها با همراهی و مشارکت همه ساکنین منطقه به خصوص کشاورزان منطقه امکان پذیر است.
کامران زینال زاده در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار کرد: بحران دریاچه ارومیه برونداد و علائم ظاهری بحران جدی آب در منطقه است و ادامه این روند نه تنها منجر به از بین رفتن منابع آب سطحی مانند دریاچه ارومیه و تالاب‌ها و رودخانه‌ها شده بلکه با از تخلیه آب زیرزمینی به سخت‌ترین و جدی ترین شرایط بحران خواهد رسید.
وی ادامه داد: برای برون رفت از این بحران و بهبود وضعیت دریاچه ارومیه و حفاظت از منابع حیاتی آب زیرزمینی بر اساس تجربیات ملی و بین المللی، اقدامات نرم افزاری مانند آگاهی رساندن ابعاد بحران آب به مردم و جلب مشارکت و همراهی بهره برداران و کشاورزان ضروری است.
زینال زاده با اشاره به وضعیت نامناسب و بحرانی منابع آب‌های زیرزمینی به خصوص در حوضه آبریز دریاچه ارومیه عنوان کرد: در چند دهه گذشته، الگوی درست مصرف آب متناسب با شرایط جغرافیایی و اقلیمی کشور رعایت نشده و منجر به از بین رفتن اکوسیستم‌های آبی شده است.
پیاده سازی کشاورزی هوشمند با استفاده از داده‌های هواشناسی در آذربایجان غربی
وی با بیان اینکه تغییرات اقلیمی و همچنین تأثیرات ناشی از دخالت‌های انسان‌ها در توسعه ناپایدار دو عامل اصلی کاهش سطح آب دریاچه ارومیه است، گفت: با توجه به اینکه منشأ اصلی این بحران، فعالیت‌های انسانی است، می‌توان امید داشت با مدیریت صحیح مصرف آب، بهره‌برداری پایدار از منابع آب و تغییر الگوی مصرف آب، این اکوسیستم بی‌نظیر جهانی از وضعیت فاجعه‌بار خارج شود و شرایط بهتری را تجربه کند.
وی در خصوص اقدامات نرم‌افزاری انجام شده توسط پژوهشکده دریاچه ارومیه برای احیای دریاچه ارومیه، گفت: در شرایط امروز توجه جدی به جلب مشارکت ذی‌نفعان و ساکنان منطقه در حفظ و صیانت از منابع آب حوضه و اجرای طرح‌های مشارکتی نرم افزاری با کشاورزان منطقه از الویت‌های اساسی است که می‌توان با استفاده از آنها به احیای دریاچه ارومیه امیدوار بود.
رئیس پژوهشکده دریاچه ارومیه گفت: در سال‌های اخیر طرح مشارکتی با همکاری سازمان فائو و کارگروه ملی احیا دریاچه ارومیه با همراهی کشاورزان منطقه در جهت بهبود معیشت و بهینه کردن فعالیت‌های کشاورزی با کاهش مصرف کود و سم و بهینه نمودن مصرف آب در پایلوت‌هایی در دشت‌های باراندوز، نازلو و مهاباد در حال اجرا است.
زینال زاده گفت: در این راستا پژوهشکده دریاچه ارومیه دانشگاه ارومیه با تمرکز بر فعالیت‌های نرم افزاری احیای دریاچه، طرح توصیه شده توسط سازمان فائو را بومی سازی کرده و در تلاش است با همراهی و مشارکت کشاورزان در پایلوت‌های ذکر شده، با افزایش دانش بهره برداران با روش‌های نوین کشاورزی مصرف کود، سم و آب را در اراضی موردنظر بهینه کند، یکی از اهداف این طرح‌ها پیاده سازی کشاورزی هوشمند با استفاده از داده‌های هواشناسی و سنسورهای نصب شده در مزارع است.
لزوم بسیج علمی و امکانات برای احیای دریاچه ارومیه
استاندار آذربایجان غربی نیز بر اینکه احیای دریاچه ارومیه از مهمترین برنامه‌ها و اولویت‌های دولت چهاردهم و مدیریت استان است گفت: در احیای دریاچه ارومیه ضمن بسیج تمامی امکانات، از نظرات علمی و کارشناسان دانشگاهی و صاحب نظران در این حوزه بیشتر استفاده می‌شود.
رضا رحمانی با بیان اینکه تلاش‌های صورت گرفته خروجی مناسبی برای نجات دریاچه ارومیه نداشته است، گفت: با شناخت جامع از دلایل وقوع وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه، می‌توان راهکارهای جدید برای جذب حمایت‌های ملی جهت احیای این دریاچه ارائه کرد.
وی با بیان اینکه طرح‌های احیای دریاچه در صورت جلب اطمینان مردم در خصوص ارتقای معیشت عملی خواهد شد، افزود: اقدامات دانشگاهی و علمی، اطمینان جامعه را موجب شده و مردم برای نجات دریاچه ارومیه، همراهی لازم را انجام خواهند داد.
رحمانی همچنین با اشاره به اینکه مدیریت و مصرف بهینه آب در حوضه دریاچه ارومیه بدون آسیب به کشاورزی در اولویت است، خاطرنشان کرد: عمده مصرف آب در حوضه دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی بوده و مردم باید به این باور برسند که با مدیریت کشاورزی و بهینه‌سازی مصرف آب، شاهد تأثیرات مثبت در کیفیت و کمیت محصولات خواهند بود.
استاندار آذربایجان‌غربی به استفاده از روش‌های نوین احتمالی برای افزایش منابع آبی حوضه دریاچه ارومیه نیز اشاره کرد و افزود: مدیریت عواملی چون میزان تبخیر و لایروبی رودخانه‌ها و انهار در مسیر هدایت آب‌های جاری به سمت دریاچه ارومیه، به صورت جدی در دستور کار دستگاه‌های متولی باشد.
رحمانی همچنین با تاکید بر ارائه اطلاعات صحیح به مردم در خصوص دریاچه ارومیه، اضافه کرد: برنامه‌ها و طرح‌های احیای دریاچه ارومیه به‌صورت ویژه از طریق رسانه‌ها به مردم اطلاع‌رسانی و آموزش داده شود.
وی با تاکید بر گسترش مطالعات علمی برای بررسی راهکارهای جدید احیای دریاچه ارومیه، افزود: با وجود تلاش‌های ارزشمند گذشته، متأسفانه خروجی اقدامات نتیجه قابل‌توجهی برای نجات دریاچه ارومیه نداشته و استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و نهادهای ملی و بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد.
احیای دریاچه ارومیه مهمترین مطالبه مردم آذربایجان غربی است
یکی از نمایندگان مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار مهر با بیان اینکه احیای دریاچه ارومیه یکی از جدی ترین مطالبات مردم منطقه است، گفت: دریاچه ارومیه هویت آذربایجان و کشور است و باید احیای آن دغدغه همه باشد.
سیدسلمان ذاکر با بیان اینکه در قالب طرح‌های احیای دریاچه ارومیه فاز یک و دو اجرا شده است، اظهار کرد: مردم منطقه با توجه به اولویت احیای این دریاچه در دولت چهاردهم منتظر اجرای فاز سه و طرح‌های نرم افزاری هستند.
وی با اشاره به اجرای طرح کانی سیب و تونل انتقال آب از بادین به طول ۳۶ کیلومتر بزرگترین طرح احیای دریاچه ارومیه افزود: این اقدامات سخت افزاری کافی نیست باید با کمک کارشناسان و پژوهشگران دانشگاهی در طرح‌های نرم افزاری نیز پروژه‌های متعددی اجرا کنیم.
حجت الاسلام ذاکر لزوم اختصاص اعتبارات ویژه به بحث احیای دریاچه ارومیه، اجرای جدی طرح الگوی کشت، توجه به اصلاح راندمان آب در بخش کشاورزی را مورد تاکید قرار داد و گفت: دبیر ستاد ملی نجات دریاچه ارومیه استاندار آذربایجان غربی انتخاب شده و امیدواریم در زمینه احیای دریاچه ارومیه در دولت چهاردهم شاهد تحول اساسی در این حوزه باشیم.
دولت چهاردهم در کنار طرح‌های سخت افزاری عزم جدی برای بسیج امکانات و جامعه دانشگاهی و نیز اجرای طرح‌های نرم افزاری را در دستور کار دارد باید منتظر ماند و دید آیا این راهکارها دریاچه ارومیه را احیا می‌کند؟